Penisilin nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri ve alerjisi

Penisilin (Ampisilin), en eski ve yaygın kullanılan antibiyotiklerden birisidir. Bakteriyel enfeksiyonlara karşı kullanılmış olan ilk ilaçtır. Penisilin sınıfına dahil birçok ilaç bulunmaktadır. Penisilinler enfeksiyonlara karşı güçlü etkileri, ucuz olmaları ve toksik etkilerinin az olması nedeniyle en çok tercih edilen antibiyotiklerdir. Genellikle penisilin alerjisinden endişe edilir ama gerçekte hastaların çok azında alerjik reaksiyonlar yaşamı tehdit edecek derecede ciddidir. Hem alerji riski olanların belirlenmesi hem de aslında risk taşımayanlara gereksiz yere diğer pahalı antibiyotiklerin reçete edilmesini önlemek için hastaların penisilinler konusunda bilinçli olması büyük önem taşımaktadır.

Penisilin (Ampisilin) nedir?

Penisilin en erken keşfedilen ve en yaygın olarak kullanılan antibiyotik ajanlarından biridir. Ayrıca en güvenli ve en etkili antimikrobiyal ilaçlardan biri olarak kabul edilmektedir. Penisilin; penisilin G (damar yoluyla kullanılan), penisilin V (ağız yoluyla kullanılan), prokain penisilin ve benzatin penisilin (kas içi kullanılan) türlerini içeren antibiyotik grubunun genel adıdır. Penisilin antibiyotikler stafilakok ve streptokok bakterilerinin neden olduğu birçok enfeksiyona karşı etkili olan ilk ilaçlardır. (1)

Penisilin tarihçesi

1928 yılında Londra’da Alexander Fleming, Penicillium notatum türü küf mantarının çevresinde bazı bakteri türlerinin üreyemediğini keşfetti. Bu mantarın antibakteriyel özelliğini fark eden Fleming, tıp tarihinin en yararlı ilaçlardan biri olan penisilinin geliştirilmesine öncülük etmiştir. Penicillium mantarları, en önemli penisilin kaynaklarıdır. 1945 yılında Fleming’le birlikte Nobel Ödülünü kazanan Florey ve Chain pensilinin saflaştırılması, üretilmesi ve farklı türlerinin elde edilmesini sağlamışlardır. Bu ilaçların kullanılması ve yaygınlaşması milyonlarca insanın hayatını kurtarmıştır. (2)

Antibiyotik nedir, nasıl kullanılır? Faydaları, direnci ve zararları

Penisilin türleri

• Doğal penisilinler: Penisilin G sadece damar ya da kas içine enjeksiyon yoluyla uygulanır ve ülkemizde şu ticari isimlerde piyasada bulunmaktadır: Deposilin, Pencrist, Kristasil, Procilin ve İecilline. Penisilin V’nin tablet ve süspansiyon olmak üzere ağızdan alınan formları mevcuttur: PEN-OS ve Cliacil
• Amino Penisilinler: Ampisilin, Amoksisilin, Bakampisilin, Siklasilin, Episilin, Hetasilin, Divampisilin.
• Karboksipenisilinler: Karbenisilin, Tikarsilin.
• Penisilinaz dayanıklı penisilinler: Metisilin, Nofsilin, Oksasilin, Doksisilin, Dikloksasilin, Flukloksasilin.
• Üreidopenisilinler: Mezlosilin, Azlosilin, Piperasilin
• Beta-Laktamaz inhibitörlüler: Amoksisilin-klavulanik asit, Ampisilin-sulbaktam, Tikarsilin-klavulanik asit, Piperasilin-tazobaktam (3)

Penisilin ne işe yarar?

Penisilin bakterilerin neden olduğu birçok enfeksiyonun tedavisinde kullanılmaktadır. Zatürre, akciğer iltihapları, kulak enfeksiyonları, mesane ve böbrek iltihapları, cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar, deri enfeksiyonları, kemik ve eklem iltihaplanmaları penisilinle tedavi edilen başlıca hastalıklardır. Bazı olgularda, bir enfeksiyonu tedavi etmekten ziyade koruma amaçlı antibiyotikler verilebilir. Buna ‘profilaktik’ antibiyotik kullanımı denir.

