Stent nedir? Kimlere, nasıl takılır? Faydaları ve riskleri
Stent, damarın açık kalmasını sağlayan tel örgü şeklinde genişletilebilir metal borudur. Damar tıkanıklığı durumunda kan akışını rahatlatmak için kullanılır. Daralmış damara stent yerleştirmek için, kılavuz tel üzerinden ilerletilen bir balon kateter kullanılır. Daralmış olan bölgede balon şişirilir ve stent damar duvarına tutunur. Balon söndürülerek çıkarılır. Eriyebilen stentler hariç diğer stentler yerleştirildiği noktada daimi olarak kalır. Damardaki darlığın giderilmesi ile kalp hastalıkları riski azalmış olur. Stent takılması, cerrahi bir işlem değildir. Bu sebeple risk oranı da düşüktür. Ancak nadir de olsa kullanılan lokal anestezik veya tıbbi boya maddesine bağlı alerjik reaksiyon, böbrek işlevlerinde bozukluk, kanama ya da ani damar tıkanması sonucu kalp krizi gibi riskleri de vardır.
İçindekiler
Stent nedir?
Stent, rulo şeklinde tel bir kafestir. Genişletilebilir özelliktedir. Genellikle metal veya alaşımlardan üretilir. Damarlarda daha iyi kan akımını sağlamak için kullanılır. Stentle yapılan tedavi şekli genel olarak “stent takılması” olarak adlandırılır. Stent takılması cerrahi bir işlem değildir.
Cilt üzerine küçük bir kesi açılarak, bir damar yoluyla ilerlenir ve tıkalı damarlar açılır. Anjiyografi işlemi sonrası belirlenen tıkanıklıklara balon anjiyoplasti işlemi ile damar genişletildikten sonra genellikle destek amaçlı stent de takılır.
Anjiyo nedir? Nasıl yapılır, ne işe yarar? Riskleri nelerdir?
Balon anjiyoplasti nedir?
Anjiyoplasti daralan ya da tıkanan damarları mekanik olarak genişletme tekniğidir. Bu yöntemde damarların genişletilmesi balon kateterlerle yapılmaktadır. Koroner anjiyografi sonucunda kalp damarlarında darlık tespit edilirse, hastanın damar yapısı ve darlık özellikleri uygunsa anjiyoplasti işlemi yapılır. Anjiyoplasti işlemi balon anjiyoplasti ve stent işlemlerini kapsar. Anjiyoplasti kateteri darlığın olduğu damara ilerletilir.
Kılavuz tel aracılığıyla darlığın olduğu damar bölgesine ulaşılır ve bu işlem için kullanılan bir balon darlık bölgesinde kontrollü olarak şişirilir. Darlıktaki düzelme görüldükten sonra balon söndürülerek çıkarılır, damardaki kan akımı sağlanmış olur.
Stent işlemi neden yapılır?
Kalp (koroner), beyin (serebral), böbrek (renal) anjiyografi gibi işlemlerin sonucunda damarlarda darlık veya tıkanıklık tespit edilirse bu durumu düzeltmek için uygun hastalarda öncelikle balon dilatasyon ile darlık olan alan açılır. Bu işlemin yapılmasına rağmen bir süre sonra damarlarda tekrar daralma olabilir. Sonrasında tekrardan darlık oluşması riskini azaltmak için stent takılması işlemi yapılır. Ayrıca balon dilatasyon işlemine bağlı damarda oluşabilecek bazı sorunları engellemek için de stent işlemi yapılır.
Stent kimlere, hangi hastalıklar için takılır?
İşlem genellikle kalbi besleyen damarlara (koroner) yapılmakla birlikte böbrek, beyin gibi organları besleyen atardamarlara da yapılabilir.
- Kalp damar tıkanıklığı: Anjina (tipik göğüs ağrısı) şikayeti olan, kalp krizi geçiren veya yapılan birçok test sonucu kalp damar tıkanıklığı düşünülen hastalara anjiyografi yapılır. Anjiyografi işlemi sonucunda damarlarda darlık tespit edildiğinde uygun hastalara stent planlanır.
- Balonla genişletme işlemine bağlı sorun: Damar duvarında çatlama, yırtılma gibi riskler vardır. Bu tür zorlukları gidermek için uygulanır.
- Beyni besleyen atardamarlarda tıkanıklık: Felç geçiren hastalarda altta yatan sebebi araştırmak için boyundan geçip beyni besleyen damarlara ultrason yapılır. Eğer tıkanıklık tespit edilirse darlığın net oranını belirlemek için anjiyografi yapılır. Sonuçta darlığın derecesine göre stent işlemi yapılır ve beynin beslenmesi sağlanmış olur.
- Böbreği besleyen atardamarlarda tıkanıklık: Sebebi belirlenemeyen hipertansiyonu olan kişilerin böbrek damarlarına ultrason yapılır, darlık (renal arter stenozu) tespit edildiğinde stendin takılması gerekebilir.
Stent kalp krizini önler mi?
Kalbi besleyen damarlardaki tıkanıklıklara müdahale edilmemesi durumunda kalp krizi, ani ölüm, kalp yetmezliği gibi durumlar görülebilir. Stent takılarak damar tıkanıklığının giderilmesi bu durumların riskini azaltarak kalp sağlığına olumlu etki eder. Bu işlemin yaygınlaşmasıyla birlikte Bypass ameliyatı yapılması da azalmıştır.
Stent türleri
Çıplak metal stent (İlaçsız)
İşlemin yapılmaya başlandığı ilk zamanlardan beri kullanılan stent türüdür. Son yıllarda genellikle krom-kobalt kaplı olanlar kullanılmaktadır. Takıldıktan sonra tekrar tıkanıklık olma ihtimali yüksek olduğu görülmüştür bu nedenle günümüzde daha nadir kullanılmaktadır. Damar çapı çok geniş veya tıkanmış alan kısa ise kullanılabilir.
İlaç salınımlı stentler
İlaç salınımlı stentlerin kullanılmasıyla, belirli bir süre sonra tekrar tıkanıklık gelişme ihtimali azalmıştır. Stentler; ilaç olarak sirolimus, paklitaksel, everolimus, zotarolimus, bolimus ile kaplı şekilde olabilir. Bu ilaçlar düz kas hücrelerinin bölünmesini azaltarak tekrar tıkanıklık olma ihtimalini azaltırlar.
Bu stentlerin yapısında ilacın kontrollü olarak düşük dozda salınımını sağlayan polimer yapı da vardır. Şeker hastalığı (diyabet) olanlarda stendin içinde tıkanıklık riski yüksek olduğu için bu stentlerin kullanılması tercih edilir.
Stent işlemi damarda kan akışını normalleştirir
İlaç salınımlı ve eriyebilen stentler
Çıplak metal stentler ve ilaçlı stentler üretildikleri materyaller nedeniyle damarda kalıcıdırlar. Takıldıktan sonra damar duvarında sürekli kalır ve bir daha çıkarılamazlar. Son yıllarda, damarın doğal yapısına tekrar dönmesi hedeflenerek vücuttan doğal yollarla uzaklaşabilen eriyen stentler üretilmeye başlamıştır.
Bu stentlerde eriyebilen iskelet yapısı bulunmaktadır. İlaç salınımı ise polimer kaplama platformu tarafından yapılmaktadır. Polimer kaplama biyolojik olarak yavaş yavaş parçalanır ve 2 yıl sonra kaybolur.
Ateroskleroz (damar sertliği) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Stentten önce yapılması gerekenler
- Kan sulandırıcı ilaç kullanılıyorsa işlemden önce doktora mutlaka bilgi verilip önlem alınması gerekir. Aspirin, klopidogrel gibi ilaçların işlem öncesi kullanılması önemlidir. Ancak varfarin içeren kan sulandırıcı ilaçların işlemden önce bırakılması gerekir.
- Yeni nesil kan sulandırıcılar olan dabigatran, rivaroksaban, apiksaban, edoksaban
- Bu nedenlerle kullanılan ilaçların hekime bildirilmesi gerekir. Bu ilaçların işlemden ne kadar önce kesilmesi gerektiği, kesilmesi durumunda ise yerine başka bir ilaç verilip verilmeyeceği hastaya göre değişkenlik gösterebilir.
- Kalple ilgili daha önce yapılan tetkik sonuçları, örneğin eski anjiyografi ve stent işlemine ait CD’ler hastanın yanında olmalıdır.
- 6-8 saat aç kalınması gereklidir. Sabah kahvaltı yapılmamalıdır.
- İşlem kasık bölgesinden yapılacaksa kasık bölgesi tıraşı yapılmalıdır.
- İşlem sonrası içmek için hastanın yanında en az 2-3 litre su bulunmalıdır.
Stent için yapılması gereken testler
Kalple ilgili olduğu düşünülen göğüs ağrısı, nefes darlığı, mide üst kısmı ağrısı, kolda uyuşma gibi şikayetlerle kardiyoloğa başvurulduğunda aşağıdaki muayeneler ve testler yapılır:
- Tıbbi öykü: Şikayetlerin dinlenmesi, kullanılan ilaçların sorgulanması, diğer hastalıkların ve alerji durumunun öğrenilmesi
- Fiziki muayene: Kalp ve diğer sistemlerin uygun yöntemlerle muayene edilmesi, nabız muayenesi
- Laboratuvar testleri: Tam kan sayımı, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, kalp enzimleri düzeyi
- Görüntüleme yöntemleri: Elektrokardiyografi (EKG), Ekokardiyografi (EKO), Stres testi, Karotis vertebral ultrason (Beyni besleyen damarların değerlendirilmesi)
Ekokardiyografi nedir? Neden ve nasıl yapılır? EKO testi ne işe yarar?
Bu testler sonucunda kişide kalp damar tıkanıklığını düşündüren bulgular tespit edilirse hastaya anjiyografi işlemi yapılır. Anjiyografi işlemi sırasında kalp damarlarında darlık olup olmadığı, hangi damarlarda darlık olduğu, darlık derecesi tespit edilir ve uygunsa hastaya stent işlemi uygulanır.
Stent nasıl takılır?
- İşlem anjiografi laboratuvarında, kardiyolog hekimler, hemşireler ve teknisyenden oluşan bir ekip tarafından yapılır.
- İşlemi yapılırken hasta uyanıktır.
- Hasta; kalp ritmini, tansiyon ve kandaki oksijen düzeyini gösteren makinelere bağlanır.
- İşlem kasık veya el bileği bölgesinden yapılabilir. İşlemin yapılacağı bölge iyotlu bir antiseptik solüsyon ile temizlenir, steril hale getirilir.
- Hastanın üzeri steril örtülerle örtülür.
- Kateterin gireceği bölge ilaç ile uyuşturulur.
- Özel bir kateter (uzun, ince, içi boş bir tüp) ile anjiyografi işlemindeki gibi tıkalı damarlar tespit edilir.
- Kateterin ucundaki balon damarın daralmış bölgesinde şişirilir. Daha sonra stent yerleştirilir. Sonrasında balonun içindeki hava indirilerek damardan çıkarılır, stent damarda bırakılır.
- Daralmış bölgenin uzunluğuna göre bir veya daha fazla stent gerekebilir.
- Haftalar içinde bu stentlerin üzeri endotel tabakası ile kaplanır ve eriyebilen stentler hariç diğer stentler damar duvarında yaşam boyu kalır.
- İşlem sonrası hastanın durumuna göre koroner yoğun bakım ünitesine alınabilir.
Stent takma işlemi ne kadar sürer?
İşlem anjiyografi yapıldıktan sonra aynı seansta veya farklı seansta gerçekleşebilir. Ayrıca stendin takılması balonla genişletme yapılarak veya bu işlem yapılmadan da yapılabilir. Bu nedenle işlem süresi değişmektedir. Ancak genellikle 30-120 dakika arasında sürer. İşlem sonrası 1 gün hastanede kalmak gereklidir. Ancak işleme bağlı sorun gelişmesi, ek işlem gerekmesi gibi durumlarda bu süre uzayabilir.
Koroner arter hastalığı nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Stent işlemi riskleri ve komplikasyonları
Stent takılması cerrahi bir işlem değildir. Bypass gibi göğüs açılarak ameliyat yapılmaz. Cilt üzerine küçük bir kesi açılarak bir damar aracılığıyla işlem yapılır. Bu nedenle riskler ve işleme bağlı gelişebilecek sorunlar (komplikasyonlar) daha azdır. Ancak yine de vücuda yapılan her girişimsel işlem gibi stent takılmasının da bazı riskleri ve komplikasyonları mevcuttur.
Bu sorunların azaltılması için yıllar içinde gelişen teknolojiyle birlikte yeni stentler geliştirilip kullanılmaktadır.
Stente bağlı gelişebilecek bazı sorunlar şunlardır:
- Lokal anestezik (uyuşturucu) veya kontrast maddeye (işlemde kullanılan tıbbi boya maddesi) karşı allerjik reaksiyon
- Kontrast maddeye bağlı böbrek işlevlerinde bozukluk
- Cerrahi girişim veya kan nakli gerektiren aşırı kanama
- Kalpten veya damarlardan pıhtı kopup beyne gitmesine bağlı felç
- Ani damar tıkanması: İşlem sırasında ve işlemden sonraki ilk 24 saat içerisinde stent takılan damarda ani tıkanma olmasıdır. Bu ani tıkanma riski giderek azalmakla birlikte ilk bir aya kadar devam etmektedir.
- Kalp krizi
- Acil bypass gerekmesi
- Kateter giriş yerinde enfeksiyona bağlı kızarıklık, ağrı, akıntı veya abse oluşması.
- Atardamardaki giriş yeri kapanmayıp çevresinde kan toplanabilir, oluşan şişliğin boşaltılması gerekebilir.
- İşlem sırasında verilen kan sulandırıcı ilaçlara bağlı beyinde veya başka bir bölgede acil cerrahiyi gerektiren kanamalar olabilir.
Stent operasyonu ölümcül olabilir mi?
Stent operasyonuna bağlı ölüm oldukça nadirdir. Bu risk %1’den azdır.
Hangi durumlarda stent işlemi yapılamaz?
- Çok küçük çapı olan damarların açılmasında
- Yaygın koroner damar hastalığı olduğunda (İkiden fazla damarda tıkanıklık)
- Kalbi besleyen ana damarların darlıklarında
- Darlık olan damarın aşırı kıvrımlı halde olması halinde stent işlemi yapılamaz.
Stent sonrası şikayetler
- Kateter giriş yerinde kanama, şişlik, morarma, sertlik
- Kateter giriş yerinde kızarıklık, akıntı, sıcaklık artışı, ağrı
- Kateterin giriş yeri olan kol veya bacakta soğukluk, ağrı, uyuşma
- İdrar yapamama (böbrek fonksiyonlarının bozulmasına bağlı)
İskemi nedir? İskemik atak neden olur? Belirtileri ve tedavisi
ÖNEMLİ: Stent takılıp taburcu olduktan sonra işlem yerinde kanama, şişlik, morarma, sertlik meydana gelirse, göğüs ağrısı ya da nefes darlığınız olursa, ateşiniz yükselirse, idrar miktarında belirgin azalma şikayetiniz olursa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Stent sonrası ödem ve halsizlik
Stent işleminin yapıldığı taraftaki kol ve bacakta şişlik, ödem oluşabilir. Bunun olması normal bir durum olmayıp doktora mutlaka iletilmelidir. Kol ve bacaktaki damarların hasarlanmasına bağlı oluşan bir durumdur. Anjiyoda kullanılan kontrast maddeye bağlı böbrek yetmezliği olursa vücuttan sıvıların atılamaması nedeniyle vücutta yaygın şişlik, ödem oluşabilir. Anjiyoya bağlı aşırı kanama olursa kan kaybına bağlı halsizlik görülebilir.
Stent takılan hastanın ömrü
Kalp damar hastalıkları tüm dünyadaki ölüm nedenleri arasında ilk sıradadır. Bu nedenle kan sulandırıcı ilaç kullanılması, risk faktörlerinden kaçınılması, balon anjiyoplasti, stent takılması, bypass ameliyatı gibi işlemler, kalp hastalıklarını önleyerek kişinin ömrünü uzatır. Stent takıldıktan sonra hastanın kalp damarlarındaki tıkanıklık azalır.
Kalbe giden kan akışı artar, kalp dokusunun beslenmesi artar. Bu da hastada olabilecek göğüs ağrısı, kalp krizi, ani ölüm gibi riskleri azaltır.
Ancak stent kalp damar hastalığına neden olan faktörleri düzeltmez. Risk faktörü olan şeker hastalığı, hipertansiyon, sigara içilmesi, obezite, fiziksel inaktivite, beslenme bozuklukları gibi durumlara dikkat edilmezse tekrar kalp hastalığı gelişme riski her zaman olacaktır. Bu nedenle sadece stent takılması tek başına yeterli değildir. Hastanın kalp damar hastalıklarını önleyecek önerilere mutlaka uyması lazımdır.
Balon ve stent uygulamasında başarı oranı yaklaşık olarak %95’tir. Ortalama 1 yıl içinde çıplak metal stent takılan hastaların yaklaşık %20-30’unda, ilaç salınımlı stent takılan hastaların ise %5-10’unda yeniden daralma (restenoz) gelişebilir. Bu durumda tekrar balon anjiyoplasti uygulanabilir veya stent içine yeni bir stent yerleştirilebilir, gerekirse koroner bypass ameliyatı yapılabilir.
Stent takıldıktan sonra nelere dikkat etmeli?
- İşlem sonrası böbrek yetmezliği oluşmaması için bol bol su tüketin.
- Stent kasık bölgesinden takıldıysa en az 6 saat hareket etmeyin.
- İşlem kasık bölgesinden yapıldıysa bacağınızı mümkün olduğunca düz tutup bükme hareketi yapmamaya özen gösterin.
- Stent takıldıktan sonra kasık bölgesini zorlamamak için ıkınma hareketlerinden kaçının. Öksürme, hapşırma sırasında elle bastırarak o bölgeyi destekleyin.
- Merdivenden çıkmak gerekiyorsa yavaş yavaş çıkın.
- Yorucu hareketlerden, aşırı yük kaldırmaktan kaçının.
- 2-3 gün cinsel aktiviteden uzaklaşmanız gerekebilir.
- Doktor tarafından önerilen kan sulandırıcı ilaçları mutlaka kullanın. Doktorunuza sormadan kan sulandırıcı ilaçların kullanımına ara vermeyin.
- Eğer çalışıyorsanız işe ne zaman geri başlayabileceğinizi doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.
Stent ve anjiyo aynı şey midir?
Stent ve anjiyo aynı şey değildir. Anjiyografi; X ışınları kullanılarak damar içi tıkanıklıkların görüntülenmesi işlemidir. Bir tanı yöntemidir. Stent ise anjiyografi işleminde tespit edilen darlık ve tıkanıklıkları düzeltmek için yapılan girişimsel bir tedavi yöntemidir. Anjiyoda darlık olan damar tespit edildikten sonra aynı seansta veya daha başka bir zamanda stent takılması işlemi yapılabilir.
Stent işlemi 2019 ortalama fiyatları
Stent ücretleri SGK tarafından karşılanmaktadır. Bu nedenle devlet ve üniversite hastanelerinde hasta SGK’lı ise işlem ücreti ödemesine gerek yoktur. Ancak bazı özel hastaneler SGK’lı hastalardan ücret almaktadır. Alınan ücret 2 bin TL ile 6 bin TL arasında değişebilmektedir.Eğer hastanın herhangi bir sağlık güvencesi yoksa ödemesi gereken ücret hastaneye ve stent türüne göre 9 bin-25 bin TL arasında değişmektedir. Özel sigortası olan kişiler için de sigorta şirketi tarafından ödenecek ücretler değişebilmektedir.
Stent yaptıracaklara öneriler
- Kullandığınız ilaçları, diğer hastalıklarınızı, alerjinizin olduğu maddeleri, daha önce anjiyo, stent, bypass gibi işlemler yapılıp yapılmadığını doktorunuza söyleyin.
- Hangi tip stent kullanılacağına doktorunuz klinik durumunuza göre karar verecektir. Bu konularda merak ettiklerinizi doktorunuza mutlaka sorun.
- Onam formunu dikkatlice okuyun ve sonrasında imzalayın.
- Stent takıldıktan sonra yapmanız gerekenleri mutlaka öğrenin ve hazırlıklı şekilde hastaneye gidin. Bknz:>>> Stent
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Coronary angioplasty and stent insertion,2- Coronary angioplasty and stent insertion,3- Coronary Stents,4- StentsYAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Dr. Muhammet Kaplan
Göğüs Hastalıkları
Anjiyo nedir? Nasıl yapılır, ne işe yarar? Riskleri nelerdir?
10 soruda stent uygulaması hakkında merak edilen herşey
TKD uyardı! Türklerin kalbi Avrupalılardan 10 yıl önce yaşlanıyor
ithal doktor kanun hükmünde kararname
Kardiyoloji nedir? Kardiyolog ne iş yapar? En riskli kalp hastalıkları
YORUMUNUZ VAR MI?
Beyin damarım %60 kapalı stend gedekiyormu
anneme 3 stent takıldı aynı gun out damaranda tıkanıklık oldugu ıcın ılerı bır zamana erteledıler sızce anneme ne uygulıyacaklar evraklarında yuksek rısk yazıyor