Prof. Dr. Serhat Ünal: Zona hastalığından korunmak için tek doz aşı yeterli!

Yazan Hatice Pala Kaya

6 Mart 2016 | 10 Mart 2023 | Kategori: Aile Hekimliği, İç Hastalıkları, Üye Yazıları Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

439 Paylaşım

Varicella zoster virüsünün sebep olduğu ve daha önce suçiçeği geçirmiş kişilerde görülen zona (herpes zoster), ağrılı kabartılarla seyreden bir hastalık. Virüs vücuda yerleştikten sonra bağışıklık sistemi zayıflayınca ortaya çıkıyor. Hemen herkesin suçiçeği hastalığını geçirdiğini, dolasıyla herkesin risk altında olduğunu belirten Dr. Eddy A. Bresnitz, “Uyuyan virüs, bağışıklık sisteminin zayıflamasını bekler. Uygun zaman gelince aktifleşerek zonaya yol açıyor. Zona, 50 yaşından sonra daha sık görülüyor. Bu nedenle zona aşısı 50 yaş üstü herkese öneriliyor” diyor.
6. Ulusal Aşı Sempozyumu kapsamında görüştüğümüz MSD Yetişkin Aşılar Global Medikal Direktörü Dr. Eddy A. Bresnitz ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Serhat Ünal geçen yıl Türkiye’de ruhsatı alınan zona aşısı hakkında Medikal Akademi Ankara Temsilcisi Hatice PALA KAYA’nın sorularını yanıtladı.

Amerika’da her yıl kaç kişi zonaya yakalanıyor? Hangi yaş aralığında zona daha sık görülüyor?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Birçok ülkede herpes zoster’in görülme sıklığına dair sağlıklı veri yok ama Amerika’da yıllık bir milyon vaka olduğunu tahmin ediyoruz.

Peki bunların ne kadarı ölümle sonuçlanıyor? Zona ölüme yol açan bir hastalık mı?

Dr. Eddy A. Bresnitz: İnsanlar öldüğü zaman eğer herpes zosteri yani zonası varsa, ölümü zonaya bağlı demiyoruz “zona mevcudiyetinde ölmüş” diyoruz. Zona ciddi ve zorlayıcı bir hastalık. Yaşla birlikte görülme sıklığı artıyor, özellikle 50 yaş üzerinde daha sık görülüyor. Bu yüzden herpes zoster ile öldüler diyoruz çünkü zaten o kişilerin beraberinde birçok başka hastalığı da oluyor.

Zona ve suçiçeği belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilebilir?

Amerika’da zona ile ilgili aşılanma oranı nedir?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Şu anda ABD’ye ait elimizdeki en iyi data 2013 yılına ait ve yüzde 24. Tabii ırka ve etnik kökene göre bu rakam farklılık gösteriyor. Beyazlarda aşılanma oranını yüzde 27-yüzde 28 gibi görüyoruz. Siyah nüfusta ise daha düşük; yüzde 8-yüzde 9 civarında. Bu farklılığa sebep olan birçok neden var.

Yeni geliştirilen zona aşısının %97 etkili olduğu açıklandı

Genel olarak aşılamada bu farklılığı zaten görüyoruz, yani sadece zonaya mahsus değil. Etnik köken, ırk farklılıklarından dolayı her zaman aşılamada bu tip farklar oluyor. Ama biz şirket olarak satışlarımıza bakarak yaptığımız gözlemlerde, aşılanma oranının giderek arttığını ve sene sonu itibariyle yüzde 30-yüzde 40’lara varacağını görüyoruz.

Kimler zona aşısı olmalıdır, kimlere önerilebilir? Tavsiye edilmediği durumlar var mıdır?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Aslında herkes risk altında. Zona aşısı Türkiye’de 50 yaş ve üstü için ruhsatlı. Bildiğim kadarıyla Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları Derneği 60 yaş ve üstü için tavsiye ediyor ama ruhsatımız 50 yaş ve üstü için. Sadece bağışıklık sistemi baskılanmış olan hastalarda zona aşısı tavsiye edilmiyor. Mesela; kişi lösemi tedavisi görüyorsa, AIDS/HIV’i varsa o takdirde yapılması tavsiye edilmiyor.

Zona aşısı Amerika’da kaç yıldır yapılıyor?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Zona aşısı Amerika’da ilk kez 2006’da ruhsatlandırıldı ve onuncu yılımıza yaklaşıyoruz. Dünyada şu ana kadar 26 milyon doz satılan aşımız var. Herpes zoster’in önlenmesi için dünyada bir tane aşı var; o da MSD’nin aşısı, başka bir aşı yok.

Daha önce zona geçirmiş kişiler de aşı olmalı mıdır?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Yapılan klinik araştırmalarda daha önce herpes zoster geçirmiş hastalar çalışmalara alınmamış. Dünyanın çeşitli ülkelerindeki kamu danışma kurulları, herpes zoster’in bu hastalığı geçirmiş hastalarda da kullanılabileceğini tavsiye ediyorlar ancak zona geçirdikten en az bir sene sonra yapılması lazım. Çünkü aşıyı hemen akabinde yaparsanız, bir etkisi olması beklenmiyor. Ancak bununla ilgili bir çalışma yok.

Zona geçirmiş bir kişinin tekrar zona geçirme ihtimali nedir?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Zona geçirmiş kişilerin yüzde 6’sı tekrar zona geçirebilir.
Zona aşısının önerildiği yaş grubu çeşitli sebeplerden dolayı ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor. MSD, 50 yaşın altında zona aşısını tavsiye etmiyor.

Zona için risk grupları kimlerdir?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Farklı ülkelerde yapılan çalışmalara göre, zona görülme olasılığı genç yaş grubunda da sıfır değil ama 50 yaş üzerinde dramatik bir şekilde artmaya başlıyor. Birçok çalışmada görüyoruz ki, kadınlar erkeklere göre yüzde 20 daha fazla risk taşıyorlar ama nedenini şu an bilmiyoruz. Bağışıklık sistemi yetersiz olan kişileri mesela; aktif kanser tedavisi görenleri ya kanser tedavisine başlamadan önce aşılamak gerekiyor veya tedaviden sonra aşılanmaları gerekiyor.

Zona ve suçiçeği belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilebilir?

Tabii ailelerinde zona görülen kişilerin de daha yüksek riskli grupta olduğu gözönünde bulundurularak onlara da bazen aşı öneriliyor. Kronik hastalıkları olan kişiler de riskli bir grup oldukları için onlara da yüksek öneri seviyesinde zona aşısı tavsiye ediliyor.

Zona aşısı ne kadar koruma sağlıyor?

Dr. Eddy A. Bresnitz: 50 yaşından 59 yaşına kadar yüzde 70, 60 yaş üzerinde yüzde 50, 60-69 yaş arasında yüzde 64, 70 yaşın üzerinde ise yüzde 38 koruyor. Koruma süresi 5 yıl kadar. Zona aşısı tek doz olarak cilt altına yapılıyor.

Zona aşının yan etkileri var mı?

Dr. Eddy A. Bresnitz: Birçok aşıda olduğu gibi genellikle enjeksiyon yapılan bölgeyle ilgili hassasiyetler olabilir, kişiye bağlı olarak değişebilir. O bölge biraz kızarabilir, kabarabilir en fazla bir-iki gün sürer ama bütün aşılar için aynı şey geçerlidir. Kişinin yaşı arttıkça bu tür şeylerin görülmesi de daha az olur. Türkiye’de birçok diğer ülkede olduğu gibi zona aşısı geri ödeme kapsamında değil. Dolayısıyla ailenizde bir aile büyüğünüz varsa ve ona bir hediye vermek istiyorsanız, verebileceğiniz en iyi hediyelerden birisi hekim tavsiyesine istinaden zona aşısı olabilir. Çünkü her üç kişiden birinin hayatında zona geçirme ihtimali var.

Erişkin aşılamanın önemini açıklar mısınız?

Prof. Dr. Serhat Ünal: Erişkin çağda, özellikle 65 yaşın üzerinde dengede giden kronik hastalıklar dışarıdan gelecek enfeksiyon hastalıklarının devreye girmesiyle bozulurlar ve dengesi bozulduğu için o kronik hastalıklardan ölümler olabilir. Bu enfeksiyonların önlenmesi sadece enfeksiyonun önlenmesi değil, kronik hastalıkların düzeninin bozulmaması için de önemlidir. Bu aşılara örnek; influenza, pnömoni (zatürre) ve zona aşısıdır.

Zona aşısı Türkiye’de geri ödeme kapsamında mı? Erişkin aşılama ile ilgili ne gibi sorunlar var?

Prof. Dr. Serhat Ünal: Türkiye’ye bir sene önce geldi ama geri ödemede değil. Zona aşısı, erişkin aşılama sınıfına giriyor ve erişkin aşılamada Türkiye’nin önünde sorunlar var. Çocuk aşılamasında 13-14 değişik aşıyı yüzde 95 oranında yapıyoruz ama erişkin aşılamaya baktığımız zaman Türkiye’de pnömokok aşılama oranı yüzde 0,1.

Grip aşılamasında yüzde 6’yı geçemedik. Türkiye’de altta yatan hastalığı olan riskli bireyleri ve 65 yaş üstünü aşılamak için uğraşıyoruz. 65 yaş üzerinde Türkiye’de grip aşısı oranı halen yüzde 5.6, Amerika’da bu rakam yüzde 65. Toplum aşılaması yüzde 50’ye ulaşmış durumda. Amerika, 6 ayın üzerindeki herkese aşı yapın diyor.

Türkiye’de biz bunu söyleyemiyoruz çünkü o kadar zengin bir ülke değiliz. Ama influenzanın, pnömokokun 65 yaş üzerindeki kişileri, diyabetikleri, kalp yetmezliği olanları, kronik böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalığı olanları öldürdüğünü biliyoruz, hiç olmazsa bu kişileri aşılamamız gerekir. En yaygın bilinen erişkin aşısı tetanozdur, 10 yılda bir yapılması gerekir. Denizli’de 88 bin yaşlıya son on yılda tetanoz aşısı yaptırdınız mı diye soruldu, sonuç yüzde 2.3. çıktı.

Prof. Dr. Serhat Ünal: Türkiye’de erişkin aşılama oranları hala çok düşük

Türkiye’deki erişkin aşılama rakamları bu durumdadır. Genel olarak Türkiye’de erişkin aşılamayı artırmaya çalışıyoruz ve bunlardan bir tanesi zona aşısı. Bu aşı dünyada çıktı, denendi, kabul gördü, geçen yıl da Türkiye’ye geldi.

Zona hastaneye yatış gerektiren bir hastalık mıdır?

Prof. Dr. Serhat Ünal: Zona şundan dolayı hastaneye yatış gerektirebilir; ilacı hastaya verirsiniz ama ağrı durmaz. Esas sinirin çıktığı yere uyuşturucu madde verilir ki hasta oraları hissetmesin. Zosterde esas sorun ağrıdır. Zonaya yakalanan hastaların bir bölümünde postherpetik nevralji tablosu görülür. Postherpetik nevralji, zona hastalığı tedavi edildikten sonra da süren, döküntülerin çıktığı yerdeki şiddetli ağrıdır.

Erken dönemde ilaç tedavisi verilirse, o dönemdeki ağrıyı azaltır ama postherpetik nevralji olacaksa yine olur. Bu güne kadar postherpetik nevraljiye etkili olan tek yöntem zona aşısıdır. İlk suçiçeği geçirildiği zaman bir immünite olur ama yaşla birlikte o immünite azalır. İmmünite azalıp, koruyamaz hale gelince sinirdeki virüs yeniden çoğalmaya başlar ve hastalık ortaya çıkar. Ona karşı yine immünite olur ama yaşlandıkça immünite düştüğü için ki zaten zona yaşlıların hastalığıdır, çok özel durumlar olmadıkça 60 yaşından sonra gözükür. İşte bu azalan immüniteyi kuvvetlendirmek için zona aşısı yapıyoruz.

Zaten zona aşısı, suçiçeği aşısının içindeki antijen miktarının arttırılmış şeklidir. Aynı aşı bir daha yapılmış gibi oluyor ama zonayı engellediği için adı zona zoster aşısı. Şimdiye kadar ki bilgilerimize göre, zona aşısının 5 seneye kadar koruduğu kesin, 10 seneye kadar da takipleri var.

Prof. Dr. Ünal: Hasta ve sağlık çalışanı güvenliği için farkındalık yaratmak istiyoruz

Kimler mutlaka zona aşısı yaptırmalıdır?

Prof. Dr. Serhat Ünal: 60 yaş üstü herkes zona aşısı yaptırmalıdır çünkü zona herkeste olur. Fakat immün sistemi zayıf olanlara, kanser hastalarına, steroid tedavisi alanlara, kollajen doku hastalığı olup bu nedenle immünsüpresif tedavi alanlara yapamıyoruz çünkü aşı zayıflatılmış canlı virüs içerdiği için birden çoğalabilir, kontrol edemeyiz.