Saç Dökülmesinin Nedeni MCL-1 Protein Eksikliği Olabilir

30 Mart 2025 | Kategori: Güncel / Literatür Print

Saç dökülmesi hastalığı (alopesi), dünya genelinde nüfusun yaklaşık %2’sini etkileyen yaygın bir sağlık sorunu. Ancak Nature Communications dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, bu sorunun çözümüne ışık tutabilecek önemli bir keşfi ortaya koydu. Uluslararası bir araştırma ekibi, saç kökü kök hücrelerinin sağlıklı çalışabilmesi için MCL-1 adlı koruyucu bir proteine ihtiyaç duyduğunu belirledi. MCL-1 eksikliğinde bu hücreler strese giriyor ve programlı hücre ölümü (apoptoz) süreciyle yok oluyorlar. Bu da saç dökülmesine yol açıyor. Bu bulgular, saç dökülmesini önlemeye yönelik yeni tedavi yollarının geliştirilmesinde önemli bir adım olabilir.

Saç Büyümesinin Hücresel Temeli

Saç folikülleri, saçın üretildiği cilt altındaki küçük yapılar olarak biliniyor. Bu foliküller, anagen (aktif büyüme), katagen (geçiş) ve telojen (dinlenme) olmak üzere üç evreden geçiyor. Bu döngü, saç kökü kök hücrelerinin (HFSC) uyarılmasıyla yeniden başlıyor. Ancak saç kaybı ya da folikül küçülmesi nedeniyle bu hücreler stresle karşılaştığında programlı hücre ölümü (apoptoz) gerçekleşebiliyor.

Saç dökülmesi neden olur, nasıl önlenir? En etkili tedavi yöntemleri

Bu süreci yöneten en önemli protein grubu BCL-2 ailesi, hücrelerin yaşayıp yaşamayacağına karar veren düzenleyicilerden oluşuyor. MCL-1 de bu ailenin “hayatta kalmayı destekleyen” üyelerinden biri olarak biliniyor. Ancak saç kökü kök hücrelerindeki rolü şimdiye dek yeterince bilinmiyordu.

MCL-1 Eksikliği Saç Yenilenmesini Durduruyor

Araştırmacılar, MCL-1 genini farelerin deri hücrelerinden silerek bazı tüy bölgelerini aldı. MCL-1 doğuştan eksik olan farelerde saç folikülleri oluşmaya devam etti, ancak zaman içinde kök hücrelerin sayısı azaldı ve tüy dökülmesi başladı.

Yetişkin farelerde yapılan deneylerde, aktif durumdaki HFSC’ler MCL-1 proteini eksikliğiyle hızla yok oldu ve alınan tüy bölgelerinde yeniden tüy çıkışı tamamen durdu. Buna karşın uykuda olan kök hücreler etkilenmedi. Ancak bu hücreler uyarılıp tüy üretmeye başladığında, stres altına girerek P53 proteini aracılığıyla hücre ölüm sürecine girdi.

P53 geninin silinmesiyle birlikte, MCL-1 olmadan da tüy yenilenmesinin tekrar başladığı gözlendi. Bu durum, MCL-1 ve P53’ün saç kök hücrelerinde yaşam ve ölüm arasındaki dengeyi birlikte sağladığını gösteriyor.

ERBB Sinyal Yolu da Anahtar Rolde

Deneyler ayrıca, hücresel süreçleri kontrol eden ERBB sinyal yolunun, aktif kök hücrelerin hayatta kalmasında önemli bir rol oynadığını ortaya koydu. Bu yol, MCL-1 üretimini artırarak hücrelerin apoptoza karşı korunmasını sağlıyor.

Araştırmacılar ayrıca, hücre ölümüyle ilişkili bir başka gen olan Bak’ın yalnızca bir alelinin bile eksik olmasının, MCL-1 eksikliği nedeniyle oluşan saç dökülmesini ve meme bezi hasarlarını önleyebileceğini gösterdi.

Yeni Tedavi Yollarına Işık Tutuyor

Bu bulgular, saç kökü kök hücrelerinin uyarıldığı andan itibaren yaşadığı stresle nasıl başa çıktığını gösteriyor ve alopesi gibi hastalıkların tedavisinde yeni yaklaşımların önünü açıyor. MCL-1’in saç yenilenmesinde oynadığı bu merkezi rol, saç dökülmesini önlemek ve tedavi etmek için moleküler hedefli tedavilerin geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Saç ekimi nasıl yapılır? En iyi ekim yöntemleri: FUT, FUE …

Araştırmanın Özeti

Saç folikülleri büyüme (genişleme), gerileme ve dinlenme döngülerinden geçer. Apoptoza karşı koruyucu etkileri ve apoptoz dışı işlevleri olan BCL-2 ailesi proteinlerinden MCL-1’in rolünü incelemek amacıyla, araştırmacılar bu proteini farelerin deri epitelinden hem sürekli hem de uyarılabilir sistemler kullanarak sildi. Sürekli Mcl‑1 silinmesi saç folikülü gelişimini engellemedi ancak zamanla saç dökülmesine ve saç kökü kök hücrelerinin (HFSC) kaybına yol açtı. Ani Mcl‑1 silinmesi ise, aktif HFSC’leri hızla tüketti ve yetişkin farelerde epilasyonla uyarılan saç yenilenmesini tamamen durdurdu. Buna karşın, dinlenme halindeki HFSC’ler etkilenmedi.

Tek hücreli RNA dizileme analizleri, epilasyonla aktive olan HFSC’lerde P53 ve DNA eşleşme hatası onarım sinyallerinin devreye girdiğini ortaya koydu. Trp53 geninin silinmesi, ani Mcl‑1 eksikliğine bağlı saç yenilenme bozukluklarını düzeltti; bu da P53 ile MCL‑1 arasında hücre çoğalması ve ölümü arasındaki dengeyi sağlama açısından kritik bir etkileşim olduğunu gösterdi. Ayrıca, ERBB sinyal yolunun, MCL-1 proteininin üretimini artırarak yetişkin HFSC’lerinin hayatta kalmasında merkezi bir rol oynadığı belirlendi. Dikkat çekici şekilde, apoptozu destekleyen Bak geninin tek bir alelinin kaybı, Mcl‑1 eksikliğine bağlı hem saç foliküllerindeki hem de meme bezlerindeki bozuklukları giderdi. Bu bulgular, uykuda olan kök hücrelerin doku yenilenmesi amacıyla aktive olduğunda MCL-1’in çoğalma kaynaklı stresle indüklenen apoptozu engellemedeki kritik rolünü ortaya koymaktadır.