Penisilin sınıfındaki ilaçlar iki yolla bakterilere karşı etki gösterirler:

• Bakterilerin hücre duvarı üretimini engelleyerek
• Bakterilerin kendi kendilerini yok etmelerine yol açan enzimleri çalıştırarak. (4)

Virüslere bağlı hastalıklarda penisilinlerin işe yaramaz. Gereksiz antibiyotik kullanımı bakterilerin bu ilaçlara karşı direnç geliştirmesine yol açar. Bu durum, daha uzun süreli ve fazla dozda ilaç kullanımına ya da var olan antibiyotiklerin bazı bakteri türleri üzerinde etkisini yitirmesine neden olur.

Penisilin nasıl kullanılmalı? 

Penisilin doğru kullanımı

Penisilin veriliş şekli (formu), dozu ve kullanım süresi hastanın yaşı, tedavi edilen hastalık ve derecesi, diğer rahatsızlıklar ve ilk doza verilen tepkiye göre belirlenir. Gerektiğinde hastalık etkeni mikroorganizmanın tanımlanması ya da duyarlılığın belirlenmesi için mikrobiyolojik testler istenebilir. (5)

Penisilin kullanırken nelere dikkat edilmeli

• Tablet formları bir bardak su ile bütün olarak yutulmalıdır.
• Süspansiyon formları sulandırıldıktan sonra içindeki ölçekle, ağız yoluyla alınır.
• Her kullanımdan önce şişe kuvvetlice çalkalanır. İlk hazırlanırken kaynamış soğutulmuş su tercih edilmelidir.
• Ağızdan uygulamada en iyi etki yemeklerden yarım saat önce ya da iki saat sonradır ama bazı ilaçların aç ya da tok alınması arasında fark yoktur.
• İlacı günün aynı saatlerinde almaya dikkat ediniz.
• Damar ya da kas içine enjekte edilen İV/İM formları sağlık profesyoneli tarafından hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Aç ya da tok olmanız fark etmez.

Augmentin nedir, ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

Penisilin hangi gıdalar ile alınmamalı?

Penisilinin besinlerle bilinen bir etkileşimi yoktur.

Kimler penisilin kullanmamalı?

• Penisilin türevlerine karşı alerjisi olanlar
• Soğuk algınlığı ya da grip gibi virüse bağlı hastalık geçirenler
• Daha önce çeşitli maddelere karşı alerji geliştirenler, özellikle yüksek dozlarda penisilin kullanmamalıdırlar.

Penisilin hangi hastalıklarda dikkatli kullanılmalıdır?

• Astım, penisiline karşı alerjik reaksiyon geliştirme riskinizi artabilir.
• Böbrek sorunlarınız ya da geçmişte geçirdiğiniz böbrek hastalığınız varsa vücudunuz yüksek dozlarda penisilini ve türevlerini tolere edemeyebilir.
• Kalp ve karaciğer hastalıklarında doz ayarlaması gerekebilir.
• Mide ve barsak rahatsızlıklarında ilacın emilimi gerçekleşmeyebilir.
• Kalp hastalığınız varsa bazı penisilinlerin içerdiği potasyum sizi olumsuz etkileyebilir.

Penisilin hangi ilaçlar ile kullanılmamalı?

• Metotraksat (6)
• Probenesid, aspirin, fenilbutazon, sülfonamidler, indometazin, furosemid ve etakrinik asit maddelerini içeren ilaçlar ve tiyazid grubu idrar söktürücü ilaçlar
• Doğum kontrol hapları
• Eritromisin, tetrasiklinler, kloramfenikol veya sülfonamidler denilen antibiyotik grupları

Aspirin nedir, neye iyi gelir? Kullanımı, faydaları ve zararları

Penisilinin hamilelikte kullanımı

Hamilelikte kullanımına ilişkin yeterli kanıt yoktur. Hekiminiz risk/yarar dengesini gözeterek karar verecektir. İlacı kullanırken hamile kalırsanız hemen hekiminize bildiriniz. (7)

Penisilinin emzirme döneminde kullanımı

Penisilin ve türevleri anne sütüne geçebilir ve bebeğe etkileri olabilir. Hekiminiz emzirmeye devam etmeniz ya da kesmeniz konusunda karar verecektir.

Penisilin dozları ve doz hesabı

Penisilin V için

Pen-OS Süspansiyon:

• 3-12 aylık (6-10 kg): 3 x 1/2 ölçek
• 1-6 yaş (10-22 kg) 3×1 ölçek
• 6-12 yaş (22 – 38 kg) 3×2 ölçek

Pen-OS Tablet:

• Adolesanlar (>40 kg) ve erişkinler (<60 kg): 3×1 tablet
• Erişkinler, şişman hastalar, yaşlı hastalar ve hamile kadınlar: 3×1 1/2 tablet

Cliacil Süspansiyon:

• Yenidoğanlar ve 12 haftadan küçük bebekler (3 – 5 kg): 3 x ¼ ölçek
• 12 haftadan 1 yaşına kadar olan bebekler (10 kg’a kadar): 3 x 1/2 ölçek
• 1 – 2 yaş (10 – 15 kg): 3 x ¾ ölçek
• 2 – 4 yaş arası (15 – 22 kg): 3 x 1 ölçek
• 4 – 8 yaş (22 – 30 kg) 3×1 1/2 ölçek
• 8 – 12 yaş (30 kg’dan fazla): 3 x 2 ölçek

Cliacil Tablet:

• 12 yaş ve üzeri çocuklar: 3 x 1/2 – 1 tablet
• Yetişkinler: günde 3 x 1 tablet
• 12 yaş altı çocuklar: 3 x 1/2 tablet

Penisilin G iğne formları hekimin reçete ettiği doza göre sağlık profesyoneli tarafından hazırlanarak uygulanır.

Penisilin doz aşımı

Doz aşımı durumunda, mide-bağırsak sistemine ilişkin istenmeyen etkiler beklenebilir. Döküntü, yüz ve boyun bölgesinde şişkinlik gibi başka belirtiler ortaya çıkarsa, alerjik reaksiyon olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bir seferlik kazara yüksek doz alınması durumunda geçici olarak ilacı kullanmaya ara vermeniz çoğunlukla yeterli olacaktır. Yüksek miktarlarda ve kasıtlı kullanılması durumunda derhal hekiminizi bilgilendiriniz. (8)

Aspirin nedir, neye iyi gelir? Kullanımı, faydaları ve zararları

Penisilin iğneleri sağlık profesyoneli tarafından uygulandığından kasti veya kaza ile doz aşımı riski beklenmez. Bununla beraber, beyin omurilik sıvısında yüksek seviyelere ulaşması halinde konvülsiyon (havale), halüsinasyon, nöbet gibi nörolojik reaksiyonlar görülebilir. Doz aşımı özellikle şiddetli böbrek yetmezliği bulunan hastaları etkileyebilir.

Bebekler penisilin kullanabilir mi?

Bebek ve çocuklarda dozlar vücut ağırlığına göre hekiminiz tarafından hesaplanır. Bebeklerde ve yürümeye yeni başlayan çocuklarda süspansiyon/şurup formu kullanılabilir. Anaflaksi riski çocuklarda (özellikle okul öncesi) yetişkinlere oranla daha düşüktür. Yenidoğan enfeksiyonlarında ise penisilin G ve ampisilin iğneleri hastane ortamında sıklıkla kullanılan penisilin türleridir. Yeni doğanlarda anaflaksi neredeyse hiç görülmez. (9)

Penisilin ne kadar süre kullanılmalı?

Kullanım süresi hastalığınız, yaşınız, böbrek fonksiyonlarınız dikkate alınarak belirlenir. Hastalığın tipi ve şiddetine göre ağızdan alınan formlar genellikle 7-10 ya da 10-14 gün kullanılır. Belirtiler hafifledikten sonra 3 gün süreyle tedaviye devam edilmelidir. Profilaktik (koruma amaçlı) kullanımda düşük dozlarda uzun süre kullanım gerekebilir.

Antibiyotiklerin uzun süreli kullanılması, mantarlar dahil duyarlı olmayan organizmaların üremesini artırabilir. Bu şekilde ikinci bir enfeksiyonla karşılaşıldığında uygun tedavi ve önlemler alınmalıdır. Hekimin söylediği tarihten önce ilacınızı bırakırsanız, bakteriler ilaca karşı dirençli hale gelebilir.

