Topuk dikeni nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

15 Aralık 2014 | 27 Mart 2023 | Kategori: Ortopedi, Sağlık Sözlüğü Print

957 Paylaşım

Topuk dikeni, yaygın görülen ortopedik bir sağlık sorunudur. Topuk kemiği ile ayak parmaklarını birbirine bağlayan bir şerit olan plantar fasyanın esnekliğini kaybedip topuk kemiğine yapıştığı yerin iltihaplanması sonucu gelişir. Bu bölgede diken şeklinde bir kemik çıkıntısı oluşur. Aşırı kilo, yanlış ayakkabı kullanımı, sert zeminde sürekli ayakta kalma topuk dikeni riskini arttırır. Kadınlarda, koşucularda, düztabanlar gibi ayağında anatomik bozukluk olanlarda sık rastlanır. En tipik belirtisi sabahları yürümeye başlandığında gelişen ağrıdır. Ayak tabanında taş veya çivi olduğu hissi veren topuk dikeni, erken tanı ve tedaviyle iyileşebilir. Tedavide egzersiz, buz uygulaması, antienflamatuar ilaçlar, tabanlık kullanır. Tedavi edilmezse yürüyüş şeklini bozar, kronikleşir ve başka sorunlara yol açabilir.

İçindekiler

Topuk dikeni nedir?

Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt kısmında kalsiyum birikmesiyle oluşan ve bir dikeni andıran kemiksi bir çıkıntıdır. Tipik olarak topukta bıçak batması gibi bir ağrıya neden olur. Plantar fasiit ve topuk dikeni ağrısı çoğunlukla birbirine karıştırılır. Plantar fasya, ayağın altından geçen kalın ve uzun doku parçasıdır. Topuk kemiğini ayak parmaklarına bağlayarak ayağın kemerini destekler.(1)

Ayak kemeri yay gibi çalışır, plantar fasya yayın ipi gibidir; aşırı gerildiğinde tahriş olur. Topuk bölgesinde ağrıya neden olan plantar fasiit bu doku bandının iltihaplanmasıdır. Topuk dikeni iltihaplanmanın sonuçlarından biridir.

Plantar fassit nedir? Topuk ağrınızın sebebi topuk dikeni olabilir!

Ağrı genellikle sabah ilk adımda ortaya çıkar, uzun süre ayakta kalmayla tetiklenir ve genellikle egzersiz sonrasında şiddetlenir. Yaygın olarak tek ayakta ortaya çıkar ancak aynı anda iki ayağı da etkileyebilir. (2)

Topuk dikeni nedenleri

Topuk dikeni gelişimi için en yaygın risk faktörü plantar fasiit’tir; ayak tabanını destekleyen bağ dokusunun iltihaplanmasıdır. Ayak kemerindeki aşırı gerginlik nedeniyle oluşan doku yorgunluğundan veya biyolojik faktörlerden kaynaklanabilir. (3)

Topuk dikeni risk faktörleri

Gebelik
Ayağa tam oturmayan, zayıf kemer desteği olan, sert tabanlı, topuklu ve babet tarzı düz ayakkabılar giymek
Baldır kaslarında, Aşil tendonunda sıkılık
Ayakta aşırı pronasyon (içeri dönme)
40-60 yaş arasında olmak
Uzun mesafeli koşu, dans, bale, aerobik gibi aktiviteler yapmak
Düztabanlı, yüksek kemerli olmak
Obezite
Çalışma saatlerinin çoğunu sert yüzeylerde uzun süre ayakta geçirmek
Diyabet
Çeşitli romatizmal hastalıklar
Kadın olmak (4)

Topuk dikeni belirtileri

Dinlenme sonucu bile geçmeyen topuk ağrısı
Sabah kalkınca ayak tabanı ağrısı veya dinlenme periyodundan sonra ilk adımlarda şiddetli ağrı
Aşil tendonunda, baldırlarda hassasiyet-ağrı
Topukta şişlik
Hareket halindeyken veya dinlenirken ayaklarda uyuşma, karıncalanma
Ayağın topuk veya kemerinde ağrı, hassasiyet, yanma
Ayak tabanının ani gerilmesi ile ağrı; parmak uçlarına basmakta veya merdivenleri çıkmakta zorluk (5)

Topuk dikeni nasıl anlaşılır?

Uzunluğu 2 cm’e kadar ulaşabilen topuk dikeni çok yavaş oluştuğu için fark edilmesi zor olabilir. Röntgende topuk kemiğinde bir çıkıntı görülmesiyle teşhis edilir. Topuğun altında ve çevresinde ağrıyla kendini hissettirir. Sivri uçlu, topuk dikeni büyüdükçe topuğun yumuşak, yağlı dokusunu yok etmeye başlar.

Topuk dikeni tedavisinde en etkili yöntem yenileyici enjeksiyon

Attığınız her adımda acı ve batma hissi duyarsınız. Sabah yataktan kalkınca atılan ilk birkaç adımda şiddetli ağrı oluşur, birkaç adım sonra kendiliğinden geçer; gün içerisinde uzun oturma pozisyonundan kalkıp yürümeye başladığınızda veya günün sonunda eve gelip dinlendiğinizde ağrı şiddetlenir. (6)

Topuk dikeni görüntüsü nasıl olur?

Topuğunuzda kızarıklık, hassasiyet, sertlik veya gerginlik oluşabilir. Topuk kemiğinde oldukça acı veren diken şeklinde bir şişlik oluşur.

Topuk dikeni tedavisi

Zamanında tedavi edilmezse yürüme aktivitesi kısıtlandığından bacak kaslarında zayıflama ve güçsüzlük gelişir. Ayak tabanındaki kaslarda aşırı gerginlik ve sertleşme olur; eklemlerde kireçlenme başlar. Zamanla omurgayı etkilemeye başlayarak diz ekleminde menisküs yırtığına, postür bozukluğuna bağlı kronik ağrıya, omurga eğriliğine ve bel fıtığına yol açabilir.

Tedavide ilaç, ortopedik tabanlık, fizik tedavi ve egzersizler büyük oranda iyileşme sağlar; hastanın durumuna göre iltihaplanan bölge veya topuk dikeni ameliyatla alınabilir.

Topuk dikeni nasıl iyileşir?

Topuk dikeni genellikle tedavi olmadan kendiliğinden düzelir. Hastaların büyük çoğunluğu basit tedavi yöntemlerine başladıktan sonraki 6-18 ay içinde iyileşir. İyileşme sürecinde acıyı şiddetlendiren aşırı aktivitelerden kaçınmak şarttır.

Ayak ve baldır germe egzersizleri iyileşmeyi hızlandırır. 6-12 ay boyunca diğer tedaviler işe yaramazsa steroid (kortizon) enjeksiyonları verilir. Ameliyat son seçenektir; çoğu hastada ameliyata gerek kalmadan tedavi başarılı olur.

Nasır nedir, neden olur? Ayak nasırı belirtileri ve tedavisi

Başlangıçta aşağıdaki tedaviler uygulanır:

Ağrı kesiciler
Ayağı dinlendirmek
Ortopedik ayakkabılar
Buz uygulanması
Fizyoterapi
Gece ateli
Ayaklarınıza dengeli bir basınç uygulanmasına yardımcı olması için ayakkabılarınızda topuk pedleri ve kemer destekleri (ortez) kullanmanız önerilir. (7)

Topuk dikeni ilaç tedavisi

Ağrı kesiciler: İbuprofen, naproksen sodyum, parasetamol gibi ağrı kesiciler ağrı ve iltihabı hafifletir.
Kortizon enjeksiyonları: Bir steroid türü olan kortizon güçlü bir anti-enflamatuar ilaçtır. İltihap ve ağrıyı azaltmak için plantar fasyaya enjekte edilir. (8)
Prp enjeksiyonu: Hastanın kendi kanından hazırlanan ilacın kullanıldığı doğal bir yöntemdir. Enjeksiyonların hedefi topuktaki dokunun iyileşmesinin hızlandırılması ve ağrının dindirilmesidir. Bu uygulama sonrasında ağrı büyük oranda geçmektedir; devam ederse 10-15 gün sonra enjeksiyon tekrarlanabilir.
Kremler ve jeller: Topuktan ayak bileklerine kadar olan bölgeye aşağıdan yukarıya doğru 15 dakika süreyle masaj yapılarak akşamları uygulanması ve sabaha kadar ayakların bu şekilde sarılı olarak bekletilmesi etkili sonuçlar alınmasını sağlamaktadır.

