Prematüre bebeklerin ayakta tedavisi, bakım takip ve beslenmesi…

Prematürite, gebeliğin 37’nci haftasından önce gerçekleşen erken doğum anlamına gelir. Prematüre bebeklerin çoğunun ağırlığı 2500 gr’ın altındadır, ki bu da prematürite için temel bir kriter kabul edilir. Prematüre doğum, bebek için pek çok önemli riskin ortaya çıkmasına neden olur. Bu bebeklerin takip ve bakımı büyük önem taşımaktadır. Bebekler doğum ağırlıklarına göre kategorize edilerek risk skalası belirlenir. Prematüre bebekler, taburcu edildikten sonra da maruz kalabilecekleri pek çok sağlık riski için dikkatli şekilde kontrol ve takibi yapılmalıdır.

Prematüre doğum

Tüm diğer yeni doğanlar gibi prematüre bebekler de küçük (gebelik yaşına göre küçük = SGA; haftasına göre küçük), normal (gebelik yaşına göre normal = AGA) veya iri (haftasına göre iri) olabilirler. Çok düşük doğum ağırlıklı bir bebek,ağırlığı 1500 gr’ın altında olan bir bebek anlamına gelir. Sorunların çoğu ağırlığı 1000 gr’ın altında olan bebeklerde ortaya çıkmaktadır (“aşırı düşük doğum ağırlıklı bebek”).

Düzeltilmiş yaşerken gebelikte yapılan ultrason muayenesine göre belirlenen tahmini gebelik tarihinden itibaren veya son adet tarihine göre hesaplanır. Düzeltilmiş yaş, takvim yaşına kıyasla biyolojik yaşa daha iyi tekabül eder. Aradaki fark pratikte önemli olduğu sürece prematüre bebeğin gelişimi düzeltilmiş yaşa göre değerlendirilmelidir. Eğer bebek gebeliğin 28nci haftasından önce doğmuşsa, düzeltme bebeğin birinci yaşında, ve muhtemelen ikinci yaşında gereklidir, fakat üçüncü yaşında artık gerekli değildir.

Prematüre bebeklerin büyümesi

Prematüre bebeklerin büyümesi, düzeltilmiş yaşa göre değerlendirilmektedir. Tahmini doğum tarihinden iki ay öncesinden başlayan büyüme grafikleri mevcuttur. Bu grafikler ayrıca ağırlığın (bu yaşta) güvenilmez olan boy ile bağdaştırılmadan izlenmesini mümkün kılar. Daha da erken büyümenin izlenmesi intraüterin büyüme grafiklerine dayalıdır. Doğumda ağırlığı 1500 gr’ın üstünde olan bebekler (10-14 gün içinde) doğum ağırlığına ulaştıktan sonra aynı oranda büyürler.

Türkiye’de her yıl 150 bin prematüre bebek doğuyor! Peki bakımı nasıl olmalı?

Çok prematüre bebeklerde doğum sonrası uygun olmayan şartlar nedeniyle büyüme neredeyse her durumda gecikmelidir. Beslenme yeterli olmaya başlar başlamaz hem bu bebekler hem de intraüterin büyüme bozukluğu olan bebekler (haftasına göre küçük) büyümeyi yakalamaya başlar. Büyümeyi yakalamanın olmaması durumu beslenmeyle veya vücut fonksiyonlarıyla ilgili sorunların devam ettiğine ya da altında yatan başka bir hastalık olduğuna işaret eder.

Prematüre bebeklerin beslenmesi

Prematüre bebekler nasıl beslenmeli, ne yemeli?

Prematüre bebeklerin büyüme hızı, fetal büyümeye benzer şekilde gelişir ve miadında doğmuş bebeklerin büyüme hızından daha yüksektir. Böylece besinlerin ve enerjinin ağırlığa göre ayarlanması ihtiyacı miadında doğan bebeklere kıyasla prematüre bebeklerde ilk haftalar ve ilk aylarda daha fazladır. Büyümeyi yakalama durumu da besin ve enerji ihtiyacını arttırır. Diğer taraftan, anneden elde edilen depolar azdır. Solunum sorunları nedeniyle sıvı miktarları ağırlığa göre ayarlanmış normal miktarın yarısından bile daha azıyla sınırlandırılabilir. Doğum ağırlığı 1800 gr’ın üstünde olan bebekler miadında doğan bebeklerinkine benzer bir beslenme düzeniyle iyi büyürler.

Çok düşük doğum ağırlığı olan bebekler için özel düzenlemeler gereklidir: hastanedeyken veya taburcu olduktan sonra, ya bebek “miadına” gelene kadar ya da 3000-3500 gr ağırlığa ulaşıncaya kadar, anne sütünün proteinler ve minerallerle, ya da standart bebek mamalarının içerdiğinden daha fazla enerji, protein ve eser elementler içeren erken doğan bebekler için özel olarak formüle edilmiş mamalarla takviye edilmesi gereklidir. Bu mamalar ayrıca anne sütünü tamamlamak için de kullanılabilir. Bu besinlerin kullanımıyla ilgili talimatlar hastane tarafından verilir.

Prematüre bebeklerde demir eksikliği

Prematüre bebeklerin miadında doğan bebeklere kıyasla demir ihtiyacı daha fazladır çünkü bu bebeklerin kan hacimleri daha az ve demir depoları yetersiz olup, büyümeleri nispeten daha hızlıdır. Demirin çoğu gebeliğin son birkaç haftasında anneden fetusa aktarılır. Tamamlayıcı demir günde 2 mg/kg oranında, ve günde toplam en fazla 15 mg/kg olmak suretiyle evde verilebilir. Bebek 12-15 aylık oluncaya kadar ilave demir tavsiye edilir. Ebeveynler için yazılı talimatlar temin edilir. Dişleri çıkan bebeklerde demir solüsyonlar kullanıldığında, diş hijyenine özel dikkat gösterilmelidir.

Her yıl bir milyon bebek erken doğum nedeniyle hayatını kaybediyor

Prematüre bebeklerde vitamin sorunu

Prematüre bebeklerin vitamin depoları küçüktür ve ilk haftalarda hızlı büyüme nedeniyle fazladan vitamin gereklidir. Ancak, D vitamini ilavesine ihtiyaç duyulması normaldir, yani 10 µg = 400 IU/gün (ayrıca bakınız 1). Raşitizmi önlemek için üç yaşına kadar ilave D vitamini verilmelidir. Finlandiya’da çok koyu tenli bebeklerin büyümenin devam ettiği tüm yaşlarda takviyeye ihtiyaçları vardır. Prematüre bebekler için vitamin A, B,12, E, ve folik asit içeren özel vitamin preparatları mevcuttur. Multivitamin takviyesine ihtiyaç duyulup duyulmaması sütün veya bebek mamasının türüne bağlıdır.

Anne sütüyle beslenen bebekler

Prematüre bebekler için özel bir vitamin preparatı
Yaz aylarında bile üç yaşına kadar vitamin D kullanılmalıdır.
Prematüre bebekler için özel olarak formüle edilmiş mamalarla beslenen bebekler
Prematüre bebekler için özel bir vitamin preparatına ihtiyaç duyulmaz.
D vitamini içeren bebek maması miktarı günde 400 ml’den az ise D vitamini verilir.
Diğer vitamin takviyelerinin kullanımıyla ilgili olarak hastane personeli tavsiyede bulunacaktır.

Prematüre bebekler için ek gıdalar

Bebeğe, miadında doğan bebekler gibi 4-6 aylıkken ek gıdalar verilmeye başlanır. Ancak, yeterli beslenmeyi sağlamak için, çok prematüre bebekler, özellikle de doğum ağırlığı 1000 gr’ın altında olanlara daha erken, 3-4 aylıkken ek gıdalar verilmesi gerekir.

Prematüre bebeklerin aşılanması

BCG aşısı, genellikle risk altında olan bebeklere 2,5 kg’a ulaştıktan sonra yapılır. BCG ve diğer aşılamalar arasında asgari 4 haftalık ara verilmelidir. Aşı programının geri kalanı kronolojik yaşa göre yürütülebilir (düzeltmiş yaşa göre değil). 6 aylıktan daha büyük tüm prematüre bebekler için influenza aşısı tavsiye edilir.

Prematüre bebeklerde hastalıklar ve takip

Yaşamın ilk yılı süresince, prematüre bebekler miadında doğan bebeklere nazaran tıbbi hizmetlere daha fazla ihtiyaç duyarlar. Bebek ne kadar küçük olursa o kadar bakım gereklidir. En yaygın nedenler solunum yolları enfeksiyonları, kasık fıtığı ve rehabilitasyon ihtiyacıdır!

Bebek beslenmesinde doğru bilinen yanlışlar

Bronkopulmoner displazi (BPD): BDP çok prematüre bebeklerde oksijen ve vantilatör tedavisinden kaynaklanan kronik akciğer hastalığı olarak tanımlanır. BPD genellikle bebek 4 haftalık olmadan önce veya 36’ncı gebelik haftasında ortaya çıkar. Klinik semptomlara sürekli oksijen ihtiyacı, mukus fazlalığı, raller, dispne, ve bariz vakalarda, obstrüktif hırıltı dahildir. Klinik semptomlara ek olarak tanı, akciğer grafisinde tipik anomaliler ve tipik bir klinik geçmişe dayalıdır. En ciddi biçimde etkilenen bebeklerin tedavisi, enfeksiyonlar ve aşırı mukus üretimi safhalarında solunan bronkodilatörlerden oluşur. Diüretikler kullanılmışsa, bebek eve taburcu olmadan önce ilaç tedavisinin kesilmesi ve sıvı kısıtlamasının kaldırılması amaçlanır. Yeterli beslenmenin sağlanması önemlidir. BPD’li bebeklerin takibi hastane tarafından organize edilir.

Prematüre bebeklerde duyusal defektler ve sorunlar

Prematüre bebekler duyma defekti riski içeren tedavilere tabi tutulur. Risk altında olan bebeklerin duyma duyusu hastanede, örneğin otoakustik emisyon veya uyarılmış cevap çalışmaları kullanarak incelense bile, çocukluk döneminde duyma duyusunun izlenmesi önemlidir zira defektlerin bazıları ancak sonradan ortaya çıkmaktadır.

Günümüzde retinopati en küçük prematüre bebekleri etkiler; bunlar arasında en yüksek risk grubu gebeliğin 27’nci haftasından önce doğanlardır. Prematüritenin kendisine ek olarak oksijen tedavisi retinopatiye eğilim verir. 31-32’nci haftadan önce doğan tüm bebeklerin gözleri retinopati açısından muayene edilir. En şiddetli vakalar lazer veya kriyoterapiyle tedavi edilir. Orta dereceli retinopati daha sonra miyoplukla sonuçlanabilir. Strabismus, miadında doğan bebeklere nazaran prematüre bebeklerde daha yaygındır.

Prematüre bebeklerde psikomotor gelişim

Nörolojik gelişim, miadında doğan bebeklerle aynı ilkelere göre izlenir. İlk 18 ay süresince gelişme evresinin değerlendirilmesi için düzeltilmiş yaş kullanılır; 30’ncu haftadan önce doğan bebeklerde 18 aydan 24 aylık olana dek kullanılabilir. 30’ncu haftadan daha geç doğan bebeklerde ise düzeltilmiş yaş kullanımından daha erken vazgeçilebilir. Bariz gelişim anomalileri bir uzman tarafından özel araştırma ve değerlendirme yapılmasını gerektirir.

Erken sodyum takviyesi prematüre bebekler için çok yararlı olabilir

Çok prematüre bebeklerde görülen tipik bir sorun serebral palsi, ve özellikle de diplejidir. Doğum ağırlığı 1500 gr’ın üzerinde olan veya 30ncu haftadan sonra doğan bebeklerde, nörolojik sorunların prevalansı belirgin biçimde daha düşüktür. Ancak, serebral palsi vakalarının çoğu prematüriteyle ilişkili değildir.

Konsantre olmakla ve bilişsel becerilerle ilgili sorunlar da prematüre doğmuş çocuklarda, miadında doğmuş çocuklara nazaran daha yaygındır. Doğum ağırlığı 1000 gr’ın altında olan çocukların yaklaşık üçte biri okulda özel desteğe ihtiyaç duymaktadır. Bununla birlikte, doğum ağırlığı 1500 gr’ın altında olan bebeklerin büyük çoğunluğu, defektlerin riskinin daha yüksek olmasına rağmen normal şekilde gelişim gösterir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör