Sağlık hizmetlerinde nöbet ve hekim!
Prof. Dr. Sefer Aycan
Günümüz sağlık hizmetlerinin tartışma konusu; Aile Hekimlerine önce hastanelerde şimdide aile hekimliği merkezlerinde nöbet tutturulmasıdır. Söylemler, açıklamalar, tartışmalar arkası arkasına gelmektedir. Buna rağmen sorun çözülmemiştir ve çözülecek gibi görünmemektedir. Çünkü yine doğru tartışmıyoruz ve sorunun temel nedenini ortaya koymadığımız için nedene özel doğru çözümler de üretmiyoruz. Dayatmacı ve benim dediğim olacak diye konuya baktığımız için, sorun daha da büyümekte ve yönetilmemektedir. Bu nedenle önce sorunun ortaya çıkışı irdelemek gerekir.
Bugünkü Sorunun Nedeni Nedir?
Evet, sağlık hizmeti sürekli bir hizmettir. Özelliklede tedavi hizmeti ve acil sağlık hizmetleri yedi gün, 24 saat verilmesi gereken bir hizmettir. Acil sağlık hizmetleri bir ülkede Temel Sağlık Hizmetleri anlayışına göre, Minimal Sağlık Bakımı içerisinde olmazsa olmaz olarak kabul edilen sekiz hizmetten biridir. Bu nedenle Acil Sağlık hizmetleri bir ülkede sürekli verilmesi gereken bir hizmettir. Acil merkezleri 7 gün 24 saat hizmet vermelidir. Bu hizmeti vermek içinde bu alanda çalışan hekimler ve sağlık personeli de vardiyalı çalışmalıdır. Aynı şekilde hastanelerin yataklı servisleri de aldığı sorumluluğun gereği serviste 24 saat hekim ve sağlık personelini bulundurmak zorundadır. Bu nedenle sağlık hizmetlerinin gereği bazı sağlık kuruluşlarında vardiyalı çalışma, nöbet ve icap nöbeti vardır.
Fakat Sağlık Bakanın söylediği “Nöbet mesleğin parçasıdır, her hekim nöbet tutmalıdır” sözü doğru değildir ve böyle bir hüküm hiçbir yerde yoktur. Her hekim nöbet tutmak zorunda değildir. Nöbette mesleğin bir parçası değildir. Nöbet, 24 saat çalışması gereken sağlık kuruluşlarında gündeme gelmesi gereken bir konudur.
Fakat Türkiye deki güncel sorun ve tartışma Aile hekimlerine nöbet tutturulmasıdır. Oysa aile hekimlerine nöbet tutturulması ise aile hekimliği uygulamasında da yoktur ve özüne aykırıdır. Bununla ilgili yasal düzenleme yapılmış olması da doğru değildir. Bu nedenle aile hekimlerine başka kuruluşlarda nöbet tutturmak yasal olarak ta, hizmet olarak ta sorunlara neden olacak bir durumdur. Her hekim nöbet tutmalıdır, aile hekimi de nöbet tutmalıdır diye uygulamalar gerekçelendirilemez ve savunulamaz.
Bunun gerekçesi acillerdeki yoğunlukolarak gösteriliyor ve bunu eritmek ve orada çalışanlara destek vermek isteniyor ise; önce acillerdeki yoğunluğun nedenine bakmak gerekir. Bu sorunlar günümüzde arttığına göre o zaman, bu artışın nedenleri ortaya çıkarılıp ona göre çözüm üretilmelidir.
Neden Acil Servislerde Yoğunluk Vardır?
Evet, acil servislerde yoğunluk vardır. Fakat, bu aslında tamamen yapay bir sorundur. Aynı zaman da hasta bakımında birinci basamakta sorun olduğunun göstergesidir. Yönlendirilmiş algıyla hasta birinci basamakta bakılmadığı veya bakılmak istemediği için Hastanelere veya Hastane Acillerine gitmektedir. Sebep ne olursa olsun Hastane Acil servislerinde yoğunluk vardır. Bu sağlık hizmetleri için yanlıştır ve ekonomik değildir. Acil olmayan vakaların acile başvurması ve bu nedenle gerçek acillerin ihtiyaç duyduğu hizmet almasında sorun oluşturması yanında, tedavi hizmetlerinde aksaklıklara, gereksiz zaman kaybına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır.
Acil serviste çalışan hekim sayısıda yetersizdir. Bakmak istese de bu kadar yoğun başvuruya yetişmesi de mümkün değildir. Acil servislerde çalışan uzman hekim sayısı yetersizdir. Acil servislerde çalışan hekimler birkaç yıl önce aile hekimi olmaya zorlandığı ve hastane acillerinden uzaklaştırıldığı için, sonrada hastanedeki uzman hekimler acillerde çalışmak istememesi ile acil servislerdeki hekim ihtiyacı daha da artmıştır.
Bu yanlışlıklar üst üste gelince Hastane acillerindeki sorun artmıştır ve şimdi esas cabada bunu bir şekilde çözme cabası olduğu görülmektedir.
Aile Hekimliğinde Nöbet Var mıdır?
Aile hekimliğinde ille de nöbet tutulacak diye bir şey yoktur. Aile hekimliğinin özünde, diğer Ülke uygulamalarında yoktur ve bizim yasamızda da yoktu.
Aslında Türkiye’ye aile hekimliği uygulamasını AKP Hükümeti getirdiğine göre bunu en iyi kendilerinin bilmesi gerekir. Türkiye deki Aile Hekimliği kendine kayıtlı kişilerin birinci basamak tedavilerinden sorumlu olan kişi olduğuna göre, esas sorumluluğuda budur. Bunu yapması gerekir. Bu nedenle Aile Hekimi kendine kayıtlı kişilerin birinci basamak tedavilerini yapmak ve tedavilerini takip etmekten sorumludur. Dünyada da Aile Hekimliği uygulamasının esası budur. Aile Hekimi kendine kayıtlı kişilerin sağlığını izlemek ve gerek varsa nerede ikinci basamak tedavi hizmeti alacağını planlamak zorundadır. Bu sorumluluk süreklidir, yedi gün 24 saat sürecek bir sorumluluktur. Aile hekimi bir şekilde bu sorumluluğu yerine getirmelidir. Kayıtlı kişilerinde buna uyması, aile hekimini atlayarak kendi kafasına göre istediği yere gitmemelidir. Yasada bu konuda ne gerekiyor ise gerekli düzenlemeler yapılmış olmalıydı. Fakat bu konuda baştan belirsizlikler olduğu da bir gerçektir. Başta Aile Hekimliğinin ne olduğuna iyi karar verilmemiş olduğundan ve başlangıçta eksik, yanlış yapılanmayla başlanmış olması, sonradan yapılan sevk sistemini kaldırmak gibi yanlışların eklenmesi ile Türkiye de Aile Hekimliğini yanlış başlamasına ve sistemin ölü doğmasına sebep olunmuştur. Şimdi düzenleme yapmakta bu yüzden sıkıntı yaşanmaktadır.
Olan olmuş, şimdi gerçekten sorunlar çözülmek isteniyor ise;
ÖNERİLER
Aile Hekimi kendine kayıtlı kişilerin sağlığından sorumlu olduğuna göre, kayıtlı kişilerle sürekli iletişim içerisinde olmalıdır. Onu atlayarak, bilgisi dışında bir yere gitmemelidir, gidememelidir. Aile Hekimi ile kişi arasında iletişim arttırılmalıdır. Fakat bu ille de Aile Hekimi nöbet tutacak veya fazla mesai yapacak anlamına gelmemektedir. Bu şekilci çözümlerden ve dayatmalardan vaz geçilmeli ve aile hekimi ile kayıtlı kişilerin işbirliği kurulmalı ve bunun gelişmesi için düzenlemeler yapılmalıdır. Aile hekimi ile bakmakla yükümlü olduğu kişi arasında düzenlenmelidir.
Aile Hekimine herhangi bir acil serviste nöbet tutturmak tamamen yanlıştır. Bu uygulamaya son verilmelidir. Eğer Acillerde hekim ve sağlık personeli açığı varsa bunu gidermek için hastane yönetimleri başka çözünler bulmalıdır. Acil serviste çalışacak personele yönelik teşvik ve düzenlemeler yapılmalıdır. Acil uzmanı sayısı artırılana kadar bu konuda deneyimli daimi hekim istihdam edilerek acil servisler desteklenmelidir.
Hastane Acillerindeki yoğunluk içinde sevk sistemi zorunluluğu getirilmelidir. Hastane acillerine, hatta hastanelere direkt gidiş uygulamalarından vazgeçilmelidir. Hükümetin direkt hastaneye gidişlere izin veren genelgeleri iptal edilmelidir. Birinci basamakta hasta bakımı desteklenmeli ve teşvik edilmelidir.
Birinci basamakta hasta bakım kalitelerinin arttırılması da sağlanmalıdır. Alt yapılar güçlendirilmeli ve kişilerin tatmini ve güveni sağlanarak başka yere gitme ihtiyacı ortadan kaldırılmalıdır. Birinci basamak tedavi hizmetine ulaşımda kolaylaştırılmalıdır.
Prof. Dr. Sefer Aycan
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
saycan@gazi.edu.tr
Twitter’dan takip için
YAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Prof. Dr. Sefer Aycan
Halk Sağlığı
YORUMUNUZ VAR MI?