Sağlığa Evet Derneği: Gıdalardaki trans yağlar tamamen yasaklanmalı

Yazan Hatice Pala Kaya

17 Aralık 2020 | 21 Aralık 2020 | Kategori: Sağlık Gündemi Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

97 Paylaşım

Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik taslağına göre, gıda etiketlerinde artık trans yağ miktarı yer almayacağını belirten Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, ancak endüstriyel trans yağların ürünlerde hangi miktarlarda bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması gerektiğini söyledi. 1 Ocak 2021’den itibaren endüstriyel trans yağ kısıtlamasının başlayacağını hatırlatarak, bunun öncesinde yapılan yönetmelik değişikliği taslağının tüketicileri olumsuz etkileme ihtimali bulunduğunu dile getiren Prof. Dr. Dağlı, trans yağ kullanımı kısıtlamasının değil, trans yağ kullanımının tamamen yasaklanmasını beklediklerini ifade etti.

Gıdalardaki trans yağ kullanımına yönelik çeşitli düzenlemeler bulunduğunu ve Dernek olarak bunlara ilişkin değerlendirmeleri kamuoyuna açıkladıklarını hatırlatan Prof. Dr. Dağlı, “Endüstriyel trans yağların hangi miktarlarda üründe bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması, aynı üründen birden fazla tüketilmesi veya kısıtlı trans yağ içeren farklı ürünlerin aynı zamanda tüketilmesi nedeniyle alınacak toplam trans yağ miktarını günlük limit üzerine çıkaracağından, tüketicinin etiketlerde endüstriyel trans yağ miktarını da görmesi açısından önemlidir. Aksi halde getirilecek kısıtlama etkinliğini yitirecektir” dedi.

DSÖ Küresel Trans Yağ Raporu’nda Türkiye mercek altında

Prof. Dr. Elif Dağlı, düzenlemenin insan sağlığı açısından riskli bir durumu tüketicilerin tam kavramasının önüne geçeceğini belirterek şunları kaydetti: “Lakin burada dikkat edilmesi gereken husus, etiketlerden trans yağ miktarının çıkartılmış olması değildir, ‘endüstriyel trans yağların’ etiketlerden çıkartılmış olmasıdır. Bunu açmak gerekirse; Dünya’nın hiçbir yerinde, hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların ürünlerde kullanılan miktarının denetlenmesi ve hayvansal kaynaklı trans yağ ile hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların birlikte kullanıldığı ürünlerde bunların birbirinden ayrıştırılarak uygunluğunun denetlenmesi için kullanılacak standart bir analiz metodu mevcut değildir.

Dünya Sağlık Örgütü bunun farkındadır ve standart bir analiz metodu geliştirilebilmesi için çalışmaları mevcuttur. Denetlenmesi mümkün olmayan bir yasal düzenleme çağrısı yapmış olmak garip kaçmıştır. Kısıtlı maddenin ölçümünü yapamadığınız bir düzenlemede uygulamanın nasıl denetleneceği hususu eksiktir. Bu nedenle denetim için ya mevcut bir metoda referans verilmesi veya yeni bir analiz metodu açıklanması zorunludur -ki bu bilimsel olarak mümkün değildir- ya da endüstriyel trans yağ imalatının yasaklanması zorunludur. Neden şimdi değil de 2023’te yasaklanacak sorusunun cevabında neo-liberal politikaların varlığını yeniden keşfetmek zor değildir. Bu durum sadece Türkiye’de değil tüm dünyada mevzu edilmektedir.”

Prof. Dr. Elif Dağlı, endüstriyel trans yağların, margarin gibi sertleştirilen bitkisel yağların içinde olduğunu hatırlatarak, genellikle atıştırmalık, fırınlanmış ve kızartılmış yiyeceklerde bulunduğunu; pastacı kremaları, milföy hamurları, poğaça ve baklava gibi ürünlerde kullanıldığını, üreticilerin maliyet avantajı ve uzun raf ömrü için bunları tercih ettiğini belirtti.

Prof. Dr. Elif Dağlı, “Ancak gıdanın tadı veya maliyetini etkilemeyecek daha sağlıklı alternatifler kullanılabilir. Endüstriyel trans yağların sağlık üzerine bilimsel kanıta dayalı kötü etkilerinin ışığında, Dünya Sağlık Örgütü, 2023 yılına kadar gıda tedarik zincirinden endüstriyel trans yağların kaldırılması kararını almıştı. Bu hedefe ulaşılabilirse, bulaşıcı olmayan hastalıkların önemli bir kısmında ve bunlara bağlı ölümlerde azalma sağlanabilecek” bilgisini verdi.

Endüstriyel trans yağların yasaklanması tek çözüm!

Prof. Dr. Elif Dağlı, trans yağların tamamen yasaklanmasını talep ettiklerini belirterek şu değerlendirmede bulundu: “Gıda endüstrisi, yeni düzenleme bu haliyle yasalaşırsa trans yağ kullanmayanlar için haksız rekabet oluşturacak görüşünü dile getirmektedir. Bu, endüstrinin kendi arasında bir rekabet tartışmasıdır. ‘Trans yağ yoktur’ ibaresi kullanarak endüstrinin diğerleri ile rekabet etme stratejisi sınıfta kalmıştır. Sağlığa Evet Derneği bu tartışmaya taraf olamaz. İnsan sağlığı odaklı politika gereği endüstriyel trans yağların yasaklanması tek çözümdür.

Prof. Dr. Elif Dağlı: Türkiye, endüstriyel trans yağ kısıtlamasında ipi göğüsledi

Hemen hemen tüm ülkeler endüstriyel trans yağın insanı öldüren, sağlıklı beslenme açısından gereksiz, toksik bir kimyasal madde olduğunun farkına vararak gıda kodekslerinde yeni düzenlemeler gerçekleştirmektedir. Aslında bu farkındalık trans yağların hayatımıza girdiği 20. yüzyıldan beri mevcut. Sağlıklı alternatiflerle değiştirilmesi son derece kolay olan endüstriyel trans yağların tüm gıda tedarik zincirinden kaldırılmasındaki yani yasaklanmasındaki gecikme ise tamamen endüstrinin kollandığına işaret ediyor. Danimarka gibi bazı AB ülkeleri ile Kanada ve Amerika gibi ülkelerde endüstriyel trans yağlar 2023 yılı beklenmeden tümden yasaklandı.”

Türkiye’nin mevcut kısıtlama önlemlerinin izlenebilirliğinin ve denetlenebilirliğinin olmadığını, dolayısıyla uygulamada aykırı durumların ortaya çıkabileceğini belirten Prof. Dr. Elif Dağlı, sözlerini şöyle sonlandırdı: “Türkiye Avrupa Birliği’nden sonra endüstriyel trans yağların nihai tüketiciye doğrudan satılan gıdalarda kısıtlanması düzenlemesini hükme bağladı. 100 gr yağda 2 gr’dan az endüstriyel trans yağ kısıtlaması 1 Ocak 2021 tarihinde başlıyor. Bu kısıtlamadan gıda sektörüne hammadde tedarik eden dev gıda endüstrileri muaf tutuldu. Kısmi de olsa kısıtlama getirilmiş olması elbette olumlu bir adım ancak, uygulamada sıkıntılar olduğu kesin.

Endüstriyel trans yağlara kısıtlama getiren; 7 Mayıs 2020 tarihli ve 31120 sayılı Resmi Gazete’de, Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayınlanması öncesinde Sağlığa Evet Derneği olarak uygulamada sıkıntı olacağı ve düzenlemenin kadük kalacağı uyarımızı yapmıştık.”