Parol nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

Topuk dikeni ameliyatı

Çoğu hasta ameliyattan iyi sonuçlar alır. Ancak ameliyat kronik ağrıyla sonuçlanabildiğinden ve ayaktaki kemerin zayıflamasına neden olabildiğinden cerrahi olmayan tüm önlemler tükendikten sonra tavsiye edilir. Ameliyatlar topuğun altında veya yan tarafında açılan küçük bir delikten girilerek endoskopik yöntemlerle yapılmaktadır. Çoğunlukla sadece topuk bölgesi uyuşturulur fakat hastanın durumuna göre genel anestezi de uygulanabilir. Ameliyat sonrası kişi hemen taburcu olsa da 1 hafta kadar ameliyat bölgesini zorlamamalıdır. Normal bir şekilde ağrısız yürümek 3 haftayı bulabilir.

Gastrocnemius durgunluğu: Baldır kaslarının cerrahi olarak uzatılmasıdır. Sıkı baldır kasları plantar fasya üzerinde baskı oluşturduğundan ayaklarını bükmekte zorlanan hastalar için yararlıdır. İşlem geleneksel açık insizyonla ve endoskopla yapılabilir. Komplikasyon oranları düşüktür, ancak sinir hasarı oluşabilir.
Plantar fasya salıverilmesi: Devam eden topuk ağrınız varsa kısmi serbest bırakma işlemi önerilebilir. Ameliyat sırasında, plantar fasya ligament dokudaki gerilimi azaltmak için kısmen kesilir; büyük bir kemik çıkıntınız varsa kaldırılır. (9,10)

Topuk dikeni proloterapi tedavisi

Hasarlı dokuya enjekte edilen özel bir içeriğe sahip proliferant solüsyon, hasarlı bölgede vücudun tamirci hücrelerini aktif hale getirerek topuk dikeninin oluştuğu bölgeyi onarmaktadır. Sorunlu bölgeye enjekte edilen yenileyici hücreler sayesinde ayak kemiği tabanına yapışan kasların çekme gücü dengelenir, bağ dokuda güçlenme sağlanır.

Doğru zamanda uygulanan Proloterapi (rejeneratif) tedavisiyle vücudun kendi kendini iyileştirme gücü teşvik edilir. Ortalama 4-6 seansta zayıflamış plantar fasya güçlendirilerek kalıcı bir iyileşme ve ağrı kontrolü sağlanır. (11)

Topuk dikeni nasıl kırılır?

ESWT tedavisi

Ekstrakorporeal şok dalgası tedavisinde (ESWT) yüksek enerjili ses dalgaları topuk bölgesine yönlendirilerek plantar fasyanın hasarlı dokusunda iyileşme süreci teşvik edilir. Topuk bölgesinde ağrıya neden olan doku, kontrollü bir şekilde tahrip edilerek iyileşme hızı artırılır. Genellikle konservatif tedavilere cevap vermeyen veya enjeksiyon uygulanması sakıncalı olan kronik plantar fasiit hastalarında kullanılır. Morluk, şişme, ağrı, uyuşukluk veya karıncalanmaya neden olabilir. (12,13)

Kayropraktik veya akupunktur tedavisi

Kayroprakti ya da akupunktur, vücudun kendi kendini iyileştirme yeteneğine odaklanan alternatif yöntemlerdir. Burada amaç, vücuttaki bozulan yapıyı elle veya özel iğneler yardımıyla eski haline getirmek, yeniden kan akışı sağlayarak dokuların vücudu iyileştirmesine yardımcı olmaktır. (14,15)

Tenex prosedürü

Bu minimal invaziv prosedür, plantar fasiit skar dokusunu ameliyat olmadan kaldırır.

Topuk dikeni bitkisel tedavi

Kuru üzüm-pul biber kürü:

10-15 adet çekirdekli siyah kuru üzümü çekirdekleriyle birlikte dövün, akşam yatmadan önce topuğunuza sarın, sabah çıkarın. 3 gün uygulayın.
4.gün; 3 yemek kaşığı orta acılıkta kırmızı pul biberi havanda ezin, akşam yatmadan önce topuğunuza sarın, sabah çıkarın. 3 gün uygulayın.
7.gün; kırmızı pul biber ve çekirdekli siyah kuru üzümü birlikte döverek, akşam yatmadan önce 3 yemek kaşığı kadarını topuğunuza sarın, sabah çıkarın. 3 gün uygulayın.

Kuru üzüm neye iyi gelir? Nasıl kurtulur? Faydaları ve zararları

Soğan kürü:

1 kuru soğanı kabuklarıyla birlikte pişirin, soğutun, ezin; her aksam topuğunuza sarın. İyileşene kadar düzenli olarak uygulayın.

Kekik kürü:

1 kova sıcak suya 1 çay bardağı kekik koyarak ılımasını bekleyin; ayağınızı 45 dakika beklettikten sonra çıkarın.

Kekiğin faydaları nelerdir? Kekik yağı neye iyi gelir? Nasıl kullanılır?

Topuk dikenine ne iyi gelir?

Dinlenme: Ağrıyı kötüleştiren faaliyetleri azaltmak veya durdurmak için acı veren bölgeyi birkaç gün dinlendirmek ilk adımdır.
Buz uygulama: Enflamasyonu azaltmak için düzenli olarak günde 3-4 kez 15-20 dakika boyunca uygulanan buz topuk ağrısını azaltmada etkilidir.
Sıkıştırma: Şişliği azaltmak için bölgeyi yumuşak bir örtü ile sıkıştırın.
Yükseltme: Dinlenirken ayağınızı birkaç yastığın üzerinde yükseltin.
Ayakkabı destekleri: Yastıklı ayakkabılar ve iyi kemer desteği özellikle günün çoğunu ayakta geçirenlerde ek destek sağlar.
Masaj: Topuk dikeninin tedavisinde masaj ve soğuk uygulamalarına başvurulmaktadır. Buz dolu bir pet şişeyi yaklaşık 5 dakika boyunca hasarlı bölgeye doğru yuvarlayın. Topuğa soğuk uyguladıktan sonra, ayak parmaklarını çekerek ağrı kesici kremlerle masaj yapılmalıdır; günde 4-5 kez tekrarlanmalıdır.

Topuk dikeni için egzersizler

Topuk dikeni ağrısına iyi gelen yöntemlerden biri de germe-esnetme egzersizleridir. Birkaç basit gerdirme ayak ve baldırdaki gerginliği azaltarak kısalmış olan plantar fasyanın eski elastikiyetini geri kazandırır. Bu egzersizler günde 2-3 kez yapılabilirler ancak acı verici olmamalıdırlar. Egzersizlerin doğru ve düzenli yapılması tedavinin başarı şansını artırır. (16)

Baldır germe:

Ayak ve baldırlardaki kas gerginliği ağrıyı daha da kötüleştirebilir. Baldır kaslarını gevşetmek ağrıyı hafifletir.

Ellerinizi duvara yaslayın
Etkilenen ayağın dizini geriye doğru gerin, diğer dizi öne doğru bükün
Her iki ayağı yerde düz tutun
Gerilmiş bacağın topuk ve baldırında güçlü bir gerilme hissedilmelidir
10 saniye kalın ve rahatlayın
2-3 kez tekrarlayın

İnflamasyon nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Plantar fasya germe:

Bu egzersiz sabah yataktan kalkmadan önce yapıldığınca etkilidir.

Sandalyeye oturun
Etkilenen ayağınızı diğer dizinizin üzerine koyun
Ağrılı ayağınızın ayak parmaklarını çapraz elinizle tutun ve kontrollü bir şekilde yavaşça kendinize doğru çekin
10 saniye pozda kalın
2-3 kez tekrarlayın

Yuvarlayarak germe:

Yuvarlak bir nesnenin ayağın altına yerleştirilmesi ve ileri geri yuvarlanması ayak kaslarının gevşetilmesine yardımcı olabilir. Bunun için bir oklava veya tenis topu kullanılabilir.

Bir sandalyeye uzun oturun
Ayağınızın altında yuvarlak bir nesne döndürün
2 dakika tekrarlayın

Ayak bükme:

Bu egzersiz bölgeye kan akışını arttırır, baldırlardaki gerginliği hafifleterek ağrıyı azaltır.

Bacaklarınızı düz bir şekilde uzatarak yerde oturun
Elastik bir bandı ayağınıza sarın, uçları elinizde tutun
Nazikçe ayak parmaklarınızı gerin
Yavaşça başlangıç pozisyonuna dönün
10 kez tekrarlayın

Havlu bükme:

Bu egzersizi sabah yürümeden önce yapmayı deneyin.

Ayaklarınızın altına bir havlu sererek sandalyeye oturun
Havluyu ayak parmaklarınızla kavrayın ve kendinize doğru kıvırın
Rahatlayın
5 kez tekrarlayın

Bilye alma:

Ayak parmaklarıyla yerden bir nesne almaya çalışmak, ayak kaslarını esnetir ve uzatır.

Ayaklarınız yere düz basacak şekilde bir sandalyeye oturun
20 adet bilyeyi yere bırakın
Ayak parmaklarınızla kavrayarak bilyeleri bir kasede toplamaya çalışın
20 kez tekrarlayın

Topuk dikeni için tabanlık

Silikon tabanlıklar topuk dikeni hastalarının acılarını azaltmak için tasarlanmış ürünlerdir. Yumuşak silikon sayesinde daha rahat yürümelerine yardımcı olur, ayaklara binen yükü hafifleterek topuktaki ağrıyı azaltır. Kişiye özel hazırlanan tabanlıklar, ortezler (ayakkabı ekleri), topuğu yastıklamak veya kemeri desteklemek için kullanılan pedler sayesinde basma esnasında hissedilen ağrıların azaltılması sağlanır.

Topuk dikeni için ayakkabı seçimi

Vücudumuzun iskelet sistemi ve kaslardan oluşan tüm yükünü ayaklarımız taşır. Adım atarken topuğumuz yere çarptığında, fasya üzerine önemli miktarda yük biner ve mikrotravmaya (dokuda yırtıklara) neden olur. Özellikle yüksek topuklu ve sivri burunlu ayakkabılar tercih edildiğinde bu yük artar. Kalın tabanlı ve ekstra yastıklı ayakkabılar topuk dikeni hastalarında yükü hafifleterek gerilimi azaltır. Yumuşak tabanlı, topuk kısmı darbe emen, ayağın şekline uygun, tam oturan, ön tarafı geniş, deriden yapılmış ayakkabılar tercih edilmelidir.

Topuk dikeni sorunu olanlara öneriler

Sağlıklı bir kiloyu koruyun
Özellikle sert yüzeylerde çıplak ayakla dolaşmayın
Uzun süre yürümek veya ayakta durmaktan kaçının
Ayağınızı inciten aktivitelerinizi azaltın
Sporunuzu değiştirin; yürüme-koşma yerine, yüzme-bisiklet gibi bir sporu deneyin
Evde yumuşak tabanlı terlik kullanın
Sert tabanlı ayakkabılar yerine spor ayakkabı tercih edin; destekli ayakkabılar seçin, silikon topuk pedlerini deneyin
Ayaklarınızı mümkün olduğunca dinlendirin.

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Heel pain,2- Plantar fasciitis,

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle