Prof. Dr. Tuğhan Utku: Antibiyotik direnci sepsisten ölümlerin en önemli sebebi

Yazan Hatice Pala Kaya

18 Eylül 2023 | 6 Ekim 2023 | Kategori: Güncel / Literatür, Sağlık Gündemi Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

0 Paylaşım

Sepsisin erken aşamada saptanmasının mortalitenin önlenmesinde çok önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Tuğhan Utku, küresel bir sağlık krizi olarak kabul edilen bu hastalığın yılda 50 milyon kişiyi etkilediğini ve yaklaşık 11 milyon ölüme neden olduğunu kaydetti. Sepsis gelişen durumlarda erken tanı ve tedaviyle yüzde 80 oranında mortalitenin engellenebildiğini bildiren Prof. Dr. Utku, sepsisin klinik tanısının hızlandırılması amacıyla son sepsis kılavuzunda yer alan NEWS Erken Uyarı Sisteminin kullanılmasının önerildiğini dile getirdi.

İngiltere’de yapılan çalışmalar sonucu, erken uyarı skorları geliştirildiğini, farklı organ sistemlerinin sonuçlarını değerlendirerek bu yöntemin kullanıldığını kaydeden Prof. Dr. Utku, “Bu sistem hastanın bazı belirtilerini analiz ederek uyarı veriyor. Bir hekim olmasına gerek de yok, bir servis hemşiresi dahi protokolünüz gereği eğer bu skor yükseldiyse, doğrudan yoğun bakımı arayıp, ‘bizim bir hastamız var, skoru şu kadara çıktı’ gibi bir bilgilendirme yapar. Servislerde NEWS takibi sisteminin kullanılmasıyla daha erken tanı ve yoğun bakım ünitelerinin daha hızlı devreye girmesi sağlanabilir. NEWS ile qSOFA’dan %13 daha hassas değerlendirme yapabilir” dedi.

Sepsis nedeniyle her 3 saniyede 1 kişi hayatını kaybediyor

13 Eylül Dünya Sepsis Günü nedeniyle Global İlaç ve Tıbbi Ürünler şirketi Baxter’ın desteğiyle sepsis hastalığı konusunda farkındalık yaratmak amacıyla Ankara’da bir basın toplantısı düzenlendi. Türk Yoğun Bakım Derneği Başkanı Prof. Dr. Tuğhan Utku’nun sözcülüğünde gerçekleştirilen toplantıda, yarattığı etkiler açısından ciddi bir toplumsal sorun olarak kabul edilen sepsis nedeniyle her 3 saniyede 1 kişinin hayatını kaybettiğine dikkat çekildi.

Sepsis tedavisindeki her saatlik gecikme, ölüm oranlarını beş kat artıyor!

Sepsisi, enfeksiyona karşı organizmanın kontrolsüz yanıtı sonucu oluşan ciddi organ işlev bozukluğu olarak tanımlayan Prof. Utku, “Sepsis, basitçe bir enfeksiyon değil, bizim asıl uğraştığımız doğrudan enfeksiyonun kendisi değil. Enfeksiyonun tetiklediği çok sayıda organ sisteminin etkilenmesi nedeniyle yaşamsal tehdidin oluştuğu bir tablo. Sepsis, standart bir enfeksiyondan çok daha farklı bir durum” dedi.

Sepsis tedavisinde her saniye değerli

Sepsisin belirtilerinin farklı zamanlarda ve çeşitli durumlarda ortaya çıkabileceğine değinen Prof. Utku, “Vücut ısısındaki değişimler (ateş veya düşük sıcaklık), aşırı titreme ve kas ağrısı, konuşma bozukluğu ve zihin bulanıklığı, şiddetli nefes darlığı, bir gün boyunca idrara çıkamama ve cildin beneklenmesi sepsisin başlıca belirtileri arasındadır. Bu durumlardan herhangi biriyle karşılaşılması durumunda acil olarak doktora başvurulmalıdır. Erken tanı ve doğru tedavi hayat kurtarıcı olacaktır. Sepsis tedavisinde her saniye değerlidir ” bilgisini verdi.

Hastalığın kötü beslenme, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen hayat tarzı, yoğun antibiyotik kullanımının da içinde olduğu birçok nedeni bulunduğuna dikkati çeken Prof. Dr. Tuğhan Utku, antimikrobiyal direnç nedeniyle yaygın tıbbi prosedürlerin; diş hekimi ziyaretleri, sezaryen, kalça protezleri, kemoterapi ve organ nakillerinin daha fazla enfeksiyon riski taşıyacağı anlamına geldiğini belirtti.

Gizli düşman antimikrobiyal direnç

Antibiyotik direncinin sepsis açısından ciddi bir risk olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Utku, “Belki en çok konuşulması gereken, en önemli problem antibiyotik direnci. Buna gizli düşman da diyebilirsiniz. Yoğun bakımlarda yatan hastaların bir kısmında hiçbir antibiyotiğin etki etmediği hasta sayısı giderek artmaya başladı. Hastanın başka bir şekilde enfeksiyondan tedavi edilme şansı yok. Antibiyotik direncinin en önemli sebebi, uygunsuz antibiyotik kullanımı. Yoğun bakımlarda yatan hastalarda antibiyotik direnci çok daha fazla. Sorun artıyor, elimizdeki silah azalıyor” diye konuştu.

Sepsis ile mücadelede aşı yapılması ve uygun antibiyotik kullanımı çok önemli

Antimikrobiyal direnç ve sepsis konusunda halk bilinçlendirilmeli

Prof. Dr. Utku, sepsisin antimikrobiyal direncin neden olabileceği en önemli sağlık komplikasyonlarından biri olduğuna dikkati çekerek, konuyla ilgili şunları kaydetti:
“AMR nedeniyle basit bir diş hekimi ziyareti sonrası sepsise açık hale gelebilir, hatta sepsisin ağır seyretmesi halinde can kaybı yaşabilirsiniz. Özellikle 60 yaş üstü bireylerin ve 1 yaştan küçük çocuklarımızın antibiyotik kullanımları konusunda çok dikkatli olmaları, sepsis gelişmesi riskine bağlı olarak çok daha önemlidir.”

Prof. Dr. Utku, dünyada antibiyotik direncine (AMR) bağlı ölüm oranının 2023 yılında dünya çapında 700.000 kişi iken 2050’ye gelindiğinde bu oranın yılda 10.000.000’e ulaşmasının öngörüldüğünü belirtti ve antibiyotik direncini yenebilmek için iyi hijyen ve aşılanma, reçetelendirilmiş antibiyotik kullanma, savunmasız olan bireylere dikkat etme, halkı antibiyotik direnci (AMR) riskleri açısından eğitme gibi noktalara dikkat edilmesi gerektiğine işaret etti.

Post Sepsis Sendromuna dikkat!

Sepsis geçirmiş kişilerin hayatları boyunca sepsis sonuçlarıyla karşı karşıya kalabileceklerini belirten Prof. Dr. Utku, sepsisin böbrek fonksiyon bozukluğu başta olmak üzere karaciğer, solunum, kardiyovasküler ve nörolojik fonksiyon bozukluklarıyla sonuçlanabileceğini, sepsisin sonuçlarının tahmin edilenden daha ağır olabileceğini, akciğer, böbrek, karaciğer hasarları bırakabileceğini ifade etti.

Bu hasarların yanısıra tedavi olan hastalarda Post-sepsis sendromu (PSS) görülebileceğini kaydeden Prof. Dr. Utku, şu bilgileri verdi:

“Hastaların önemli bir grubunda daha sonraki hayatlarında sepsis badiresinin faturası çıkabilir. Buna ‘sepsis sonrası sendromu’ deniyor. Bunu çözmenin en uygun yolu ise erken tanı ve tedavi ile en az hasarla bu durumdan kurtulmak. PSS, sepsisten kurtulanların %50’ye kadarını etkileyen bir durum. Fiziksel ve/veya psikolojik uzun vadeli etkileri içerir. PSS başta yaşlılar olmak üzere, her yaştan insanı etkileyebilir. PSS etkilerini özetleyecek olursak; yürüyememe, banyo yapmak, tuvalet yapmak veya yemek hazırlamak gibi günlük aktivitelere katılamama, karmaşık görevleri yerine getirememe, günlük şeyleri hatırlayamama gibi sonuçları olabilmektedir.”

Sepsis tedavisi yüksek maliyetli

Sepsisin tedavi maliyetlerinin de yüksek olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Utku, sepsiste hasta başına ortalama toplam hastane maliyetinin 1101 – 91.951 Euro olduğunu kaydetti. Dünyada sepsis hastalığı için harcanan paranın sağlık bütçesinin yüzde 2,65’ine denk geldiğini belirten Utku, Türkiye’de 2023 sağlık bütçesinin 415,6 milyar TL olduğunu, sadece sepsis için 2023 yılında yaklaşık 11 milyar TL’ye denk bir bütçe harcanmakta olduğunun altını çizdi. Erken tanı ve tedavi ile hastane yatışları ve diğer harcamaların azaltılabilmesi yoluyla sağlık bütçesinin çok daha akılcı kullanılabilmesine katkı sağlamanın mümkün olduğunu sözlerine ekledi.

Sepsis neden olur? Belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir?

Yoğun bakım üniteleri akılcı kullanılmalı

Prof. Dr. Utku, Türkiye’nin yoğun bakım ünite sayısı açısından birçok ülkeden önde olduğunu vurgulayarak, pratikte yaşanan sorunların bu ünitelerin akılcı kullanılmamasından kaynaklı olduğunu söyledi. Türk Yoğun Bakım Derneği olarak yoğun bakımların akılcı kullanımına çok önem verdiklerini ve bu konuda çeşitli toplantılar yaptıklarını anlatan Prof. Dr. Utku, şunları söyledi: “Türkiye’de yoğun bakım yataklarının hepsi akut hastalar için kullanılamıyor. Çünkü Türkiye’de bizim kronikleşmiş, palyatif dediğimiz ya da yoğun bakım klasik tedavisinden aslında fayda göremeyecek ama desteklenmesi gereken geniş bir hasta grubu var. Bunlara yönelik ayrı merkezler olmadığı için bütün bu hastalar da yoğun bakımlarda tedavi ediliyorlar. Dolayısıyla doluluk oranları Türkiye’de hiçbir zaman yüzde 65’in altına inmez, çoğunlukla da 85’in üzerindedir. Bu rakam şöyle de algılanmasın, yüzde yüz dolu değil, demek ki yüzde 15 yatak boş mu, hayır. O, hastaların giriş çıkışı sırasında oluşan boşluk. O nedenle böyle bir fark olur. Yoğun bakımlarda bomboş yatakları hiçbir hastanede bulamazsınız. Demek ki matematik her şeyi çözmüyor. Akılcı kullanma politikalarını geliştirmemiz gerekiyor.”