Zeigarnik etkisi nedir? Öğrenme ve üretkenliği nasıl arttırır?

Zeigarnik etkisi, insanların tamamlanmamış veya kesintiye uğramış görevleri tamamlanmış görevlerden daha iyi hatırladığını savunan psikolojik bir olgudur. İlk olarak 1920’lerde Sovyet psikolog Bluma Zeigarnik tarafından tanımlanan bu olgu daha sonra da pek çok çalışmayla doğrulanmıştır. Hafıza, motivasyon ve üretkenlik üzerinde olumlu veya olumsuz önemli etkileri olan Zeigarnik etkisinde, tamamlanmamış görevlerin yarattığı gerginlik ve huzursuzluk duygusunun onları daha belirgin ve akılda kalıcı kıldığı düşünülür. Tamamlanmamış görevler bazen motivasyonumuzu arttırsa da bazen tam tersi etkide olabilir. Aynı zamanda hafızamızı geliştirirken bir yandan da sık sık görev değiştirmemize ya da yoğun stres ve kaygı yaşamamıza neden olabilir. Ancak Zeigarnik etkisini anlamak ve doğru yönetmek üretkenliğimizi de farklı bir boyuta taşıyabilir.

Zeigarnik etkisi nedir?

Daha önce hiç tamamlamadığınız işlerinizin zihninizi meşgul ettiğini fark ettiniz mi? Belki de bitmemiş bir roman veya işle ilgili bir proje, geceleri uyuyamamanıza neden olmuş olabilir.  Tamamlanmamış veya kesintiye uğramış işler hakkında düşünüp durmanın psikolojide bir karşılığı bulunuyor. Psikolojide bu duruma Zeigarnik etkisi adı veriliyor. Zeigarnik etkisi, kesintiye uğramış veya tamamlanmamış işlerin, tamamlanmış olanlara göre daha kolay hatırlanmasını açıklayan psikolojik fenomendir.

Zeigarnik etkisinin hikayesi

İlk olarak 1900’lerin başlarında fark edilen bu fenomen, adını Rus psikiyatrist ve psikolog Bluma Wulfovna Zeigarnik’ten almıştır. Zeigarnik, 1920’li yıllarda bir restoranda yemek yerken, garsonların karmaşık siparişleri ve ücreti ödenmemiş yemekleri akıllarında tutabildiklerini, ancak siparişler yerine ulaştıktan ve ücretleri ödendikten sonra garsonların bunlar hakkında fazla bir şey hatırlamadıklarını fark etmiştir.

Hafızanın sınırı var mı? İnsan beyni ne kadar bilgi depolayabilir?

Zeigarnik, restoranda fark ettiği bu durum üzerine deney yapmaya karar verir. Bunun için 138 çocuktan birtakım basit görevleri, bulmacaları ve problemleri tamamlamalarını ister. Çocukların, görevlerin yarısını tamamlamalarına izin verir ve kalan görevleri yaparken onları yarıda keser. Bir saat sonra çocuklar geri çağrıldıklarında 138 çocuktan 110 tanesinin yarım kalan görevleri, tamamlanan görevlerden daha iyi hatırladığını saptar. Zeigarnik etkisi pek çok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Bu incelemeler göstermektedir ki motivasyon, ödül beklentisi, kesintinin zamanlaması ve görevin başarılabilirliği gibi faktörler Zeigarnik etkisinin gücü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Zeigarnik etkisi örnekleri

Zeigarnik etkisinin tam olarak nasıl çalıştığını anlamak için gerçek hayattan bazı örneklere değinmek yardımcı olabilir. Evinizde en sevdiğiniz diziyi izliyor olduğunuzu düşünün. Bölüm sonunda olaylar sonlanmıyor ve bölüm açık uçlu bir şekilde bitiyor. Hikaye tamamlanmadığı için diziyi daha fazla izlemek istiyorsunuz. Yaşanan bu durum, Zeigarnik etkisidir. Zeigarnik etkisi, okul hayatında da sıklıkla rastlanan bir durumdur. Öğrenciler genelde geçmeleri gereken bir sınav olduğunda sınavdan önce yoğun bir şekilde ders çalışır. Ancak sınav bittiğinde öğrendikleri bilgileri hatırlamakta zorlanırlar.

Hafızadaki bu boşluğun nedeni, sınav için öğrenilen bilginin artık öğrencinin beyninde gereksiz görülmesi ve hafızadan silinmesinden kaynaklanmaktadır. Ziegarnik etkisine iş görüşmelerinden sonra da rastlanır. Görüşmede olumlu geçen şeyler yerine olumsuz olan şeylere odaklanmış olabilirsiniz. Ancak işi aldıktan sonra eğitim almaya başladığınızda aklınızdaki bu olumsuz düşüncelerin hepsinin uçup gittiğini fark edebilirsiniz.

