Tırnak yeme alışkanlığı neden olur? Nasıl bırakılır? Zararları nelerdir?

31 Ocak 2019 | 11 Mayıs 2022 | Kategori: Ağız ve Diş Sağlığı, Ruhsal Sağlık, Sağlık Sözlüğü Print

102 Paylaşım

Tırnak yemek, çocuk ve yetişkinlerde sık görülen, sağlık riskleri yaratabilen bir alışkanlıktır. İnsanlar genellikle stres altındayken, sıkılmış, endişeli veya gergin hissettiklerinde tırnaklarını yer. Bunların hepsi aslında kaygı ile ilişkilidir. Ayrıca bu davranış duygusal veya ruhsal bozuklukların bir işareti de olabilir. Tırnak yemek alışkanlığı, kolay çözülebilir basit bir davranış sorunu gibi görünse de çözümü her zaman kolay değildir. Bu yüzden kararlı ve disiplinli bir tutum sergilemek alışkanlığı bırakmak için çok önemlidir. Davranışı tetikleyen faktörler her insan için farklı olabildiği için tedavi yöntemi de kişiden kişiye değişebilir. Önemli olan hastanın farkındalığının artmasıdır. En iyi yol davranışın ortaya çıkmasındaki nedenleri belirleyip onları ortadan kaldırmaktır.

İçindekiler

Tırnak yeme hastalığı nedir?

Tırnak yemek alışkanlığı, geçici, nispeten zararsız bir davranış gibi görülse de uzun vadeli bir problem haline de gelebilir. Onikofaji olarak da isimlendirilen tırnak yeme hastalığı, tırnak ve tırnak etlerini kemirip kopartarak bu dokulara zarar veren, kronikleşmiş, kontrol edilemeyen bir alışkanlıktır. Parmak emme, burun çekme, diş gıcırdatma ve çimdikleme gibi diğer “beden odaklı tekrarlayan davranış bozuklukları” ile birlikte sınıflandırılır. Tedavi için hem psikolojik hem de fiziksel faktörler birlikte değerlendirilmelidir.

Stres ve kaygı tırnak yeme hastalığına neden olabilir ancak her zaman patolojik bir durum değildir. Bununla birlikte sağlıklı ve sağlıksız davranış arasındaki sınır tartışmalıdır. Ancak sağlıklı kişilerde bu alışkanlık geçicidir ve uzun sürmez. Patolojik bir sorun haline geldiğinde ise sıklığının, yoğunluğu ve süresi sağlıklı kişilere göre çok daha yüksek olur.

Stres nedir? Stresle nasıl başa çıkılır? Neden olduğu hastalıklar…

Tırnak yeme nedenleri

Tırnak yemek neyin belirtisi?

Tırnak yemek, sıkıntılı anlarda daha da kötüleşen, duygudurum değişikliklerine karşı verilmiş bir tepki olarak görülür. Hastalığın temel nedenini belirlemek zordur. Ama bazı olası nedenler şunlardır:

Genetik yatkınlık: Bazı insanlarda beden odaklı davranış bozuklukları geliştirmeye karşı kalıtsal bir eğilim olabilir. Bununla birlikte bu kişilerin yakın aile üyelerindeki duygudurum değişiklikleri ve anksiyete bozukluklarının ortalamanın üzerinde olması genetik faktörlerin etkili olabileceğini gösterir.
Öğrenilmiş davranış: Bu aynı zamanda aileden öğrenilmiş bir davranış da olabilir.
Kaygı: Tırnak yemek alışkanlığı kaygı ile ilişkilidir. Çiğneme etkisi, depresyon, stres, gerginlik veya can sıkıntısını gideren bir davranış olarak değerlendirilir. Tırnak yeme alışkanlığı olan kişiler bu davranışı, kendilerini gergin, sıkılmış, yalnız, hatta aç hissettiklerinde veya korktuklarında yaparlar.
Bebeklik dönemi: Bebeklik döneminde başparmağını emen kişilerde ilerleyen dönemlerde tırnak yemek görülebilir.

Endişe ve stres tırnak yeme alışkanlığını tetikleyebilir

Psikolojik nedenleri

Tırnak yeme alışkanlığı, çoğunlukla düşünmeden otomatik olarak yapılan bir davranıştır. Psikolojik nedenleri arasında şunlar bulunur:

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Karşı gelme bozukluğu
Ayrılma anksiyetesi
Enürezis
Tik bozukluğu
Obsesif kompulsif bozukluk
Majör depresif bozukluk
Zihinsel gerilik
Yaygın gelişimsel bozukluk sayılabilir

Tırnak yeme alışkanlığı nasıl başlar?

Tırnak yemek alışkanlığı genellikle 4 yaş civarında başlar ve ergenlik dönemine kadar artış gösterir. Yaşla birlikte azalsa veya dursa da bazı insanlar için yetişkinlikte de devam eder. Duygularla baş etmenin bir yolu olarak, endişeli, üzgün kişilerde ortaya çıkma eğilimindedir. Öğrenilmiş bir davranış da olabilir. Parmak emme, dudak ısırma gibi oral alışkanlıkların devamı olarak da ortaya çıkabilir.

Anksiyete nedir? Kaygı neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Çocuklarda tırnak yeme

Tırnak yeme alışkanlığı olan çocukların büyük bir kısmında, buna eşlik eden bazı ruhsal sorunlar ve stereotipik davranışlar bulunur. Tırnak yeme ile birlikte en sık görülen ruhsal sorunlar DEHB, karşı gelme bozukluğu ve ayrılma anksiyetesidir. Bununla birlikte dudak ısırması ve kafa çarpması da en sık eşlik eden stereotipik davranışlardır.

Tırnak yeme alışkanlığı, buna eşlik eden hastalıklar ve bu hastalıkların nedenleri ve sonuçları ile birlikte değerlendirilip yönetilmelidir. Sorunun yönetiminde sadece etkilenen çocuk değil, diğer aile bireyleri de rol ve sorumluluk üstlenmelidir. Bu alışkanlığa sahip çocukların sosyal davranışlarında kısıtlamalar görülür. Sıklıkla tenkit edileceklerini düşündükleri için, başkalarının yanında ellerini kullanmayı gerektiren yazma, çizme, oyun oynama gibi davranışlardan kaçınırlar.

Çocuklarda tırnak yemenin nedeni ciddi bir sorun olabilir

Bu tür eleştiriler, dalga geçme, utandırma, tehdit etme veya cezalandırma, çocuğun tırnak yeme davranışını düzeltmediği gibi stres, hayal kırıklığı, çaresizlik ve endişeye daha çok katkıda bulunur ve davranışın artmasını sağlar. Tırnak yemek alışkanlığına sahip birçok çocuk bunu durdurmaya çalışmış ancak başarılı olamamışlardır. Bu yüzden etkileşimde olduğu kişilerin tutumları alışkanlığın seyrinde belirleyici olabilmektedir.

Özellikle erken yaşta görülen hafif olgularda, davranış görmezden gelinebilir ve tedavi gerektirmez. Daha ciddi durumlar için alışkanlığa neden olan duygusal faktörler incelenip, bunları ortadan kaldırmak gerekir. Çocuğa daha fazla sevgi ve şefkat göstermek, onu anlamaya çalışmak, cesaretlendirmek, kendine güvenmesini sağlamak çok faydalı olabilir. Ayrıca hareketsizliğin çocuklarda, tırnak yeme alışkanlığını arttırabilmektedir.

Diş ağrısı neden olur, nasıl geçer? Diş ağrısına ne iyi gelir?

