Steroid nedir, ne işe yarar? Nasıl kullanılır? Yan etkileri

6 Temmuz 2020 | 5 Mart 2023 | Kategori: Hormonlar, İlaçlar, Sağlık Sözlüğü Print

29 Paylaşım

Steroid (kortikosteroid), ilitihaba neden olan pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan bir tür anti-enflamatuar ilaçtır. Aslında kortizol hormonunun laboratuvar ortamında üretilmiş halidir. Romatoid artrit veya bağırsak iltihabı gibi enflamasyon hastalıkları, astım, alerjik rinit ve daha pek çok hastalığın tedavisinde steroidler reçete edilebilir. Uzun süreli kullanımda şiddetli yan etkilere neden olabildiği için, genellikle en kısa süre, en düşük dozda ve mutlaka doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir.

İçindekiler

Steroid nedir?

Steroid (kortikosteroid), iltihabı azaltmak için kullanılan anti-inflamatuar bir ilaçtır. Böbreküstü bezleri tarafından üretilen kortizol hormonunun insan yapımı bir versiyonudur. Kortizol, metabolizmanın işleyişi, bağışıklık tepkisi ve stres gibi vücudun çeşitli süreçlerinde önemli rol oynar. Kortikosteroidler, sporcuların ve vücut geliştiricilerin kas geliştirmek için kullandıkları anabolik steroidlerden tamamen farklıdır.

Kortizol (stres hormonu) nedir? Ne işe yarar? Yüksekliği ve düşüklüğü

Steroid ne işe yarar?

İnflamasyon (iltihap), vücudun enfeksiyon ya da bakterilere karşı savunma mekanizmasının bir parçasıdır ve iyileşme sürecinde rol oynar. Ancak artrit gibi bazı hastalıklarda, bağışıklık sistemi yanlışlıkla eklemlerde veya vücudun diğer bölgelerinde iltihap oluşmasına neden olur ve bu durum tedavi edilmezse kalıcı hasara neden olabilir. Bu bağışıklık reaksiyonunu ve neden olduğu şişlik, ağrı ve sertlik gibi semptomları azaltmak için steroidler kullanılabilir.

Anabolik steroid nedir?

Anabolik steroidler, erkeklik hormonu testosterona benzeyen ve onun etkilerini taklit eden sentetik maddelerdir. Kortikosteroidlerden tamamen farklıdırlar. Bazen belirli anemi türlerinin tedavisi ve testosteron eksikliği görülen erkekler için reçete edilse de çoğunlukla kas kütlesini arttırmak ve atletik performansı iyileştirmek için tıbbi tavsiye alınmadan kullanılırlar. Anabolik steroidin bu şekilde kullanılması yasadışıdır. Ciddi yan etkilere ve bağımlılığa neden olabilir.

Kortikosteroidler ne için kullanılır?

Steroidler aşağıdaki durumları tedavi etmek için kullanılırlar:

Astım,
Bronşit,
Alerjik rinit (saman nezlesi),
Ürtiker (kurdeşen) ve egzama gibi döküntülü cilt hastalıkları,
KOAH (Kronik obstrüktif akciğer hastalığı),
Artrit (romatoid artrit vb.)
Lupus,
Sedef hastalığı,
İnflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit)
Dev hücreli arterit (damar duvarı iltihabı)
Polimiyalji romatika (kasları etkileyen bir tür romatizmal hastalık)
Multipl skleroz (MS)
Lösemi, lenfoma
Addison hastalığı (vücudun yeterli kortizol üretemediği bir hastalık),
Organ nakilleri (Kortikosteroidler bağışıklık sistemini baskılamaya ve organ reddi olasılığını azaltmaya yardımcı olur),
Otoimmün hemolitik anemi (Bağışıklık sisteminin alyuvarlara saldırması sonucu oluşan anemi türü),
İdiyopatik trombositopenik purpura (kanda trombosit düşüklüğü ile görülen bir tür kanama bozukluğu).

İltihap neden olur? Belirtileri, tedavisi ve kurutan diyetler

Steroid hormonu nedir?

Steroid hormonları, steroid olarak bilinen bileşikler sınıfından kolesterolden türetilen bir grup hormondur. Böbreküstü bezleri, testisler, yumurtalıklar ve hamilelik sırasında plasenta tarafından salgılanırlar. Steroid hormonlar, hücre zarından geçerek, çekirdeğe girerler, DNA’ya bağlanırlar ve protein üretimini başlatarak hücreler üzerinde etki ederler.

Steroid hormonları ne işe yararlar?

Böbreküstü bezi hormonları

Aldosteron: Kan hacmini ve kan basıncını yükselterek kan basıncı düzenlemesine yardımcı olur.
Kortizol: Metabolizma düzenlemesine ve vücudun stresle baş etmesine yardımcı olur. Kortizol ayrıca önemli bir anti-enflamatuar maddedir.

Seks hormonları

Testosteron: Erkek cinsiyet hormonudur. Testisler tarafından ve az miktarda kadın yumurtalıklarında üretilir. Testosteron, erkek üreme organlarının ve erkek sekonder cinsiyet özelliklerinin gelişimini sağlar.
Östrojen: Kadın cinsiyet hormonudur ve yumurtalıklarda üretilir. Kadın cinsiyet özelliklerinin gelişimini ve iskelet büyümesini teşvik ederler.
Progesteron: Kadın cinsiyet hormonudur ve yumurtalıklarda üretilir. Hamilelik sırasında rahim astarının oluşması ve sağlığı için önemlidir. Östrojen ve progesteron hormonları adet döngüsünü düzenler.

Kortizol (stres hormonu) nedir? Ne işe yarar? Yüksekliği ve düşüklüğü

Steroid ilaçlar

Steroid piyasada birçok farklı formda bulunur:

Oral steroidler: Tablet, suda çözünür tablet ve oral solüsyon formlarındadır. En sık kullanılan oral streoid grubu glukokortikoidlerdir (Prednizolon, betametazon, deksametazon, hidrokortizon, metilprednizolon, deflazacort).
Topikal steroidler:
- Kremler, merhemler ve losyonlar: Egzama, kontakt dermatit ve sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarında kullanılır.
- Burun spreyleri ve burun damlaları: Saman nezlesi, alerji ve burun polipleri için kullanılır.
- Göz damlaları: Göz iltihaplanmasında ya da göz ameliyatı sonrası iltihabı önlemek için kullanılır.
- Kulak damlaları: Kulak kanalı iltihabında kullanılır.
- Rektuma uygulanabilen fitiller, merhemler veya köpükler: Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi bağırsak iltihabı durumlarında kullanılır.
- Steroid inhalerleri: Steroid inhalerler, akciğerlere nefes yoluyla alınan steroidlerdir. Genellikle astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) tedavisinde kullanılırlar.
- Steroid enjeksiyonları: Romatoid artrit gibi eklemleri etkileyen hastalıklarda ya da tendon iltihabı veya tenisçi dirseği gibi yumuşak dokuları etkileyen bazı durumlarda kullanılabilirler.

Progesteron nedir? Gebelikte yükselmesi veya düşmesi tehlikeli midir?

Steroid nasıl kullanılır?

Steroidler doktor tarafından reçete edilen ve mutlaka doktorun önerdiği şekilde kullanılması gereken ilaçlardır. Çünkü ilacın dozajı ve kullanım şekli hastalığın türü ve şiddetine göre değişecektir. Ancak fikir vermesi açısından steroid ilaçların genel olarak kullanım şekli şöyledir:

Oral steroidler: Genellikle günde bir kez, tercihen sabahları alınır. Mide rahatsızlıklarını önlemek için yiyeceklerle birlikte veya sonra alınması önerilir.

Kremler, jeller ve losyonlar: Genellikle birkaç hafta boyunca günde bir veya iki kez uygulanır. Sadece cildin etkilenen bölgelerinde ve doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır.
Göz damlaları: Gün boyunca düzenli kullanılması gerekebilir. Genellikle her göze 1 damla damlatılır.

Yan etki riskini azaltmak için steroid ilaçlar mümkün olan en kısa süre, en düşük dozda kullanılır. Semptomlarınız düzeldikçe doz doktor kontrolünde yavaş yavaş azaltılır veya daha hafif bir ilaçla devam edilir. Steroid tedavisinin aniden kesilmesi yoksunluk belirtileri olarak bilinen yan etkilere neden olabilir. Eğer böyle bir durum yaşanırsa belirtilerin geri dönmediğinden emin olmak için uzun bir süre boyunca idame dozu olarak bilinen düşük bir doz verilebilir.

Steroid yan etkileri

Oral steroidlerin yan etkileri

Oral steroidler 3 haftadan daha kısa bir süre kullanıldıklarında çoğunlukla yan etkilere neden olmazlar. Daha uzun süreli kullanımda olası yan etkiler şunlardır:

Hazımsızlık veya mide sorunları
İştah artışı veya kilo alma
Uyku güçlüğü
Ruh hali değişiklikleri (sinirlilik, kaygı, depresyon vb.)
Enfeksiyon riskinde artış (özellikle su çiçeği, zona ve kızamık)
Kan şekeri yüksekliği veya diyabet
Kemik erimesi (osteoporoz)
Yüksek tansiyon
Cushing sendromu (ciltte incelme ve kolay morarma, boyun ve omuzlarda yağ birikmesi ve yüzde kızarma, kabarıklık ve yuvarlak şekil ile karakterizedir),
Bazı göz sorunları (glokom, katarakt vb.)

Östrojen nedir? Ne işe yarar? Eksikliği ve fazlalığı ne tür sorunlar yaratır?

Steroid inhalerlerin yan etkileri

Steroid inhalerler, doğru ve normal dozlarda kullanıldığında genellikle yan etki riski çok düşüktür. Nadiren neden olduğu yan etkiler:

Ağız ya da boğaz ağrısı
Ses boğukluğu,
Burun kanaması
Öksürük
Pamukçuk (ağızda beyaz lekeler ve ağrıyla kendini gösteren bir mantar enfeksiyonu)
Uzun süreli kullanımda oral steroidlerin neden olduğu bazı yan etkiler de görülebilir (İştah artışı, ruh hali değişiklikleri vb.)

Steroid burun spreylerinin yan etkileri

Nadir görülen yan etkiler:

Burunda batma, yanma, kuruma, kabuklanma, kaşıntı, kızarıklık veya şişlik,
Boğaz kuruluğu ya da tahriş
Ağızda hoş olmayan bir tat
Burun kanaması

Testosteron nedir? Neye yarar? Erkek sağlığına etkileri nelerdir?

Steroid enjeksiyonlarının yan etkileri

Enjeksiyonun verildiği yerde;

Birkaç gün boyunca ağrı ve rahatsızlık hissi,
Geçici morarma veya cilt altında kan toplanması,
Kızarıklık, şişme ve ağrıya neden olan bir enfeksiyon,
Bölgede yağ kaybı (bu durum ciltte kalıcı çukurlara neden olabilir)
Ciltte soluk bir renk, Bunlar dışında;
Diyabet hastalarında birkaç gün sürebilecek kan şekeri artışı,
Tansiyon hastalarında birkaç gün sürebilecek tansiyon artışı,
Baş ağrısı

Topikal kortikosteroidlerin yan etkileri

Topikal kortikosteroidlerin en yaygın yan etkisi, ilaç uygulandığında yanma veya batma hissi ve ciltte incelmedir. Ancak ilaç kullanıldıkça ve cilt tedaviye alıştıkça yan etkiler düzelir.