Zeigarnik etkisi ve öğrenme psikolojisi

Zeigarnik etkisi, bir şeyler ezberlenmek istendiğinde harika bir araçtır. Örneğin, ders çalışırken dersle ilgisi olmayan bir şeyi yapmak için çalışmasına ara veren öğrenciler, ara vermeden çalışan öğrencilere göre çalıştıkları şeyleri sonradan daha iyi hatırlayabilir. Bu nedenle ders çalışırken zaman kaybı gibi görülse de ara vermek önemlidir. Beyninizin bir süreliğine başka bir şeye odaklanması için mola verirseniz, aklınızda daha fazla bilgi tutabilirsiniz. Molalar esnasında zihniniz, sınav bitene kadar bilgilerin tekrar tekrar üstünden geçebilir. Bu da bilgileri sınav sırasında daha iyi hatırlamaya yardımcı olabilir.

Stres nedir? Stresle nasıl başa çıkılır? Neden olduğu hastalıklar…

Zeigarnik etkisi ve zihinsel sağlık

Zeigarnik etkisinin zihin sağlığını destekleyici etkileri olabilir. Örneğin, hedeflerinize ulaştığınız zaman hissettiğiniz başarı duygusu benlik saygısının gelişmesine ve özgüvenin artmasına yardımcı olabilir. Ayrıca hoşlanmadığınız bir işi tamamladığınızda omuzlarınızdan büyük bir yük kalkmış gibi hissedersiniz, stresiniz azalır ve sakinleşirsiniz.

Zeigarnik etkisi ve üretkenlik

Zeigarnik etkisi üretkenliği bazen olumlu bazen de olumsuz etkileyebilir. Örneğin;

• Tamamlanmamış görevlerin yaratabileceği gerginlik ve huzursuzluk duygusu, görevi sürekli erteleyen veya başlatmakta zorluk çeken kişiler için motive edici olabilir.
• Ya da bu gerilim bazı insanlarda zihinsel karmaşa veya bunalmışlık hissi yaratarak stres ve kaygıyı arttırabilir. Bu durum da özellikle görev önceliği ve zaman yönetiminde zorlanan kişilerin işlerini daha da zorlaştırabilir.
• Bazen insanlar, tamamlanmamış görevlerle ilgili bu gerginlik hissinden kurtulmak için görevleri hızlı bir şekilde tamamlama ihtiyacı hissedebilir, bu da sık sık görev değişimine ve verimsizliğe neden olabilir.

Zeigarnik etkisinin olumlu ya da olumsuz etkileri nasıl yönetildiğine ve kullanıldığına bağlı olarak değişir. Peki bu durumu nasıl üretkenliğimizi arttıracak şekilde doğru yönetebiliriz?

Zeigarnik etkisinden nasıl yararlanabilirim?

Görevleri daha küçük parçalara ayırın

Büyük görevler bunaltıcı ve tamamlaması zor görünebilir. Görevleri daha küçük, yönetilebilir parçalara bölerek Zeigarnik etkisini besleyen gerginlik ve tamamlanmamışlık hissini azaltabilirsiniz. Bu, odaklanmayı ve üretkenliği sürdürmeyi kolaylaştırabilir.

Yapılacaklar listesi kullanın

Görevleri yapılacaklar listesine yazmak, yapılması gerekenleri takip etmenize ve tamamlanmamış görevlerle ilişkili zihinsel karmaşayı azaltmanıza yardımcı olabilir. Bir görevi tamamladığınızda, bir kapanış hissi yaratmak için onu listeden çıkarın.

Anksiyete nedir? Kaygı neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Görevlere öncelik verin

Tüm görevler eşit derecede önemli değildir. Önce en önemli görevlere odaklanabilmek için yapılacaklar listenizi önem sırasına göre düzenleyin. Bu, stresi ve bunalımı azaltmanıza yardımcı olabilir ve görevleri verimli bir şekilde tamamlamanızı kolaylaştırabilir.

Mola verin

Bir görev üzerinde uzun süre çalıştığınızda, beyninizi dinlendirmek için mola vermek önemlidir. Bu, beyninize bilgileri işleme ve yeniden şarj etme şansı verir, stresi azaltmanıza ve üretkenliği artırmanıza yardımcı olur.

Ertelemeyle savaşın

Ertelemeyi engellemek için iş planı yapın, göreve küçük ve kolay bir adımla başlayın ve hemen tamamlamaya çalışmayın. Burada önemli olan, bitmemiş olan işin, tamamlanana kadar beyinde taze kalma olasılığını arttırmaktır.

Sınav çalışmalarını son ana bırakmayın

Öğrencilerin pek çoğu, sınavdan hemen önce kısa ve yoğun bir şekilde çalışmanın en iyisi olduğuna inanır. Bunu yapmanın, daha fazla bilgiyi akılda tutmaya ve sınavda başarılı olmaya yardımcı olacağı düşünülür. Zeigarnik etkisine göre çalışma süresini daha uzun tutmak ve bu süreyi kısa çalışma sürelerine bölmek daha iyi olacaktır.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

ÖNDER

1 yıl önce

sitenizi takip ediyorum makaleler Faydalı bilgiler için teşekkürler

0

Yanıtla