Erişkinlerde tırnak yeme

Tırnak yeme alışkanlığı olan yetişkinlerde bu durum, büyük oranda çocuklukta başlar. Çocuklukta yönetilemeyen ve tedavi edilemeyen bu alışkanlık yetişkinlikte de devam eder. Ergenlik sonrasında tırnak yeme alışkanlığı yerini dudak bükme, saç kıvırma, kalem veya başka cisimleri çiğneme, burun çekme gibi davranışlara bırakabilir. Yetişkinlikte ise sigara içme veya sakız çiğneme davranışının, çocukluklarındaki tırnak yeme alışkanlığının yerine geçtiği düşünülmektedir.

Tırnak yeme alışkanlığı zararları

Tırnak yeme, parmaklarda, tırnaklarda ve tırnak etlerinde doku hasarına neden olur.
Ağız yaralarına, diş problemlerine, apselere, enfeksiyonlara, çene ekleminde bozukluklara neden olabilir.
Kronik olgularda tırnak yatakları zarar görebilir ve tırnak düşebilir.

Tırnak yeme, parmak ve tırnak etlerinde hasara neden olur

Çocuklarda, ön dişlerde maloklüzyon denilen, çenenin normal kapanmasını engelleyen bir şekil bozukluğu oluşabilir.
Tırnaklarını yutan kişilerde mide enfeksiyonu gibi sorunlar gelişebilir.
Kişinin özgüvenini azaltabilir ve başkaları karşısında kaygılarını arttırır.
Cilt ve tırnakların kötü görünümü utanç ve suçluluk duygusuna neden olur. Bu durum aile ile ilişkileri ve sosyal yaşamı olumsuz etkiler.

Bipolar bozukluk nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Tırnak yeme alışkanlığı nasıl bırakılır?

Bu alışkanlığın bırakılmasında motivasyon çok önemlidir. Öncelikle sizin tırnak yemekten vazgeçmeniz gerektiğine inanmanız gerekir. Çocuklarda aile desteği ve teşviki bu süreçte önceliklidir. Eğer tırnak yeme alışkanlığınız kronik hale gelmemişse bazı püf noktalara dikkat ederek kendinizi kurtarabilirsiniz. Mesela:

Tetikleyicilerinizi tanımlayın. Bunlar can sıkıntısı, stres, endişe veya farklı fiziksel tetikleyiciler olabilir. Tırnaklarınızı yemenize neden olan durumları bularak, bunları azaltmak veya ortadan kaldırmak sorunu çözmenize yardımcı olabilir.
Tırnaklarınızı kısa kesilmiş tutun.
Tırnaklarınıza tadı kötü ve acı olan oje uygulayın. Kolaylıkla bulunabilen bu ojelerin etkinliği çok fazla olmasa da bazı insanlarda işe yarayabilir.
Düzenli manikür yaptırın. Tırnaklarınızın daha güzel görünmesi için para harcamak onları yeme olasılığını azaltır. Buna alternatif olarak tırnaklarınızı bant veya çıkartmalarla kaplayabilir veya eldiven takabilirsiniz.
Tırnak yeme alışkanlığını iyi bir alışkanlıkla değiştirin. Ellerinizi meşgul edecek stres topu ve benzeri meşgaleler ile ellerinizi ağzınızdan uzak tutmaya çalışın.
Tırnaklarınızı ısırmayı yavaş yavaş durdurmaya çalışın. Tırnaklarınızı gruplayarak önce bir tırnak grubunu, başarılı olduğunuzda ise diğer tırnak grubunu yemeyi bırakın. Tüm tırnakları yemeyi bırakana kadar buna devam edin.

Tırnak mantarı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Tırnak yeme tedavisi

Kronik olgularda, hastanın tırnak yeme davranışının altında yatan duygusal faktörler incelenmeli, bunların azaltılması veya ortadan kaldırılması sağlanmalıdır. Hasta ve yakın çevresine verilen birtakım eğitimler ve uygulanan bazı terapi yöntemleri alışkanlığı bırakmaya yardımcı olmaktadır.

Tedavi yöntemi ne olursa olsun hasta ve onunla etkileşimde olan yakın çevresi eğitilmelidir. Cezalandırma, tehdit etme veya gülme gibi tepkiler davranışın artmasına neden olabilir. Bunun yerine hasta teşvik edilmeli, davranışından dolayı suçlanmamalı, destek ve güven verilmelidir. Tırnak yeme hastalığı tedavi edilebilir ancak bunun uzun zaman alacağı unutulmamalı ve kararlı bir şekilde tedaviye devam edilmelidir.

Tırnak yeme terapisi

Tırnak yeme tedavisinde, bilişsel ve/veya davranışsal terapi yaklaşımları uygulanabilir. Birçok benzerliği olan bu teknikler hastalara, davranışlarını kontrol edebilmeleri için bazı beceriler öğretir.

İşlevsel değerlendirme analizi

Bu modelde, tırnak yeme alışkanlığının ortaya çıkmasındaki olası neden veya nedenler hastayla birlikte belirlenir ve bir hipotez oluşturulur. Bu hipotez tırnak yeme alışkanlığı için davranış analizi ve tedavi planının temelidir. Tırnak yeme alışkanlığının çevresel belirleyicileri her insanda farklılık göstereceğinden, işlevsel analiz davranışın sonuçlarını değerlendirmek için iyi bir yöntemdir. Etkili ve kalıcı bir tedavi sağlar.

Panik atak nedir? Nedenleri, belirtileri, testi ve tedavisi

Alışkanlığı tersine çevirme

Alışkanlığın tersine çevrilmesi, farkındalık eğitimi, rahatlama eğitimi, yetkin müdahale eğitimi ve acil durum yönetiminden oluşur.

Farkındalık eğitimi: Tırnak yeme sıklığının takip edilmesi, davranışın videoya kaydedilmesi, hangi durumlardan sonra ortaya çıktığının tanımlanması farkındalığı artırır. Bunları bir çizelge ile takip etmek, hastanın davranış değişikliklerini izlemesine yardımcı olur. Tırnak yeme alışkanlığının hangi koşullarda daha iyi veya daha kötü olduğu belirlenerek hastada durum farkındalığı oluşturulur.
Rahatlama eğitimi: Hasta alışkanlığının tetiklendiğini hissettiği anlarda, derin nefes alma, kaslarını gevşetme ve görsel hayal gücü kullanma gibi farklı gevşeme türlerini kullanarak tırnak yeme dürtüsünü engelleyebilir.
Yetkin müdahale eğitimi: Hasta, tırnak yemenin yerine koyabileceği farklı davranışlara yönlendirilir. Bu yönlendirme hastanın tekrarlayan davranışını fark etmesini sağlayan tırnak yeme alışkanlığı ile uyumlu bir davranış olmalıdır.
Acil durum yönetimi: Bu eğitimde ise aile bireyleri doğru davranışın gösterilmesi için hastayı destekler. Davranış değişiklikleri uzun süreçli oldukları için hasta ve ailesi bu konuda bilgilendirilmeli ve kararlı bir şekilde tedaviye devam edilmelidir.

Rekabetçi yanıt

Bu davranışsal yöntemde hasta, ellerini ağzına götürmeye başladığı anda bir başka kişi tarafından durdurulup tırnak yeme davranışı önlenmeye çalışılır. Rekabetçi yanıt yöntemi davranışın bastırılmasına yönelik olduğundan çok etkili bir yöntem değildir.

Kendi kendine kontrol müdahale

Bu yöntem, hastanın kendini kontrol etme becerilerini öğrenmesi ve uygulamasına dayanır. İlk olarak hastaya tırnak yeme davranışının bir sorun olduğu ve bunu değiştirebilecekleri öğretilir. Sonrasında davranışın olası nedenini ve davranışla ilgili duygu ve düşünceleri bulmaları, kendi kendilerini izleyerek davranışla ilgili farkındalıklarının artması sağlanır. Son olarak da davranışlarını yönetmek ve değiştirmek için eğitilirler.