Toplum Sağlığı Merkezi ve Bağlı Birimleri Yönetmeliği

Prof. Dr. Sefer Aycan

Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) Yönetmeliği nihayet 5.2.2015 tarihinde yayınlandı. Fakat baştan söylemek isterim ki; sadece daha önceki yönergelerdeki tanımlanmış görevlerin yeniden yazılmasından ibaret olan Yönetmeliğin işin esasına girmediği, yaşanan sorunlarla ilgili bir çözüm üretmediği görülmüştür. Bu nedenlerle yönetmeliğin beklentileri hiç karşılamadığı, sorunları çözmediği, karmaşayı gidermediği ve TSM’lere bir fayda sağlamayacağı görüşüne varılmıştır. Bu nedenle yönetmelik bir taraftan değerlendirilir iken diğer taraftan TSM’leri iyileştirmek için önerilerde üretilmiştir.

YÖNETMELİĞİN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ
Yönetmeliğin TSM’lerinin var olan yönergelerindeki görevlerine bir takım yeni görevler yüklendiği, bazı ana görev başlıklarının alt başlıklarının yeni görev olarak tanımlandığı ve görev listesine eklendiği, bağlı birimlerin görevlerinin yazıldığı ve personelin görevlerinin yazıldığı görülmektedir.

TSM’ye çok fazla görev adları yazıp yüklemek gücünü artırmamakta hatta TSM sıkıntıya sokmaktadır. Bu görevlerin bir kısmı birleştirilebilir, fakat daha önemlisi bu görevlerin bir kısmı bence TSM’nin görevi olmamalıdır. TSM’nin görevlerine karar verebilmek için önce TSM’nin ne olduğuna karar verilmelidir.

Toplum Sağlığı Merkezi Nedir?
Bölge yönetim birimi midir, tüm koruyucu hizmetlerden sorumlu hizmet birimi midir, Birinci basamak sağlık hizmetlerinden mi sorumludur, Topluma yönelik hizmetlerden sorumlu ana hizmet birimidir buna karar vermek gerekir. Ondan sonra görevlerini, görevleri ile ilgili detayları yazmak kolay olacaktır. Bu haliyle TSM her şey görevi olan, ama bir şey yapamayan ölü doğmuş, belirsiz bir kuruluştur. Bu şekilde işlemesi, hizmet üretmesi pratik değildir.

TSM’nin kanuni dayanağı yoktur. Mutlaka bir kanuni dayanak oluşturulmalıdır. Bu nedenle en uygunu; 663 sayılı K.H.K.’ye “Türkiye Halk Sağlığı Kurumu hizmet birimi olarak T.S.M kurulur. T.S.M hizmet bölgesinde Toplum Sağlığı Hizmetleri’ni yürütmekle görevlidir. Görev yetki ve sorumlulukları, çalışma esasları yönetmelikle düzenlenir” ifadesi eklenmelidir. Bu belirsizlik giderildikten sonra yönetmelikte TSM gücünü ve etkinliğini artırıcı düzenlemeler yapılmalıdır.

Bunlar olmadan TSM ninaktif ve etkili olması sağlanamayacaktır. Yönetmelik bu haliyle TSM işleyişine katkı sağlamayacaktır. İlgili ilgisiz her şeyden sorumlu, fakat bu görevleri yapamayan bir TSM olmaya devam edecektir. Yönetmelikte özellikle şu konulara önem verilmelidir; TSM sorumlu hekimi idari ve mali anlamda güçlendirilmelidir. TSM’nin Bütçesi olmalı, harcama yetkisi olmalıdır. Plan yapabilmeli, bunu uygulayabilmelidir.

Personelin meslek ve sayıları standardize edilmelidir. Niteliği tanımlanmalı. TSM’nin bina ve donanımı tanımlanmalıdır. Mutlaka aracı (en az iki) olmalı. Bir binek, bir minibüsü olmalı. TSM kendisi denetim yapmalı ve denetlenmelidir. Bu hususlar yönetmelikte yer almalıdır. TSM ve çalışanları için performans denetimi tanımlanmalı, performans kriterleri belirlenmeli, kriterlere ulaşmak için yaptırımlar tanımlanmalı. TSM’nin kayıtları, bilgi sistemi tanımlanmalı ve bunun denetimi ile ilgili  denetim sistemi belirlenmeli. Sağlık evlerinin statüsü belirlenmeli belirsizliği giderilmeli. KETEM’in görevi ve aile hekimi işbirliği tanımlanmalı.Diğer bağlı birimlerin durumu netleştirilmeli. TSM’nin görevleri; TSM birimleri şeklinde yapılandırılmalı ve standardize edilmelidir.

YÖNETMELİĞİN MADDELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Yönetmeliğin maddeler özelinde değerlendirilmesi:
Madde-1 Amaç: Bu bölümde “Türkiye Halk Sağlığı Kurumu taşra teşkilatı yapılanmasında yer alan…” ifadesini “Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna bağlı esas hizmet birimi olan Toplum Sağlığı Merkezlerinin…” şeklinde olarak açık, net bir şekilde ifade etmek ve bu ifadeyi aynen 663 sayılı KHK ye eklemek gereklidir. Böylece TSM durumu netleştirmek, belirsizlikten ve  çift başlılıktan kurtarmak gerekir.

Madde-3 Dayanak: Bu yönetmeliğin dayanak maddesinde aslında boşluk var. Burada adı geçen  üç kanunda Toplum Sağlığı Merkezinin kurulması ve bunun Halk Sağlığı Kurumu’na bağlı olduğuna dair bir atif yoktur. Bu nedenle en uygunu 663 sayılı kanun H.K. “Türkiye Halk Sağlığı Kurumun hizmet birimi olarak T.S.M kurulur. T.S.M hizmet bölgesinde Toplum Sağlığı hizmetlerini yürütmekle görevlidir. Görev yetki ve sorumlulukları, çalışma esasları yönetmelikle düzenlenir” denilmelidir.

Madde-4 Tanımlar: Tanımlar bölümünde yer alan tanımlarda, ifadelerde bazı yanlışlıklar vardır. Bunlar: Entegre sağlık hizmeti; tanımı entegre ilçe devlet hastanesine göre tanımlanmış bu tanım olmuştur ve doğru değildir. Aslında entegre hastane uygulaması da yanlış bir uygulamadır. Bu yanlışlık ve karmaşaya son verilmelidir.

Yönetmelikte Adli Hekimlik TSM görevi olarak  yer almaktadır bu yanlıştır. Adli hekimlik TSM görevi hiç olmamalıdır. Yönetmelikte “evde sağlık hizmeti kavram karışıklığı vardır. Tanımlana şey evde hasta bakımıdır. Evde hasta bakımı Aile hekiminin görevi olmalıdır. Gezici sağlık hizmetinin kapsamı netleştirilmelidir. Tanımı belirsizdir. TSM Başkanı yerine Müdürü veya Başhekimi herhalde daha doğru olur.

TSM ek birimi; yerine “TSM birimi” denilmeli birimlerinde yazılanlar dışında neler olacağı belirtilmeli. TSM İSG biriminin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan izin alması  yanlış olmuştur. TSM Mobil sağlık hizmeti: Ayrı bir tanım yapmaya gerek var mı? TSM nin zaten görevi. Yerinde sağlık hizmeti: Tanımı yerine buralarda kurum hekimi veya aile hekimi olması sağlanmalıdır.

Madde-5: “Her ilçede ve merkez ilçede en az bir toplum sağlığı merkezi kurulması esastır” denmeli ve “her 100 bin nüfusa bir TSM kurulabilir” denilebilir.
Madde 5-2’deki: “ek birim” doğru bir isimlendirme olmamıştır. Bağlı birimler ve hizmet birimleri denmeli. Hizmet birimlerinin neler olacağı yazılmalı ve standardize edilmelidir.
Madde  6.1’deki personel sayısı belirlenip yönetmeliğe konmalıdır.
Madde 6.2’deki tercihen ifadesi kaldırılmalı, Halk Sağlığı Uzmanı olması zorunluluğu girmeli.

8.1: TSM Hizmetleri: Bu maddede belirtilen; İdari ve mali işler, kayıt ve istatistik, plan ve program, diğer kurumlarla işbirliği gibi hizmetler hizmet değil idari işlerdir. Bu nedenle hizmet gibi sayılmasına gerek yoktur. Hangi hizmetlerin TSM Hizmetleri olacağına karar vermek için; öncelikle TSM’nin ne olduğuna iyi karar verilmeli, ona göre hizmetler netleştirilmeli, doğru isimlendirme yapılmalı ve hizmetler ayrıntılı bir şekilde tanımlanmalıdır.

TSM’lerin verdiği hizmetleri gruplandırılarak birimler şeklinde yapılandırılmalıdır. Bu yapılandırma TSM yönetimini etkinleştirecektir. TSM bir hizmet birimi midiryoksa, bir idari birimmidir? Buna karar verilmelidir. Kendi hizmetleriyle ilgili elbette idari ve mali işleri yürütecektir. Fakat diğer birimlerin hizmetine ne kadar karışacaktır? Veya karışmalı mıdır? Bunlara karar verilmelidir. Sorumluluk verilirse yetkide verilmelidir. Adli hekimlik, acil sağlık hizmetleri, görüntüleme ve laboratuvar  hizmeti, evde sağlık hizmeti (evde hasta bakımı) TSM görevi olamaz bunlar Yönetmelikten çıkarılmalıdır. Diğer hizmetleri ise aşağıdaki gibi birleştirilmesi işleyişi kolaylaştıracaktı.

Başlıca Birimler Şunlar Olmalı:
a) Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü
b) Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrolü
c) Kadın, Çocuk ve Üreme Sağlığı Hizmetleri
d) Ruh Sağlığı Hizmetleri
e) Çevre Sağlığı Hizmetleri
g) İş Sağlığı Hizmetleri
h) Koruyucu Ağız Diş Sağlığı Hizmetleri
ı) Sağlığın Geliştirilmesi Hizmetleri

Görüldüğü gibi bize göre yönetmeliğin bir çok eksiği ,yanlışı vardır ve esas sorunlarıda çözmemiştir. Yönetmeliğin çıkması elbette iyidir, fakat yanlışları düzeltilmeli, TSM’lerin ve çalışanların sorunlarını çözen bir yönetmelik haline gelmesi için gerekli düzeltmelerin biran önce yapılması halinde Halk Sağlığına daha çok fayda sağlayacaktır.

Prof. Dr. Sefer Aycan
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
saycan@gazi.edu.tr
Twitter’dan takip için

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör