Seyahat ishali nedir? Belirtileri, tanısı ve tedavisi

Yazan Dr. Cemal Doğan

6 Eylül 2015 | 21 Haziran 2021 | Kategori: Aile Hekimliği, İshal, Üye Yazıları Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

224 Paylaşım

Seyahat ishali dünya genelinde her yıl yaklaşık 10 milyon kişiyi etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Seyahat edenlerde ishal vakalarının %80’e kadarı bakteri sebebiyle meydana gelir. En önemli nedensel ajanlar ETEC, Campylobacter ve Salmonelladır. İyi el hijyeni ve şüpheli gıdalardan mümkün olduğunca kaçınma, en önemli önleyici tedbirlerdir. Rehidratasyon ve dinlenme tedavinin köşe taşlarıdır. İshalin semptomlarının şiddetli olması durumunda ve ana hastalığı sebebiyle komplikasyonlara normalden daha yatkın olan hastalarda, antimikrobik tedavi gereklidir. Seyehat ishali ile ilgili detaylı bilgiler.

İçindekiler

Seyahat ishalinin görüldüğü yerler

Güney Asya’da seyahat ishali riski en yüksek orana, %80’e kadar çıkar.
Yüksek riskli bölgeler arasında ayrıca ekvatoral Afrika ve Güney Amerika’nın çoğunluğu yer alır. Orta dereceli riskli (%8-20) bölgeler arasında Orta Amerika, Karayipler, Kuzey ve Güney Afrika, Ortadoğu ve Güneydoğu Asya bulunur.

İshal nedir? İshale ne iyi gelir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Seyahat ishalinin nedenleri

Bakteriler: E. coli (ETEC, yani enterotoksijenik E. coli); diğer E. coli Suşlar da ayrıca mümkündür: EAEC (enteroagregatif E. coli ), EIEC (enteroinvasif E. coli) ve EHEC (enterohemorajik E. coli), Campylobacter, Salmonella typhi, S. paratyphi, Clostridium difficileAntimikrobik tedavi gören hastalarda. Nadiren: Shigella,Vibrio cholerae (seyahat edenlerde çoğu zaman sadece hafif şiddette), Aeromonas

Virüsler: Rotavirus, Norovirus, Parazitler, Giardia lamblia, Cryptosporidium, Amip (E. histolytica), Semptomlardan birinin ishal olduğu diğer hastalıklar olarak
Sıtma, bakteriyel menenjit, septisemiyi teşhis ediniz.

Seyahat ishali belirtileri

En şiddetli semptomlar genellikle invasif bakteriler tarafından meydana gelir. Ayrıca, yüksek ateşli ishalsiz yaygın enfeksiyon olarak salmonelloz var olabilir. Salmonella, Shigella, EHEC ve C. difficile sebep olduğu enfeksiyonlarda kanlı dışkı görülür. Şiddetli sulu ishal virüslerin ve Cryptosporidiumun sebep olduğu enfeksiyonlar için tipiktir. Bir parazitin sebep olduğu ishalin çoğu zaman hafif şiddetli semptomlarla sinsi bir başlangıcı vardır.

Seyahat ishalinin tanısı

Dışkı kültürü. Campylobacter, Yersinia, Salmonella ve Shigella bilinmelidir. ETEC saptaması için rutin bir tanı şekli mevcut değildir. Antimikrobik tedavi görmüş hastalar için: C. difficile kültürü ve sitotoksin testi. Eğer parazit enfeksiyonundan şüphe ediliyorsa nitel parazit analizi. Tetkikin güvenilirliğini artırmak için 1-3 günlük aralıklarla birkaç örnek alınmalıdır. Aynı örneklerden Cryptosporidium belirlenmesi de istenebilir.
Yoğun semptomlar gösteren hastalarda temel kan görünümü ve CRP belirlenmelidir.

Mers nedir? Belirtileri nelerdir, tanı ve tedavisi nasıl yapılır?

Seyahat ishalinin tedavi

Rehidratasyon temel tedavidir. Elektrolit içeren reçetesiz oral rehidratasyon solüsyonları (ORS) sıvı kaybının telafisini hızlandırır. Semptomatik tedavi için loperamid kullanılabilir ancak ateşli hastalar ve özellikle eğer dışkı kanlı ise kullanamazlar. Probiyotikler Bbulaşıcı ishalin tedavisinde faydalıdır. Bununla beraber hangi probiyotiklerin en etkili olduğu ve etkinliğinin farklı hasta popülasyonlarında farklılık gösterip göstermediği belli değildir.

Seyahat sırasında semptomlar görüldükten sonra (bir florokinolon ya da bir makrolit, yukarıda antibiyotikler ile Profilaktik tedavi bölümüne bakınız), eğer semptomlar şiddetli ise ya da eğer hasta kendisini komplikasyonlara hassaslaştıran altta yatan başka bir hastalığa sahipse antimikrobik tedavi başlatılır.

Eğer seyahat ishali için antimikrobik tedaviye eve döndükten sonra başlanması düşünülüyorsa, dışkı örneğinden nedensel ajan tespit edilmeden önce başlatılmamalıdır.
Giardiasis Metronidazol ya da tinidazol ile tedavi edilir. Diğer parazitlerin tedavisi ile ilgili olarak bulaşıcı hastalıklarda uzmanlaşmış bir doktora danışılmalıdır. Shigella enfeksiyonu hariç olmak üzere semptomu olmayan ya da hafif şiddette semptom gösteren hastalar antibiyotiklerle tedavi edilmemelidir.

Shigella, EHEC, Vibrio cholerae, S. typhi ya da S. paratyphi sebep olduğu enfeksiyonlar sağlık görevlilerine bildirilmelidir. Tedavi sonrasında takip amaçlı dışkı örneklerine gerek duyulmaz ancak bildirilmesi zorunlu hastalık ve yüksek risk arz eden mesleklerde çalışan kişiler (yeni doğan bebeklerin bakımıyla ilgilenen kişiler ya da su rezervlerinde çalışanlar ya da süt ürünleri çiftlikleri yanında çıplak elle yiyecek işleyen kişiler) için Salmonella takibi yapılmalıdır.

Ebola nedir, nasıl bulaşır? Ebolanın belirtileri ve tedavisi

Antibiyotikler ile profilaktik tedavi

Yüksek bir ishal riski taşıyan ülkelere yapılacak kısa bir seyahatte profilaktik antibiyotikler düşünülebilir. Antibiyotik profilaksi için ana hedef gruplar

gastrik asidite olmayan, antasit kullanıcıları
kanser
şiddetli diyabet
şiddetli kardiyak yetmezlik
bağışıklık yetmezliği
aktif intestinal hastalık (Crohn hastalığı, ülseratif kolit)
reaktif artrit, Reiter hastalığı
başka sebeplerden dolayı belirgin şekilde yüksek bir komplikasyon riski taşıyan hastalardır.

Seyahat eden kişi, şiddetli semptomlar ile ishal durumunda kullanılmak üzere yanında antibiyotik için bir reçete taşıyabilir. 3 ila 5 gün boyunca bir florokinolon genelde tercih edilendir. Florokinolonun kullanılabilirliği yükselen direnç ile sınırlı kalır. Güneydoğu Asya’da Campylobacter suşların %80’i florokinolona dirençlidir. Direnç ayrıca belirli bölgelerde Salmonella ve Shigella arasında da daha yaygın hale gelmiştir.

Makrolitler (3 gün boyunca günde bir kez 500 mg azitromisin) florokinolona alternatif olarak Güneydoğu Asya’ya seyahat edenler için bir seçenektir. Makrolitler ayrıca Salmonellaya karşı da etkilidir.

Seyahat Aşıları

Kolera aşısı
Oral aşıdır.
Örneğin görev sebebiyle endemik ya da epidemik bölgelerde kötü hijyenik koşullarda kalmak zorunda olan bireyler için tavsiye edilir
6 ay boyunca koleraya karşı %85 koruma sağlar.
Ayrıca belirli ETEC suşlarına karşı korurlar.
Tifo aşısı
Oral ya da parenteral aşıdır.

Endemik bölgelerdeki kırsal alanlarda seyahat edecek olanlar için tavsiye edilir
Her iki aşı türü benzer etkinliğe sahiptir (%50-90). Oral aşı ayrıca paratyphoid ateşine karşı kısmi koruma sağlar.

Seyahat ishalini önleme

Beslenme ve hijyen önerileri

Elleri alkol içeren bir dezenfektan ile temizleme ya da Btuvalet ziyareti sonrası ve yemek öncesi ellerin sabun ile yıkanması, mikropların çevreden yemeğe geçmesini engeller.
Ellerin yıkandığı lavaboların çeşmeleri yanında kapı kollarına çıplak elle dokunulmamalıdır. Şüpheli durumlarda sadece iyi pişirilmiş gıdalar, soyulmuş meyveler ve şişelenmiş ya da kaynatılmış içecekler tüketilmelidir. Kronik bir bağırsak hastalığı ve bağışıklık yetmezliği olan hastalar ve gastrik asidi azaltıcı ilaçlar kullanan kişiler, yiyeceklerini dikkatli bir özenle seçmelidirler.

DSÖ’ye göre seyahate çıkanların %65’i sağlık sorunları yaşıyor

Çiğ tavuk yumurtası içeren yiyecekler, az pişmiş yumurtalar ve omletler Salmonellayı yayabilir. Pişmemiş ya da yarı pişmiş kabuklular hepatit A, Salmonella, kolera ve kalisivirus (norovirus) yayabilir, özellikle bunların kanalizasyon borusuna yakın bölgelerde yetiştirilmiş ya da yakalanmış olmaları durumunda.

Seyahat ishali: Su nasıl dezenfekte edilir?

Beş dakika boyunca kaynatma, hepatit A virüsü ve parazitleri, hatta suyun 100 C’nin altındaki derecelerde kaynadığı yüksek irtifada bile ishale sebep olan yaygın bakterilerin yok edilmesi için yeterlidir. Bir litre su Biki damla %5 tentürdiyot (etanol içinde iyodin solüsyonu) eklenerek yarım saat içinde kimyasal olarak dezenfekte edilebilir. Giarda kisti bir saat içinde 5 damla gerektirir. Çok soğuk su için iki saat gereklidir.

Hamilelerin seyahate çıkmadan önce mutlaka bilmesi gerekenler!

Tentürdiyot bir eczacı tarafından hazırlanabilir; kullanıma hazır ticari preparatlar ayrıca mevcuttur (örneğin Potable Aqua Plus®). Kloramin tabletleri nemli havada topaklanmaya meyillidir. Suyun dezenfeksiyonu yarım saat alır ve tadını iyileştirmek için tiyosülfat eklenmelidir. Eğer suyun kalitesi kötüyse tek başına filtreleme suyu içmek için güvenli hale getirmede yetersizdir. Probiyotikler: Seyahat ishalinin engellemede başarı, sadece yaklaşık %8’dir.

Uzun süren seyahat ishali

Bazı hastalarda, hastalık etiyolojiye göre tedavi edilse ya da nedensel bir ajan bulunamasa bile ishal birkaç haftaya kadar devam edebilir. Sebepler arasında
dışkı kültüründe saptanamamış nedensel bir ajanın varlığı (örneğin ETEC, parazitler)
re-enfeksiyon, antibiyotik kaynaklı ishal. çölyak hastalığı, enflamatuar bağırsak hastalığı, kanser, birkaç ay süre boyunca semptomatik kalabilen enfeksiyon sonrası irritabl bağırsak sendromu, bulunmaktadır.
Kaynaklar: Sazawal S, Hiremath G, Dhingra U, et al. Efficacy of probiotics in prevention of acute diarrhoea: a meta-analysis of masked, randomised, placebo-controlled trials. Lancet Infect Dis 2006;6(6):374-82.