Penisilin hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

• Kemik ve eklem enfeksiyonları: Artrit, osteomiyelit
• Merkezi sinir sistemi enfeksiyonları: Menenjit
• Kalp enfeksiyonları: Penisilinler genellikle, diş tedavisi / cerrahi prosedürler uygulanan belirli risk altındaki hastalarda (örneğin prostetik kapak veya doğuştan kalp anomalisi) kalp kapakçığı iltihabının önlenmesi için kullanılır.
• Kadın doğum ile ilişkili enfeksiyonlar: Sezaryen gibi cerrahi prosedürlerde enfeksiyon riskine karşın koruma amaçlı penisilin kullanılır. Doğum sonrasında rahim içi enfeksiyonlar penisilinle etkin şekilde tedavi edilebilir.
• Solunum yolu enfeksiyonları: Sinüzit, orta kulak iltihabı, bademcik ve boğaz iltihabı, kronik bronşit ve zatürre
• İdrar yolu enfeksiyonları: Glomerülonefrit (bir çeşit böbrek iltihabı)
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar: Gonore (bel soğukluğu) ve sifilis (frengi)
• Deri ve yumuşak doku enfeksiyonları: Yılancık (erizipel), iltihaplı deri hastalıkları (impetigo, fronkül, Lyme hastalığı), flegmon (deri ve deri altında, yayılan enfeksiyon), lenf düğümleri ve damar iltihapları, hayvan ısırıkları, yaralanma ve yanıklarda enfeksiyonların önlenmesi
• Diğer: Şarbon hastalığı, Orak hücre anemisi olan çocukların belirli mikroorganizmalardan korunması, diş-çene cerrahisi sırasında enfeksiyonların önlenmesi, yaws ve pinta gibi tropikal enfeksiyonlar

Menenjit nedir? Belirtileri, nedenleri, tedavisi ve aşısı

Romatizmal ateş (kalp romatizması), streptokok adı verilen bir tür bakteriye bağlı gelişir. Hastalığın seyrinde eklem iltihabı, kalp kapaklarında iltihap veya kore (istem dışı kas kasılmaları) görülebilir. Streptokok kökenli boğaz iltihabında romatizmal ateş riskinin azaltılmasında günümüzde en geçerli tedavi penisilindir.

Deposilin iğnesi nedir?

Hafif ve orta derecedeki üst solunum yolu enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan bakteri kaynaklı hastalıklar, cilt enfeksiyonları, akciğer ve orta kulak iltihabında kullanılır. Sadece kas içine uygulanır.

İecilline iğnesi zararlı mı?

İçeriğindeki penisilin ve türevi prokaine aşırı duyarlılığı olan bireylerde kullanılmamalıdır. Özellikle büyük ve tek doz halinde uygulandığında bazı kişilerde prokaine karşı hızlı ve toksik reaksiyonlar oluşabilir. Bu reaksiyonlar genellikle depresyon, nöbet, saldırganlık, ölüm korkusu gibi geçici zihinsel bozukluklardır. Alerjik reaksiyonlara hızlı müdahale edebilmek için, ilk iğne bir sağlık merkezinde yapılabilir.

Penisilin alerjisi (anaflaksi) nedir?

Alerjik şok (anaflaksi) aniden ortaya çıkan, hayatı tehdit eden, acil müdahale gerektiren bir alerjik reaksiyon çeşididir. İlaç alımını takiben iki dakika ile bir saat içinde ortaya çıkabilir ve çok nadir olmakla birlikte ölüme neden olabilir. İnsanların yaklaşık % 10’u penisiline karşı alerjisi olduğu bilgisini verir, ancak gerçek rakam % 1’e yakındır ve bu kişilerin sadece % 0.03’ü yaşamı tehdit eden alerjik yanıtlar sergilemektedir.

Penisilin alerjisi neden olur?

Bağışıklık sisteminiz ilaca karşı aşırı duyarlı hale geldiğinde, ilaca zararlı bir maddeymiş, viral veya bakteriyel bir enfeksiyonmuş gibi tepki verdiğinde penisilin alerjisi oluşur. Bağışıklık sisteminin penisiline duyarlı hale gelmeden önce, en az bir kez ilaca maruz kalması gerekir. Bağışıklık sisteminiz penisilini zararlı bir madde olarak yanlış algılarsa, ilaca karşı bir antikor geliştirir ve bir dahaki ilacı aldığınızda, bu antikorlar onu işaretler ve maddeye karşı bağışıklık sistemi saldırılarını yönlendirir. Bunun sonucunda açığa çıkan kimyasallar, alerjik reaksiyona neden olur. (10)

Penisilin alerjisi risk faktörleri

• Gıda alerjisi veya saman nezlesi gibi diğer alerji öyküleri
• Başka bir ilaca karşı alerjik reaksiyon
• Ailede ilaç alerjisi öyküsü
• Uzun süreli veya tekrarlayan kullanım nedeniyle, yüksek doz penisiline maruz kalma
• HIV veya Epstein-Barr virüsü ile enfeksiyon gibi genellikle alerjik ilaç reaksiyonları ile ilişkili bazı hastalıklar

Korunmak için ne yapmalı?

Penisilin alerjiniz varsa, en iyi korunma ilaçtan uzak durmaktır. Kendinizi korumak için atabileceğiniz adımlar şöyledir:

• Sağlık çalışanlarını bilgilendirin: Penisiline veya diğer antibiyotiklere alerjiniz olduğu tıbbi kayıtlarınızda açıkça belirtilmelidir. Diş hekiminiz veya doktorunuzu bu konuda bilgilendirin.
• Bir bileklik takın: İlaç alerjinizi tanımlayan bir tıbbi uyarı bileziği takın. Bu bilgi acil durumlarda uygun tedaviyi sağlayabilir.
• Acil epinefrin taşıyın: Alerjiniz anafilaksi veya diğer ciddi reaksiyonlara neden olmuşsa, doktorunuz muhtemelen kendinden enjekte eden bir şırınga ve iğne cihazı (epinefrin oto enjektörü) kullanmanızı önerecektir. Doktorunuz veya klinik personelin bir üyesi bir oto-enjektörü (Adrenaclick, AUVI-Q, EpiPen, diğerleri) nasıl kullanacağınız konusunda size bilgi verecektir.

Metformin nedir? Ne işe yarar? Kullanırken nelere dikkat etmeli?

Penisilin alerjisi belirtileri

• Öksürme, hırıltı ve nefes darlığı
• Gözlerde sulanma
• Ateş
• Göz kapakları, yüz, dil ve dudaklarda, şişme
• Tüm vücutta şiddetli döküntü veya kaşıntı

Bu belirtiler şiddetli alerjik reaksiyon belirtileridir. Genellikle ilaç alımını takiben kısa süre içinde ortaya çıkar. Acilen hastaneye başvurmanızı gerektirir. Özellikle yüksek doz ilaç uygulaması sonrasında 1 ila 2 hafta içerisinde ateş, halsizlik, kas ve eklem ağrısı, karın ağrısı, ciltte kızarıklık ve çeşitli döküntüler gibi gecikmiş tipte alerjik belirtiler fark edersiniz derhal hekiminize haber verin veya hastaneye başvurunuz.

Penisilin alerjisinin tedavisi

Herhangi bir alerjik reaksiyon oluştuğunda penisilin derhal kesilir ve uygun tedavi başlanır. Ciddi anaflaktik reaksiyonlar epinefrin, steroidler, oksijen ile acil müdahale gerektirebilir. Proakine bağlı reaksiyonlar çoğunlukla antihistaminik tedavisiyle ortadan kalkar.

Penisilin yan etkileri

Kaşıntı, kızarıklık, deri döküntüsü, karın ağrısı ve şişkinliği, bulantı, yumuşak dışkı ve ishal en sık görülen yan etkilerdir. Bu etkiler hafifse, birkaç gün veya hafta içinde kaybolacaktır. Aşağıdaki gibi şiddetli belirtiler yaşıyorsanız vakit kaybetmeden hekiminize bildirin ya da hastaneye başvurun:

• Kalp çarpıntısı
• Kusma, yorgunluk, baş ağrısı ile birlikte bulantı
• Ağızda iltihap
• Dilde kararma veya tüylenme
• Konvülsiyon (Kasların istemsiz kasılması)
• Kanlı ishal
• Enjeksiyonun yapıldığı damarda iltihap
• Ciltte sıvı dolu kabarcık oluşumu ve kaşıntı

Enjeksiyon yerinde şiddetli ağrı, kas spazmı olursa derhal uygulayan sağlık profesyoneline bildirin, enjeksiyon gerektiğinde durdurulabilir. Dozların tekrarlanması halinde enjeksiyon yeri değiştirilebilir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör