Ultrason nedir, ne işe yarar? Ayrıntılı ve renkli ultrasonografi neden çeklilir?

Ultrason, vücut içini ve organları incelemek için kullanılan tıbbi bir görüntüleme tekniğidir. Tanı, tedavi ve biyopsi gibi işlemlerde ultrasondan yaygın olarak faydalanılır. Tanısal ve tedavi edici ultrason olarak iki ana kategoriye ayrılır. Dönüştürücüsünün (prob) ürettiği yüksek frekanslı ses dalgaları yoluyla görüntü üreten tanısal ultrason, çoğunlukla cilt üzerine uygulanır. Bununla birlikte, daha iyi bir görüntü için ultrason probu, gastrointestinal sistem, vajina veya kan damarları yoluyla vücudun içine de yerleştirilebilir. Tedavi edici ultrason da ses dalgalarını kullanarak çalışır ancak görüntü üretmez. Tedavi edici ultrason dokuları hareket ettirip itmek, dokuyu ısıtmak, kan pıhtılarını eritmek veya vücutta belirli yerlere ilaç göndermek için kullanılır. Standart ultrasonun zararlı bir etkisi yoktur.

Ultrason (USG) nedir?

Ultrasonun kullandığı ses dalgalarının frekansı 20kHZ’den büyük ve insan kulağının duyabileceği eşiğin üzerindedir. Ses dalgaları, hem ultrason dalgalarını yayan hem de ekolarını algılayabilen bir dönüştürücü (prob) tarafından üretilir. USG probu vücuda yüksek frekanslı ses dalgaları gönderir. (1)

Bir ses dalgası, vücuttaki organ veya kemik gibi yoğun bir nesneye çarptığında, geri yansır veya eko oluşturur. Ortaya çıkan bu ekolar proba geri yansıyarak tarayıcıya gönderilen elektrik sinyalleri üretirler. Ekolar ve aralarındaki mesafeler bir bilgisayar tarafından ölçülüp vücuttaki farklı doku, sıvı ve hava yoğunluklarını içeren hareketli bir görüntü oluşturur. Hareketli görüntülerin bir veya daha fazla karesi hareketsiz görüntü olarak yakalanır. USG görüntüleri iki boyutlu (2D), üç boyutlu (3D) veya 4D (hareketli 3D) olabilir. (2)

Ekokardiyografi nedir? Neden ve nasıl yapılır? EKO testi ne işe yarar?

Ultrason ne işe yarar?

Ultrason hangi durumlarda çekilir?

Dolaşım problemleri

Özel bir ultrason tekniği olan Doppler ultrason: (3)

• Kan hücrelerinin damar içinde hareketi sırasındaki yönünü ve hızını ölçer,
• Bir damardaki kan akışını veya kan basıncını inceler.
• Kan akışının hızını ve tıkanmaları belirleyebilir.
• Kalp kapağı problemleri ve konjestif kalp yetmezliği dahil çeşitli kalp hastalıklarını teşhis etmek ve kalp krizinden sonraki hasarı değerlendirmede kullanılır.

Kalbin ultrasonuna kısaca “ekokardiyografi” veya “eko” denir. EKO, kardiyovasküler sistemin görüntülerini oluşturmak ve kardiyak doku hareketlerini ölçmek için kullanılabilir. Aynı zamanda:

• Kan damarlarının duvarlarını incelemek,
• DVT (Derin Ven Trombozu) veya anevrizma olup olmadığını kontrol etmek,
• Fetal kalbi ve kalp atışını kontrol etmek,
• Plak birikimini ve pıhtıları görmek,
• Tıkanmaları veya arterlerin daralmasını incelemek,
• Tümörler ve konjenital vasküler hasarları görmek,
• Aort ve onun ana dalları dahil olmak üzere kalp ve kan damarlarını incelemek,
• Testis veya yumurtalık gibi çeşitli organlardaki kan akışının azalması, yokluğu veya artışını görüntülemek için kullanılabilir. Doppler ultrason görüntüsünden elde edilen kan akışının hızı ve hacmi hakkındaki bilgi, hastanın anjiyoplasti (atardamarların genişletilmesi) gibi bir prosedüre uygun bir aday olup olmadığını belirleyebilir.

EKG nedir, nasıl yapılır? Elektrokardiyografi testi ne işe yarar?

Acil tıpta ultrason

• Travmatik yaralar,
• Perikardiyal tamponat,
• Kalp çevresinde sıvı birikmesi,
• Hemoperitoneum veya karın bölgesinde kan sızıntısı gibi durumları değerlendirmek için kullanılır. (4)

Abdominal ultrason

Yenidoğan bebekler ve ultrason

Sonografi uzmanı, yenidoğanın kafatası üzerindeki yumuşak nokta olan fontanel (bıngıldak) üzerine probu yerleştirerek yenidoğan üzerinde USG taraması yapabilir. Beyin hasarı veya anormallikleri, genetik bozukluklar, serebrovasküler hastalıklar (beyin damar hastalığı), kanama, bebekte hidrosefali belirlenebilir. Bebeklerde ultrasonografi bebeğin kalça ve omurga incelemeleri için de kullanılır. (6)

Obstetrik ultrasonografi

USG doğum öncesi takibinin standart bir parçasıdır. Obstetrik ultrasonografi, hem bebek hem de anne sağlığının takip edilmesine yardımcı olur. Rahimde fetus veya embriyonun görüntülerini toplar. Prob genellikle annenin karnına, bazen vajinaya yerleştirilir. Bu (vajina yoluyla) tarama, hamileliğin erken dönemlerinde net bir görüntü sağlar. (7)

Emar (MR) nedir, nasıl çekilir? Manyetik rezonans ne işe yarar?

Ayrıca, annenin obezitesi bulunması halinde de tercih edilen bir yöntemdir. Kalp ve kan damarlarındaki anormallik belirtilerinin tespitinde fetal kalp atışını gösteren Doppler sonografi kullanılır.

Ultrason ve üroloji

Pelvik sonografi, dahili veya harici olarak yapılabilir. Dahili sonogram erkekte rektuma, kadında vajina içine yerleştirilerek prostat bezi, yumurtalıklar veya uterus hakkında bilgi sağlayabilir. Pelvik tabanın USG taraması, pelvik sarkma, idrar kaçırma veya bağırsak tıkanıklığının derecesini belirlemeye yardımcı olabilir. (8)

Kas iskelet sonografisi

Ultrason taramaları yumuşak dokular, kaslar, kan damarları, tendonlar ve eklemlerle ilgili sorunların teşhisinde yardımcı olabilir. Kas iskelet sonografileri bağ dokuları, kemik yüzeylerini, yumuşak doku kitlelerini, sinirleri, kas ve tendonları incelemek için kullanılabilir. Donuk omuz, karpal tünel sendromunu belirlemede yardımcıdır. (9)

Karpal Tünel Sendromu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Ultrasonun yardımcı kullanımı

İğne biyopsisi ya da iğne aspirasyonu gibi uygulamalarda iğnelerin yönlendirilmesinde ultrasondan yararlanılır. Ayrıca damar içi erişimde bazen damarları bulmak için ultrasona ihtiyaç duyulabilir.

Ultrason nasıl çekilir?

Harici ultrason taraması

Dahili ultrason taraması

Prob vücudun içine yerleştirilir. Dahili muayene, vücut içinde prostat bezi, yumurtalıklar veya rahim gibi organların daha yakından incelenmesini sağlar. İşlem sırasında, dizlerin göğse doğru çekilmesi, sırt üstü ya da yan yatılması istenir.

Radyoloji nedir? Radyolog kimdir, hangi hastalıklara bakar?

Küçük, steril bir ultrason probu yavaşça vajinaya veya rektuma yerleştirilir ve görüntüler monitöre iletilir. Dahili muayeneler rahatsız edici olabilir, ancak genellikle herhangi bir ağrıya neden olmaz ve çok uzun sürmemelidir.

Endoskopik ultrason taraması

Prob, uzun, ince, esnek bir tüpe (bir endoskop) tutturulur ve vücut içinde daha ileri bölgelere ulaştırılır. Endoskopik ultrasonda, mide veya yemek borusu gibi bölgelerin incelenmesi için vücuda, genellikle ağızdan uzun, ince ve esnek bir tüp (endoskop) yerleştirilir ve probun vücut içinde ilerlemesi sağlanır.

Endoskopi nedir? Neden ve nasıl yapılır? Riskleri nelerdir?

Genellikle hastanın yan yatması istenir. Endoskopik ultrason taraması rahatsız edici olabileceğinden hastalara genellikle sakinleştirici verilir, boğazı uyuşturmak için lokal anestezik sprey kullanılır. Ağzın açık tutulması ve tüpün ısırılması durumunda hastanın dişlerini korumak üzere ağız koruyucusu da kullanılabilir.

Endoskopik ultrasonda sakinleştirici verildiyse, ultrason işlemi sonrası genellikle birkaç saat hastanede kalınması tavsiye edilir. Hastaya 24 saat boyunca bir refakatçinin eşlik etmesi için düzenleme yapmak gerekir. Bu süre boyunca hasta, araç ve makine kullanmamalı, alkol almamalıdır.

Ultrason öncesi yapılması gerekenler

Çoğu ultrason muayenesi hazırlık gerektirmez. Ancak, birkaç istisna vardır:

• Safra kesesi ultrasonu gibi bazı taramalar için muayeneye altı saat kala hastanın yemek yememesi veya sıvı tüketmemesi istenebilir.
• Pelvik ultrason gibi tetkikler için dolu bir mesane gerekebilir. Taramadan iki saat önce altı bardak su içilmesi ve tarama bitene kadar idrara çıkılmaması gerekebilir.
• Bazı durumlarda, görüntü netliğini artırmak için taramadan önce kontrast madde adı verilen zararsız bir maddenin enjeksiyonu yapılabilir.
• Ultrason sırasında hastalardan aksesuarlarını çıkarmaları istenebilir. Ultrason randevusuna giderken değerli eşyaların evde bırakılması, bol ve rahat kıyafetler giyilmesi faydalı olur.
• Hastanın giysilerinin bir kısmını veya tamamını çıkarması istenebilir.
• Gerekli hallerde damar yoluyla sakinleştirici verilebilir.
• Küçük çocukların ultrason taramaları için ek hazırlıklara ihtiyaç olabilir.
• Çoğu ultrason muayenesinde, hareket ettirilebilir bir tetkik masasında sırtüstü yatılır. Görüntü kalitesini yükseltmek için hastalardan pozisyonlarını değiştirmeleri istenebilir.

Ayrıntılı (detaylı) ultrason nedir?

Detaylı ultrasonda, bebeğin iskelet sistemi, kafatası içindeki yapılar (beyin, beyincik, beyin-omurilik sıvı kanalları), yüz bölgesi, göğüs kafesi içinde bulunan organlar ve damarlar, karın içindeki organlar detaylı bir şekilde incelenir. Plasentanın doğum kanalına yakın olup olmadığı kontrol edilir. Göbek kordonu ve amniyon sıvısının hacmi incelenir.

Olası bir erken doğum riskini öngörmek üzere rahim ağzı kalınlığı ölçülür. Varsa doğum kusurları, kromozom bozukluklarına dair belirtiler olup olmadığı irdelenir. Komplikasyonların nedenleri araştırılabilir. Ayrıntılı ultrasonda anne karnındaki anomaliler %70-80 oranında tespit edilebilir.

Renkli ultrason nedir, neden çekilir?

Amniyon sıvısında azalma gözlendiğinde veya gelişim geriliği tespitinde kullanılır. Testis ultrasonunda da renkli ultrason kullanılır. Bu yüksek kaliteli renkli görüntüleme, testis ultrasonunu kesin ve spesifik bir tetkik haline getirmiştir.

4 boyutlu ultrason nedir, neden yapılır?

En yaygın ultrason görüntü formatı iki boyutludur. Ses dalgalarının farklı açılardan bilgisayarlı analizindeki gelişmeler sayesinde üç ve dört boyutlu ultrasonlar elde edilebilir. Üç boyutlu görüntüler farklı açılardan geri gelen ses dalgalarından derlenir. Görüntüler daha anlaşılır ve ayrıntılıdır. 3D ve 4D ultrason arasındaki fark, 4D’nin üç boyutlu bir hareketi gerçek zamanlı gösteren bir videoya benzemesidir.

Ultrasonun kullanım alanları ve çeşitleri

Yumurtalık ultrason nasıl çekilir?

Jinekolojik ultrasonla alt karın, rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir. Abdominal (karından) ve vajinal olmak üzere iki şekilde yapılır. Karından yapılan ultrason için idrar torbasının dolu olması gerekir. Vajinal yolla yapılan ultrasonda ise idrar torbasının dolu olması gerekmez, hatta boş olması daha iyi bir görüntü sağlar. Vajinal ultrasonla organlar daha net görüntülenir. Yumurta geliştirme kapasiteleri, yumurtalığın yapısı, kist ve tümörler saptanabilir.

Endometriozis (çikolata kisti) nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Üroloji ultrason nasıl çekilir?

Üroloji ultrasonu aç kalmayı veya barsak hazırlığı gerektirmez. Taramadan bir saat önce bir bardak su içmeniz istenebilir. Ultrason sırtüstü uzanırken yapılır. Prob, göbek ve kasık kemiği arasına yerleştirilir. Görüntü bir monitörde izlenir. Mesane boşalmasını kontrol etmek için mesanenin boşaltılması istenir ve boşalan mesane yeniden görüntülenir.

Genellikle prostat bezinin ayrıntılı değerlendirmesini sağlayan prostat ultrasonu (transrektal ultrason), erkeğin rektumuna özel bir ultrason probu yerleştirilerek yapılır. Prostat hastalığı teşhisinde prostat bezi ve yakınındaki dokular incelenir. Erken prostat kanseri teşhisi için ultrasonun yanı sıra, prostattan alınan bir doku örneği de gerekir.

Transrektal ultrason için önlük giyilmesi ve dizleri göğüse doğru çekerek yan yatılması istenebilir. Parmak büyüklüğündeki bir ultrason probu rektuma kısa mesafeli olarak sokulur. Bir biyopsi planlanırsa, işlemden 7 ile 10 gün önce aspirin ve diğer kan sulandırıcı ilaçların bırakılması ve bağırsakların temizlenmesi için lavman gerekebilir.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Beyin ultrasonu nasıl çekilir?

Baş Ultrasonu

Bir baş ultrason muayenesi, beynin ve beynin derin kısmındaki sıvı dolu boşluklardaki (ventriküllerindeki) beyin omurilik sıvısının görüntülerini üretir. Bu muayene çoğunlukla kafatası oluşumu tamamlanmamış bebeklere yapılır.

Kafatası kemikleri arasındaki boşluklar, ultrason dalgalarının beyne serbestçe girip geri dönmesini sağlayan bir “pencere” görevi görür. Ultrason probu ve bir miktar jel, baş üzerinde kemiğin bulunmadığı bölgelere yerleştirilir. Bebeklerde uygulanan transfontanel ultrasonda bebeğin beyin gelişimi değerlendirilir. Bu prosedür neredeyse hiçbir özel hazırlık gerektirmez.

Beyin kanaması nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Transkraniyal Doppler

Beyin ultrasonu öncesinde kan damarlarının daralmasına neden olabilecek nikotin bazlı ürünlerin kullanmaması istenebilir.

İdrar yolu ultrasonu nasıl çekilir?

Böbrek ve idrar yolu ultrasonu için hasta sırasıyla sırtüstü, yüzüstü ve yan yatar; ultrason probu vücuda farklı açılarla temas ettirilir. Cilt yüzeyine jel sürülür. Prostat ve mesanenin değerlendirildiği alt batın sonografisi (pelvik ultrasonografi) çekilirken idrara sıkışık olmak ve tetkik sırasında mesanenin dolu olması gereklidir. Sadece alt batın tetkiki istenen durumlarda aç kalmaya gerek yoktur.

Tüm batın USG nedir?

Böbreklerin ultrasonu için mesanenin doldurulması gerekir, tetkikten yaklaşık bir saat önce 4 ila 6 bardak sıvı içilmesi istenebilir.

Ultrasonun yan etkileri ve riskleri

• Çoğu ultrason taraması invaziv (girişimsel) değildir.
• Ultrason görüntülemede radyasyon kullanılmaz.
• Hamilelikte ve anne karnındaki bebeklerin teşhis ve takibinde tercih edilen güvenli bir görüntüleme yöntemidir. Bununla birlikte hamilelik sırasında sadece tıbbi olarak gerekli olduğunda ultrason tavsiye edilir.
• Latekse alerjisi olanlar, dahili taramayı yapan sonografi uzmanı veya doktorlarını bu konuda bilgilendirmelidir. Bu durumda, lateks içermeyen bir prob kapağı kullanılır.
• Prob cilde bastırıldığında veya vücuda girerken rahatsızlık hissi verebilir.
• Endoskopik ultrasonlar biraz daha rahatsız edici olabilir ve boğaz ağrısı veya şişkinlik gibi geçici yan etkilere neden olabilir. Ayrıca kimi durumlarda iç kanama riski de vardır.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör