Ritalin (metilfenidat) nedir? Niçin kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

Ritalin, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) sahip çocukların tedavisinde kullanılan kırmızı reçeteli bir ilaçtır. Etken maddesi metilfenidat, merkezi sinir sistemini uyarma işlevine sahiptir. Narkolepsi (aşırı uyku eğilimi) tedavisinde de kullanılır. Ritalin doktor kontrolü ve takibinde alınması gereken bir ilaçtır. Doz ayarı belli periyotlarda uygulanan kan testleriyle yapılır. İştahsızlık, çocuklarda büyümeye olumsuz etki, bulantı, kusma, baş dönmesi ve ağrısı gibi yan etkileri olabilir. Ayrıca doz aşımı veya doktor bilgisi dışında aniden ilacın kesilmesi durumunda depresyon, sara nöbetleri, ruhsal çalkantılar gibi yan etkileri olabilir. Bu nedenle doktor önerisi doğrultusunda talimatlara uygun kullanılmalıdır.

Ritalin (metilfenidat) nedir?

Ritalin (metilfenidat), merkezi sinir sistemini uyarma etkisine sahip kırmızı reçeteli bir ilaçtır. Etken maddesi metilfenidat hidroklorür (kısaca metilfenidat) beyindeki sinir hücreleri (nöronlar) arasındaki iletişimden sorumlu nöro-transmiterlerden dopamin ve noradrenalin’in seviyesini artırma etkisine sahiptir. İçeriğindeki yardımcı maddeler kalsiyum fosfat, laktoz, buğday nişastası, jelatin, magnezyum stearat ve talk’tır.

Dopamin nedir? Ne işe yarar? Eksikliği ne tür sorunlar yaratır?

Ritalin niçin kullanılır?

Ritalin aşağıdaki nöropsikolojik durumların giderilmesinde kullanılabilir:

• Konsantrasyon eksikliği
• Odaklanma sorunları
• Dikkat eksikliği
• Aşırı hareketlilik
• Çalma (kleptomani), saç yolma (trikotillomani) gibi dürtü kontrol bozuklukları
• Gündüz aşırı uyuma eğilimi
• Kronik yorgunluk

Ritalin hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Beyin kimyasallarını etkileyerek dürtüsel davranışların-aşırı hareketliliğin azaltılmasına, dikkatin (dikkat süresinin) ve konsantrasyonun artırılmasına yardımcı olur. Ayrıca beynin normalin altında çalışan belli bölgelerindeki aktiviteyi arttırır. Bu rahatsızlığa sahip 6-18 yaş grubu çocuklarla ergenlerde ve yetişkinlerde davranış terapisi gibi ilaç içermeyen tedaviler işe yaramazsa reçete edilir.
• Narkolepsi: Bu kişilerde gündüzleri ortaya çıkan aşırı uyku halini hafifletir.

Ritalin nasıl kullanılmalıdır?

• Ritalin tabletleri ağız yoluyla ve suyla açken veya yemek arasında içilmelidir.
• Bazı kişilerde uykusuzluğa yol açabildiğinden -doktor başka şekilde önermedikçe- en son doz saat 18:00’den önce alınmalıdır.
• Atlanan dozu telafi etmek için çift doz alınmamalıdır.
• İlaç önerilenden daha az-çok dozda alınmamalı ve daha uzun süre kullanılmamalıdır. Etkisinin çok güçlü veya zayıf olduğu düşünülüyorsa doktora danışılmalıdır.
• Doktor haftada 1-2 gün (genellikle hafta sonları) ilaç tatili verirse bu süre zarfında ilaca ara verilmelidir.

Tranko Buskas nedir? Niçin kullanılır? Dozu, yan etkileri ve zararları

Ritalin dozları ve doz hesabı

İlacın dozu tabletin türüne, ilacı kullanacak kişinin yaşına ve tedaviye göre değişir.

• 6 yaş üzeri çocuklarda; başlangıç dozu genellikle günde 1 ya da 2 defada 5 mg’dır. Bu doz tedavi sonuç verene kadar doktor tarafından aşamalı artırılabilir.
• 18 yaş üzeri yetişkinlerde günlük doz miktarı genelde 20-30 mg’dır. Ancak bazı kişiler bundan daha azına veya çoğuna ihtiyaç duyabilir.

Çocuk ve yetişkinlerde önerilen en yüksek günlük doz 60 mg’dır. İlacın etki zamanı tablet türüne ve dozuna bağlıdır. Tedavinin süresi hastanın durumuna göre belirlenir.

• Kendini hasta ve/veya tedirgin hissetme
• Kusma
• Kas seğirmesi
• Kalp atışlarında (yavaş, hızlı ya da düzensiz) değişiklikler
• Yüksek tansiyon
• Kızarma
• Ağız ve burunda kuruluk
• Yüksek ateş
• Nöbetler
• Genişlemiş gözbebekleri
• Titreme
• Konfüzyon (zihin bulanıklığı, sersemlik gibi)
• Ajitasyon (artan kontrolsüz hareketler)
• Terleme
• İşitsel veya görsel halüsinasyonlar
• Baş ağrısı
• Tikler (bilinç kaybı takip edebilir)

Şizofreni nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Doktora danışılmadan ilacın alımı aniden kesilirse;

• Moral bozukluğu – depresyon
• Taşikardi (hızlı kalp atışı)
• Yorgunluk
• Asabiyet
• Bulantı
• Kâbus görme
• Taşkınlık
• Hastalık belirtilerin geri gelmesi gibi sorunlar yaşanabilir. Belirtiler devam ederse doktora gidilmelidir.

Ritalin tedavisinde yapılan kontroller

Doktor ilacı hastaya reçete etmeden önce hastaya uygunluğunu anlamak için aşağıdaki konuları araştırır:

• Çocuk veya yetişkinin kullandığı diğer ilaçlar
• Ailede açıklanamayan ani ölümler
• Ailedeki fiziksel ve ruhsal sağlık sorunları
• Hastanın kendini nasıl hissettiği, şu an veya geçmişte iyi-kötü tuhaf düşüncelere sahip olup olmadığı
• Ailede tik geçmişinin varlığı
• Geçmişte veya şimdi alkol, ilaç, uyuşturucu gibi bir madde bağımlığı olup olmadığı

Taşikardi nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

• İştah durumu
• Boy-kilo ölçümü
• Tansiyonu
• Kalp atışları
• Duygu durum sorunları
• Ruh hali veya diğer alışılmadık hisleri ilaç alımı süresince izlenir.

Hasta 1 aylık tedaviye rağmen kendini daha iyi hissetmezse doktora söylenmelidir. Bu durumda doktor başka bir tedaviye karar verebilir.

Ritalin türleri, formları ve muadilleri

Ritalin’in etki süresine göre 3 türü vardır:

• Kısa (anlık)
• Orta
• Uzun

Ritalin’in ülkemizde sadece 10 mg.’lık orta etki süreli (8 saat) tablet formları bulunmaktadır. İlaç yaklaşık 30-45 dakikada kana karışır. İlacın muadili (eşdeğeri) olan diğer ilaçlar ise şunlardır:

• Concerta
• Medikinet Retart
• Methylin
• Equasym XL
• Quillivant XR

Sabahları içilen Concerta’nın etkisi neredeyse gün boyu sürebilir. Hangi ilacın kullanılacağına semptomların şiddeti, sıklığı ve zamanlamasına göre doktor tarafından hastaya ve yakınlarına nedeni açıklanarak karar verilir.

Kimler Ritalin kullanmamalıdır?

• İlacın içeriğindeki metilfenidat’a ve diğer yardımcı maddelere alerjisi olanlar,
• Tiroit hastaları,
• Göz tansiyonu (glokom) olanlar
• Hipertansiyon hastaları,
• Böbreküstü bezi tümörü olanlar
• İştahsızlık vb. yeme-içme sorunları olanlar,
• Geçmişte beyin damarlarıyla ilgili (serebral, anavrizma, vaskülit, daralmış-tıkanmış kan damarları veya felç gibi) hastalık geçirenler,
• Kan damarlarında daralma olanlar
• Kalp krizi, düzensiz kalp atışı, göğüste ağrı-rahatsızlık, kalp yetmezliği vb. kalp hastalığı öyküsü veya kalp problemiyle doğmuş olanlar,

Göz tansiyonu (Glokom) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

• Psikopatik, borderline veya şizofreni hastaları,
• Şiddetli depresyon veya mani (taşkınlık nöbeti) gibi sağlık sorunları yaşayanlar,
• Laktoz ile buğday nişastası içerdiğinden bazı şekerlere ve buğdaya alerjisi olanlar bu ilacı kullanmamalıdır. (Çölyak hastalığı olanlar için uygundur.) Ayrıca ilaç 6 yaşından küçük çocuklara reçete edilmez.

Aşağıdaki sorunlara sahip hastalar tarafından ise dikkatle kullanılmalıdır:

• Böbrek veya karaciğer rahatsızlığı
• Geçmişte ilaç, uyuşturucu veya alkol bağımlılığı
• Hipertansiyon
• Epilepsi, konvülsiyon ya da anormal beyin dalgaları,
• Kendinde veya ailesinde tikler veya Tourette sendromu (kontrolsüz konuşma-vücut hareketleri)
• Bipolar bozukluk (manikten depresife seyreden)
• Agresyon, düşmanca davranışlar ve saldırganlık artışı
• Halüsinasyon görme (görsel-işitsel vb.)
• Kuruntu ya da paranoya; ayrıca tedirgin, kaygılı, gergin hissetme,
• Depresif ya da suçlu hissetme

Bu sorun veya rahatsızlıklara sahip olanlara özel doz ayarlanması yapılır ve kanda ilaç düzeyi ölçülerek ideal doz ayarlanır. Etkisi yeterince araştırılmadığından yaşlılar da ilacı dikkatli kullanılmalıdır.

Epilepsi nedir? Sara hastalığı neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Hamilelik-emzirme ve çocukluk döneminde Ritalin kullanımı

• Hamilelik-emzirme döneminde: Anne karnındaki bebeğe etkisi kesin bilinmediğinden doktor önerisi olmadan kullanılmamalıdır. Tedavi esnasında hamile kalmayı planlayan veya hamile olduğunu fark eden kadınlar hemen doktorlarını bilgilendirmelidir. Bu ilacın içeriğindeki etken madde emzirme döneminde anne sütü aracılığıyla çocuğa geçebileceğinden kullanılmamalıdır.
• Çocukluk döneminde: Genellikle güvenlidir ancak birçok çocukta iştahsızlık yapabilir. Ayrıca uzun süreli kullanımı çocuğun büyümesini yavaşlatabilir. Bu ilacı kullanan çocukta büyüme yavaşlamışsa, kilo alımı düzgün ve yeterli değilse mutlaka doktoruna bildirilmelidir. Bu durumda tedavi kısa süreliğine durdurulabilir. Ayrıca deneme amaçlı dahi olsa 6 yaşından küçük çocuklara bu ilaç kesinlikle verilmemelidir.

Ritalin’in diğer ilaçlarla etkileşimi

• Tüm depresyon ilaçları
• Şiddetli zihinsel sağlık sorunlarını tedavi eden ilaçlar
• Sara (epilepsi) ilaçları
• Tansiyonu azaltan-artıran ilaçlar
• Tansiyonu etkileyebilen bazı öksürük veya soğuk algınlığı ilaçları
• Kan inceltici ilaçlar

Ritalin yan etkileri

Acil müdahale edilmesi gereken yan etkiler

Yaygın

• Düzensiz kalp atışları
• Ruh hali değişikliği
• Yüksek tansiyon ve taşikardi

Borderline kişilik bozukluğu nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Yaygın olmayan

• İntihar düşüncesi
• Halüsinasyon
• Tourette sendromu
• Alerjik reaksiyon
• Kanlı idrar-dışkı

Seyrek

• Mani (taşkınlık) nöbetleri

Çok seyrek

• Kalp krizi
• Ani ölüm
• Sara vb. nöbetler
• Deri soyulması, deride morumsu kırmızı lekeler
• Adale kasılmaları
• İnme ya da hareketle ve görmeyle ilgili problemler, konuşmada güçlük
• Enfeksiyon geliştirme riski
• Nöroleptik malign sendromu
• Beyindeki atardamarlarda iltihap-tıkanma
• Karaciğer yetmezliği ve koması dahil anormal karaciğer fonksiyonu

Sıklığı bilinmeyenler

• İstenmeyen düşüncelerin varlığı
• Açıklanamayan bayılma, göğüs ağrısı, nefes daralması

Daha az ciddi yan etkiler

Aşağıdaki hafif yan etkilerde ise doktor bilgilendirmelidir.

Çok yaygın

• Baş ağrısı
• Gerginlik
• Uykuya dalma güçlüğü

Yaygın

• Eklem ağrısı
• Ağız kuruluğu
• Yüksek ateş
• Olağandışı saç dökülmesi-seyrekleşmesi
• Olağandışı uykulu-uyuşuk hissetme
• İştah kaybı
• Kurdeşen
• Öksürük, boğaz ağrısı ya da burun ve boğazda tahriş
• Baş dönmesi, kontrolsüz hareketler, olağandışı aktiflik
• Asabiyet, tedirginlik, kaygı, depresif hissediş; anormal davranışlar
• Mide ağrısı-rahatsızlığı, ishal, hasta hissetme

Yaygın olmayan

• Kabızlık
• Nefes darlığı; göğüste rahatsızlık hissi-ağrı
• Titreme
• Çift-bulanık görme
• Kas ağrısı-seğirmesi
• Karaciğer enzim yüksekliği
• Kızgın, huzursuz, ağlamaklı hissetme, aşırı farkındalık, uyuma problemleri

Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Seyrek

• Cinsel dürtüde değişiklikler
• Kafa karışıklığı
• Göz bebeği genişlemesi, görmede sorunlar
• Erkeklerde meme büyümesi
• Aşırı terleme, derinin kızarması, kırmızı kabarmış deri döküntüsü

Çok seyrek

• Kas krampları
• Deride küçük kırmızı lekeler
• İntihar teşebbüsü, anormal düşünce, kayıtsızlık, davranışları tekrar etme, bir şeye karşı takıntılı davranışlar (aşırı odaklanma)
• Üşündüğünde el ve ayak parmaklarında uyuşukluk, karıncalanma ve renk değişikliği (beyazdan maviye sonra kırmızıya)

Sıklığı bilinmeyenler

• Migren
• Çok yüksek ateş
• Şiddetli mide ağrısı, sık sık hasta hissetme veya olma
• İktidarsızlık
• Ağrılı, uzun süren ve sık ereksiyon hali

Migren nedir? Neden olur? Migrenin belirtileri ve tedavisi

Ritalin (metilfenidat) reçetesi

Ritalin fiyatı

Ritalin fiyatı, Kasım 2019 tarihi itibariyle Türkiye’de satış fiyatı 16 TL civarındadır.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör