Zatürre (pnömoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Zatürre, ya da tıbbi adıyla pnömoni; bakteri, virüs ve parazitlerin neden olduğu ölümcül bir akciğer enfeksiyonudur. Hava dolu akciğer keseciklerinde iltihap birikmesi ile başlar. Zatürre, sık görülen ve en fazla ölüme yol açan hastalıklardan birisidir. Özellikle çocuklarda, yaşlılarda, kronik hastalığı olanlarda ve sigara kullananlarda ölümcül olabilir. En önemli belirtileri arasında, yüksek ateş, öksürük ve şiddetli göğüs ağrısı bulunur. Özellikle grip gibi enfeksiyonların ardından görülme ihtimali yüksektir. En etkili korunma yöntemi zatürre aşısı yaptırmaktır. 

Zatürre nedir?

Yaygın bir akciğer enfeksiyonu olan zatürre (pnömoni), ölümcül olabilen ciddi bir hastalıktır. Virüs, bakteri ve parazitler nedeniyle gelişir. Enfeksiyonun başlaması ile birlikte akciğerlerdeki küçük hava yolları iltihap ve irinle ile dolmaya başlar. Solunum yollarının dolması kişinin nefes almasını zorlaştırır ve balgamlı öksürüğe neden olur. Tedavisi enfeksiyonun nedenine göre değişebilir. Bakteriyel zatürrenin tedavisinde en etkili yöntem antibiyotiklerdir. Pnömoni, bazı kişilerde hafif seyretse de beş yaş altı çocuklar, 65 yaş üstü yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda kişilerde ölümcül olabilir.  (1)

Prevenar 13 (zatürre) aşısı nedir, nasıl yapılır? Yan etkileri nelerdir?

Zatürre belirtileri

• Kuru veya balgamlı öksürük (sarı ve yeşil renkte)
• Yüksek ateş, terleme ve titreme
• Nefes darlığı
• Hızlı veya sık soluk alma (hırıltılı)
• Öksürükle ve nefes alırken şiddetlenen göğüs ağrısı
• Soluk aldıkça çivi batması gibi sırt ağrısı
• Yorgunluk ve halsizlik
• İştahsızlık
• Bulantı ve kusma
• Yaşlılarda bilinç kaybı ve baygınlık
• Yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde vücut ısısında düşüş
• Baş ve boğaz ağrısı

Zatürre kimlerde sık görülür? 

Zatürre risk faktörleri

Aşağıdaki kişilerin zatürreye yakalanma olasılıkları daha yüksek olabilir:

• 65 yaş üstü kişiler
• 2 yaşından küçük çocuklar
• Bağışıklık sistemi zayıf olanlar
• Kemoterapi veya radyoterapi tedavisi alanlar
• Organ nakli olanlar veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullananlar
• Grip ve akciğer enfeksiyonu geçirenler
• Kronik hastalığı olanlar (böbrek, şeker, kalp hastalığı gibi)
• KOAH, kistik fibrozis ve Astım gibi akciğer hastalığı olanlar
• Sigara içenler, kötü beslenen ve kötü koşullarda yaşayan kişiler
• Yoğun bakımda yatanlar (hastanın nefes almasına yardımcı olmak için kullanılan ventilatör öksürmeyi zorlaştırdığı akciğerde enfeksiyon riskini arttırır)

Akciğer enfeksiyonu ve iltihabı neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Zatürre neden olur?

Zatürrenin nedeni, yaygın olarak soluduğumuz havada bulunan bakteri, virüs veya mantarların ciğerlere girip enfeksiyona neden olmasıdır. Bağışıklık sisteminin enfeksiyonu temizleme tepkisi, akciğer dokusunun iltihaplanmasına neden olur ve bunun sonucunda hava keseleri irin ve sıvıyla dolar. Bu da pnömoni belirtilerine neden olur.

• Bakteriyel zatürrenin en yaygın nedeni Streptococcus pneumoniae’dir. Aşırı alkol tüketen, sigara içen, kötü beslenen, yakın zamanda ameliyat olmuş, solunum yolu hastalığı olan, viral enfeksiyon geçiren veya bağışıklık sistemi zayıf kişiler yüksek risk altındadır. (3)
• Viral pnömoni, grip ya da SARS-CoV-2 (COVID-19) virüsü dahil olmak üzere çeşitli virüslerden kaynaklanır. Genellikle hafiftir ve birkaç hafta içinde kendiliğinden geçer. Viral pnömoniniz varsa, bakteriyel pnömoniye yakalanma olasılığınız daha yüksek olabilir. (4)
• Mantar pnömonisinde ise topraktan veya kuş pisliğinden kaynaklanan mantarlar zatürreye neden olabilir. Bağışıklık sistemi zayıf kişilerde daha sık görülür.

Zatürrenin 4 önemli belirtisi ve pnömoniden korunmanın etkili yolları

Zatürre teşhisi

Çoğu zaman zatürre doktorun sorduğu sorular ve göğüs muayenesi ile teşhis edilebilir. Eğer hasta nefes darlığı, normalden hızlı nefes, balgamlı öksürük, nefes alıp verirken göğüs ağrısı, ateş gibi semptomlar yaşıyorsa doktor, stetoskopla hastanın göğsünü ve sırtını dinler. Akciğerler eğer sıvıyla doluysa sağlıklı akciğerlerden farklı bir ses çıkarır.

Zatürre şüphesi varsa soğuk algınlığı, bronşit ve astım gibi hastalıklardan ayırt etmek için aşağıdaki testler gerekebilir:

• Kan testleri: Enfeksiyon varlığının teşhisine ve enfeksiyona neden olan mikropları belirlemeye yardımcı olur.
• Göğüs röntgeni: Akciğerlerdeki iltihabın yerini ve derecesini belirler.
• Nabız oksimetresi: Kandaki oksijen seviyesini ölçer. Pnömoni durumunda akciğerler kan dolaşımına yeterince oksijen taşıyamayabilir.
• Balgam testi: Enfeksiyonun kaynağı aranır.

Yaşlılarda, yüksek riskli hastalarda veya hastanede yatan kişilerde göğüs tomografisi, arteriyel kan gazı testi, plevral sıvı kültürü, bronkoskopi ya da akciğer dokusu biyopsisi gibi ek testlere ihtiyaç duyulabilir.

Akciğer grafisi nedir? Nasıl çekilir? Raporu ve sonucu nasıl yorumlanır?

Zatürre hangi hastalıklarla karıştırılıyor?

Pnömoni bazen akciğer kanseri ile karıştırılabiliyor. Bazen de her iki hastalık bir arada bulunabiliyor. Özellikle “Bronkoalveoler” tipteki akciğer kanserleri röntgende zatürreyi taklit ediyor. Tedaviye rağmen uzun zaman gerilemeyen vakalarda akciğer kanserinden şüphelenmek gerekir. Pek çok ülkede hala sık görülen tüberküloz (verem) hastalığı da bazen pnömoni ile karıştırabiliyor.

Zatürre tedavisi

Zatürrenin tedavisinde amaç enfeksiyonu iyileştirmek ve komplikasyonları önlemektir. Hastalık hafif seyrediyorsa genellikle evde tedavi edilir. Bakteriyel enfeksiyonda antibiyotik, viral enfeksiyonda ise anti-viral ilaçlar reçete edilir. Hastaneye yatırılan hastalara ise damardan uygun antibiyotik tedavisi uygulanır. Hastanın durumuna göre sıvı takviyesi, ateş düşürücü, ağrı kesici ve balgam söktürücü ilaçlar verilebilir.

Zatürre tedavi süresi

Evde tedavi olan hastalarda çoğu zaman semptomlar birkaç gün veya hafta içinde hafifler. Ancak yorgunluk hissi bir süre daha devam edebilir. Hastanede yatan hastalarda hastanın durumuna göre tedavi süresi değişir.

Zatürre olan kişi nelere dikkat etmeli?

Yüksek ateş durumunda ateş düşürücü ilaç kullanabilirsiniz. Ancak öksürük, enfeksiyonu vücuttan atmaya yardımcı olabildiği için doktorunuza danışmadan öksürük şurubu kullanmayın. Bol sıvı tüketmek balgam çıkarmanıza yardımcı olur. Ilık içecekler, buhar banyosu, hava nemlendirici araçlar semptomlarınızı azaltabilir. Sigara içmeyin, sigara içilen ortamlardan uzak durun. Zatürrede dinlenmek çok önemlidir. Bir süre yatakta kalın, ev işleri için yardım alın, tamamen iyileşene kadar ağır aktivite yapmayın.

Verem nedir, neden olur? Tüberküloz belirtileri, tedavisi ve aşısı

Zatürreden korunma yolları

Zatürreden korunmanın en etkili yolu her yıl grip ve zatürre aşısı olmaktır. Bunun dışında da ellerinizi sık sık yıkayarak, sigara ve dumandan uzak durarak, iyi beslenerek, düzenli egzersiz yaparak ve hasta insanlarla temas etmeyerek pek çok hastalık gibi zatürreden de korunabilirsiniz.

Zatürre (pnömoni) aşısı

Zatürreye neden olan pnömokok bakterisi zatürrenin dışında kulak iltihabına, sinüzite, menenjite ve sepsise (kan zehirlenmesi) de neden olan tehlikeli bir bakteridir. Zatürre aşısı tüm bu hastalıklardan korunmanıza yardımcı olur. (5)

Ülkemizde Bağışıklama Programı kapsamında olan bu aşı bebeklere 2. ay, 4. ay ve 12. aylarda uygulanır. Zatürre aşısı bu programa dahil edildiğinden beri ülkemizdeki çocuklarda menejit vakalarında büyük oranda azalma olmuştur.

Menenjit nedir? Belirtileri, nedenleri, tedavisi ve aşısı

Zatürre aşısını kimler yaptırmalı?

• Bebekler (Bağışıklama Programına dahil)
• 65 yaş ve üstü kişiler (genellikle tek doz uygulanan pnömokokal polisakkarit aşısı – PPV yeterli olur).
• Zatürre riskini artıran bir sağlık sorunu olanlar:
  • Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), astım gibi solunum hastalıkları
  • Kalp hastalığı
  • Kronik böbrek ve karaciğer hastalığı
  • Diyabet
  • Baskılanmış bağışıklık sistemi (HIV, kemoterapi, lösemi, multipl miyelom, kemik iliği nakli, steroid ilaçlar vb. nedenlerle)
  • Çölyak hastalığı
• Mesleki olarak duman ve kimyasal solumak zorunda kalan kişiler

Kimler grip aşısı olmalı?

• 65 yaş ve üzeri kişiler
• Huzur evinde veya bakım evinde yaşayanlar
• Yaşlı veya engelli bir bireye bakıcılık yapanlar
• Kronik akciğer hastaları (KOAH, bronşektazi, bronş astımı, kalp ve damar hastalığı)
• Şeker hastalığı, böbrek fonksiyon bozukluğu, çeşitli hemoglobinopatileri olan ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler
• Yüksek riskli hastalarla karşılaşma olasılığı olan hekim, hemşire ve yardımcı sağlık personeli
• Güvenlik görevlileri, itfaiyeciler gibi toplum hizmeti veren kişiler
• Hamileler

Gribe ne iyi gelir? Grip ne zaman tehlikelidir? Nasıl hafif atlatılır?

Aşı kas içine yapılır. Ağır yumurta alerjisi olanlara yapılması sakıncalı olabilir. Yapıldığı yerde ağrı, hassasiyet gibi basit yan etkiler olabilir.

Sık sorulan sorular

Zatürre başlangıcı nasıl belli olur?

Zatürre başlangıcında hava keselerinde biriken sıvı nedeniyle akciğerler çok ağırlaşır ve tıkanır. Bu da öksürük, göğüste ağırlık hissi, iştah kaybı, halsizlik ve hızlı nefes alıp verme gibi belirtilere neden olur.

Zatürre bulaşıcı mıdır?

Evet, bazı zatürre türleri bulaşıcıdır. Örneğin bakteri veya virüsün neden olduğu zatürre insandan insana bulaşabilir. Ancak bu mikroplara maruz kalan herkes zatürre geliştirmez. Mantarın neden olduğu zatürre ise sadece solunan mantarlar nedeniyle oluşur, bulaşıcı değildir.

Üşütmeden dolayı zatürre olur mu?

Soğuk algınlığı zatürreye neden olmaz. Zatürre, bakteri, virüs veya mantar gibi mikroorganizmalar nedeniyle oluşur. Ancak soğuk algınlığı veya grip geçiriyor olmak zatürreye yakalanmayı kolaylaştırabilir.

Zatürreye ne iyi gelir? Pnömoni aşısı yeterince koruyucu mu?

Zatürre tekrarlar mı?

Zatürre tekrarlayabilen, ciddiye alınması gereken bir hastalıktır. Özellikle yaşlı ve kronik akciğer hastalığı olan hastalarda tekrarlama riski daha yüksektir.

Zatürre tehlikeli midir?

Özellikle risk altındaki kişilerde zatürre bazı durumlarda ölümcül olabilen ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu kişilerin hastanede tedavi edilmesi gerekir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

taner sonmez

9 yıl önce

bilgilendirilme içiçnteşekkürler

1

Yanıtla