Zehirlenmelere acil yaklaşım ve tedavi seçenekleri

Hayati fonksiyonları bozan ve bazen de yaşamı tehdit eden maddelerin vücuda solunum, dolaşım, ağız, deri ve benzeri yollardan alınması sonucu organizmanın zarar görmesine zehirlenme denir.

Şu durumlarda zehirlenmeden şüphelenilmelidir

Nedeni açıklanamayan bilinç bulanıklığı görülen erişkin veya çocuk hastalar. Nnedeni bilinmeyen komaların etiyolojisinde %50 oranda suisidal intoksikasyonlar bulunmuştur. Ani dekompansasyon gösteren psikiyatri hastaları, travma vakaları (özellikle genç ve neden açıklanamıyorsa), göğüs ağrısı veya ciddi aritmisi olan genç hastalar veya nedeni bilinmeyen aritmisi olan her hasta, nedeni bilinmeyen metabolik asidozu olan hastalarda zehirlenmeden şüphelenilmelidir.

Gıda zehirlenmesi neden olur? Belirtileri, ilk yardım ve tedavisi

Zehirlenmelerde anamnez

Şuuru açık hastanın kendisinden, şuuru kapalı hastada hasta yakınından alınır. Zehirlenmenin ne zaman olduğu (süre), zehirlenmenin nerede olduğu (yer). Biliniyorsa; zehirli maddenin alınış biçimi, ismi, miktarı, kimyasal içeriği, semptomların şiddeti ve başlama zamanı, organik ve psikiyatrik hastalığı, kullandığı ilaçlar sorgulanmalı. Hastanın başlangıç semptomlarının hafif olması yanıltmamalıdır. Hasta öldürücü dozda ilaç almış fakat toksisite bulguları henüz ortaya çıkmamış olabilir.

Zehirlenmelerde fizik muayene

Yaşamsal fonksiyonlar gözden geçirilmelidir. Hızlı bir göz muayenesi yapılmalıdır. Nistagmus, pupil büyüklüğü ve ışık refleksi incelenmelidir. Karın muayenesi yapılmalıdır. Deri muayenesi yapılmalıdır; yanıklar, bül, renk ve ısı değişikliği, deri nemi, basınç bölgeleri, muhtemel enjeksiyon bölgeleri incelenmelidir. Zehirlenme ile birlikte başka hastalık veya travmanın olup olmadığı incelenmelidir.

Toksik sendromlar

Hangi ilacın alındığı anlaşılamamışsa hastada görülen bazı belirti ve bulgulardan tanı konulmaya çalışılır. “Toksik sendrom” aynı farmakolojik etkiyi yapan ilaç gruplarının oluşturduğu belirti ve bulgular topluluğudur.

Antikolinerjik sendrom

Hipertermi, ciltte kuruluk, midriazis, ağızda kuruma, taşikardi, abdominal distansiyon, hipertansiyon, solunum depresyonu, üriner retansiyon, ileri dönemlerde koma görülür. Antikolinerjik sendroma neden olan ilaçlar: atropin, antihistaminikler, trisiklik antidepresanlar, amanita muscarina, fenotiyazinler, iskelet-kas gevşetici ilaçlar, antiparkinson ilaçlar.

Kolinerjik muskarinik sendrom

Miyozis, tükrük ve bronş salgısında artma, bradikardi, bronkospazm, ishal, idrar inkontinansı, nöromüsküler yetmezlik görülür. Kolinerjik muskarinik sendroma neden olan ilaçlar: organik fosforlu insektisitler, bazı tip mantarlar, karbakol, pilokarpin, fizostigmin, edrofonyum, karbamatlı insektisitler.

Zehirlenmelerde laboratuvar

Hemogram, idrar tetkiki, kan şekeri, elektrolitler, renal fonksiyon testleri, karaciğer fonksiyon testleri, kan gazı analizleri alınmalıdır. Ayrıca toksikolojik analizler için kan, idrar, mide içeriği ve dışkı örnekleri alınıp laboratuvara gönderilmelidir.

“İlacı değil hastayı tedavi et” yaklaşımı esastır. İlacın yapabileceği etkilerin yanında hastanın nasıl olduğuna odaklanmak gerekir. Olanı görmek ve olabileceği öngörmek gerekir. Hipoglisemiye neden olanlar: etanol, propranolol, salisilat, valproik asit, oral antidiabetikler, insülin. Hiperglisemiye neden olanlar: kafein, teofilin. Metabolik asidoza neden olan ilaçlar: salisilat, isoniasid, metanol, etanol, etilen glikol.

Zehirlenmelerde tedavi

1-Destek tedavi: hava yolunun sağlanması, solunumun sağlanması, dolaşımın sağlanması.
2-Absorbsiyonun azaltılması: zehirin uzaklaştırılması, kusturma, gastrik lavaj, aktif kömür, katartikler, tüm barsak irrigasyonu.
3-Atılımın sağlanması: diürez, hemodiyaliz, hemoperfüzyon, plazmaferez, hemofiltrasyon, exchange transfüzyon.
4-Spesifik antidot ile tedavi

Zehirlenmelerde hastanın kusturulmaması gereken durumlar

Korozif madde alındığında, komadaki hastalarda, konvülziyonları olanlarda, petrol ürünleri ile olan zehirlenmelerde, SSS stimüle eden ilaçlarla olan zehirlenmelerde, 6 aydan küçük çocuklarda, pıhtılaşma bozukluğu olanlarda.

Zehirlenmelerde gastrik lavaj

Oral alımdan sonraki ilk 4 saatte etkilidir. Antikolinerjik zehirlenmelerindedaha geç dönemde de yapılabilir. Lavajda izotonik NaCl yada çeşme suyu kullanılır. Az sıvı verilerek ve hemen geri alınarak, partikülsüz berrak sıvı gelinceye kadar işleme devam edilir. Kostik alımı, hidrokarbonlar, hızla bilinci baskılayabilecek ilaçlar, lavajın faydasız olacağı büyük tabletlerle zehirlenmelerde ve havayolu güvenli değilse uygulanmamalıdır.

Zehirlenmelerde aktif kömür

Çok sayıda maddenin absorbsiyonunu azaltan bir madde. Oral toksik madde alımını takiben ilk saat içinde etkili. Antikolinerjik ilaç zehirlenmelerinde 6 h içinde multidoz uygulanır. Doz: 1gr/kg (max.100 gr) aktif kömür, 200ml sıvı içinde bolus. 25-50 gr aktif kömür 6 saat ara ile tekrar edilebilir. cher-flo, eucarbon. Aktif kömürün etkisiz olduğu ajanlar: alkoller, hidrokarbonlar, etilen glikol, lityum, asitler, ağır metaller, alkali kostikler, demir.

Zehirlenmelerde diürez

Özellikle zayıf asit yapısındaki salisilat ve fenobarbital zehirlenmelerinde iv NaHCOз verilerek iyon tuzağı mekanizması ile bu ilaçların atılımı artırılmaktadır.

Zehirlenmelerde hemodiyaliz endikasyonları

Salisilat: ciddi asidoz, SSS semptomları, >100mg/dl (akut) veya >60mg/dl (kronik).
Metanol: asidoz, serum seviyesi >50mg/dl.
Etilen glikol: asidoz, serum seviyesi >50mg/dl.
Lityum: son doz alımından 12 saat sonra serum seviyesi >4mEq/l ve şiddetli semptomlar.
Teofilin: serum seviyesi >90-100mg/l (akut) veya nöbetlerle birlikte >40-60mg/l (kronik).
Mantar (amantia spp.): destek tedavisine yanıtsız nörolojik, kardiyolojik ve metabolik bozukluk.
Valproik asit: serumseviyesi >900-1000mg/l (akut) veya derin koma, ciddi azidoz.
Fenobarbital: tedaviye yanıtsız hipotansiyon, asidoz.
Karbamazepin: nöbet, ciddi kardiyotoksisite.

Salisilat, lityum, alkol (metanol, etanol,etilen glikol) intoksikasyonunda hemodiyaliz yapılır. Asetaminofen, glutetimide, teofilin, barbitürat intoksikasyonunda hemoperfüzyon yapılır. Redistribüsyona bağlı “rebound etkisi” (örn. lityum) varsa hemofiltrasyon yapılır.

Toksik maddeler                         Antidotlar:

Asetaminofen                              N-asetilsistein
Atropin                                       Fizostigmin
Benzodiazepinler                         Flumazenil (anexate)
Opiatlar                                      Nalokson
Organofosfat                               Atropin
Metil alkol                                   Etil alkol+dializ
Karbon monoksit                         Oksijen
Nitrit                                           Metilen mavisi
Kurşun                                       EDTA
Demir                                         Deferoksamin

N-asetilsistein: Yükleme dozu:140mg/kg PO ya da iv, idame dozu 70mg/kg, 4 saat aralıklarla verilir. Asist 300mg amp.
Pralidoksim (PAM): 1-2 g IV (Çocuklarda 25-50mg/kg), 10 dakika içinde. Gerekirse başlangıç dozu her 4-12 saatte bir tekrarlanır ya da 200-500 mg/saat infüzyon şeklinde verilir.
Flumazenil: 0.01 mg/kg ve total doz 1 mg’ı geçmeyecek şekilde. Bağımlılarda yoksunluk sendromu yaptığı ve konvülsiyon eşiğini düşürdüğü bilinmektedir. Anexate 0,5-1mg amp.

Zehirlenmelerde yatış gerekliliği

İlacın niteliğine hastanın durumuna göre yatış kararı verilmelidir. Bilinç bulanıklığı, anstabil hemodinami, laboratuvar anormalliği, gecikmiş ya da uzamış etkiye yol açabilecek ilaçlara bağlı over dozlar yatarak izlenmelidir. Yoğun bakım şartlarında izlem gerektiren hastalar belirlenmelidir. Hastaların hastanede yeniden intihar girişiminde bulunma olasılıkları unutulmamalı. Suisidal düşüncesi devam eden olguların ilaca bağlı izlemi bittikten sonra kapalı psikiyatrik serviste izlenmesi gereği hatırlanmalıdır. Gerekli sosyal desteği olmayan hastalar taburcu edilmesi risklidir.Sonuç; zehirlenmelerde hastaların büyük çoğunluğu sadece destek tedavi gerektirirler. Akut zehirlenme tedavisinin asıl amacı hastadan mümkün olduğunca fazla zehirin geri alınması değil, ilk planda hayatı tehlikedeyse hastayı kurtarmak ve hastanın ağrı ve sıkıntılarını gidermektir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

Furkan

7 yıl önce

Çok güzel bir anlatım teşekkürler !

0

Yanıtla