Oksitosin nedir, ne işe yarar? Aşk ve sadakat hormonu nasıl arttırılır?

11 Aralık 2018 | 9 Nisan 2023 | Kategori: Hormonlar, Sağlık Sözlüğü Print

132 Paylaşım

Oksitosin, hipofiz bezi tarafından salgılanan doğal bir hormondur ve özellikle kadınlar için hayati bir öneme sahiptir. Eksikliği kadınları hem fizyolojik hem de psikolojik olarak olumsuz etkiler. Annelik içgüdüsünün oluşumunda, emzirmede, seçici sosyal bağlanma ve cinsel zevkte önemli bir role sahiptir. Ayrıca aşk, sadakat, sevgi, bağlılık ve mutluluk gibi olumlu duyguların temel kaynaklarındandır. Bu hormon sağlıklı bir beslenme düzeniyle, yoga, meditasyon, müzik dinleme gibi aktivitelerle ve aromaterapiyle artırılabilir. Ayrıca takviye ilaç olarak da doktor tavsiyesiyle kullanılabilir. Son dönem çalışmalar bu değerli hormonun başta otizm olmak üzere birçok psikolojik rahatsızlığın tedavisinde umut vaat ettiğini de göstermektedir.

İçindekiler

Oksitosin nedir?

Oksitosin, hipotalamus tarafından üretilip hipofiz bezi yoluyla salgılanarak davranış ve fizyolojiyi etkilemek için kullanılır. Çiftlerin, anneyle bebeğin birbirlerine bağlanmasında ve sosyal davranışlarda önemli bir role sahip olduğundan aşk ya da bağlılık hormonu olarak da adlandırılır. Genelde kadınlık ya da doğum hormonu olarak bilinir ancak erkeklerde de kadınlardaki kadar etkili olmasa dahi bazı görevler üstlenir.

Aşk hormonu oksitosin, sağlık içinde çok önemlidir

Oksitosin ne işe yarar?

Dokuz adet aminoasitten oluşan oksitosin, kan dolaşımında hormon, merkezi sinir sisteminde ise kimyasal haberci (nörotransmitter) olarak görev yapar.
Doğum sürecinde rahmin kasılmasına yardımcı olmak gibi önemli bir rol oynar.
Emzirme sürecinde sütün süt kanallarından meme ucuna gelmesini sağlar.
Erkek üremesine yardımcı olur.
Duygu ve davranışları dengeleyip düzenler. Örneğin mutluluk, sevgi gibi olumlu duyguların artmasına etki eder.
Antienflamatuar (iltihap önleyici) özelliği nedeniyle yaraları çabucak iyileştirebilir.
Oksitosin hormon seviyesi yüksek olan kişilerin ağrı eşiği de yüksektir. Kadınların normal doğum gibi son derece ağrılı ve sancılı bir süreci yaşayabilmeleri de oksitosinin ağrı eşiğini yükseltebildiğinin kanıtıdır.

Serotonin nedir? Ne işe yarar? Serotonin eksikliği ve arttıran gıdalar

Oksitosin ne zaman salgılanır?

Kadınlarda çok önemli görevler üstlenen bu hormon vücutta doğal olarak cinsel ilişki esnasında döllenmeyi, hamile kadınların doğurma eylemini ve bebekleri emzirme işlemini kolaylaştırmak için salgılanır.

Oksitosin üretimi nasıl kontrol edilir?

Oksitosinin üretimi, olumlu bir geri bildirim mekanizması tarafından kontrol edilir. Bu mekanizma, bir tetikleyici oluştuğunda oksitosinin salgılanmasına izin verir. Daha sonra hormon daha fazla oksitosin üretimine işaret eden süt ya da doğum kasılmalarının başlaması gibi vücutta bir harekete neden olur. Geri besleme döngüsü, doğum veya bebek emzirme gibi eylemler tamamlanana kadar devam eder.

Hipofiz nedir? Ne işe yarar? Hipofiz bezi hastalıkları ve tümörü

Oksitosin hormonunun etkileri

Oksitosin ve aşk

Oksitosinin tek eşli ilişkilerin kurulabilmesinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Özellikle erkeklerde romantik çekim ve bağlanma oranını arttırdığı, sadakati desteklemeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Bağlanma sorunu yaşayan erkeklerde psikolojik nedenler dışında bu hormonun düşük düzeylerde oluşunun önemli bir etken olduğu varsayılmaktadır.

Oksitosin ve cinsellik

Bu hormon, erkeklerin kadınlara cinsel ilgi duymasını sağlar. Erkekte ereksiyon kapasitesini kolaylaştırır, coşku sağlar ve orgazm sırasında çok fazla salgılanır.

Oksitosin hormonu gebeliği kolaylaştırır

Oksitosin hormonunun gebe kalmaya etkisi

Cinsel ilişki yaşanırken kadının cinsel organında oluşan bazı sinirsel uyarılar hipotalomusa ulaşır ve bunun üzerine hipotalomus oksitosini kadının dölyatağına gönderir. Böylece dölyatağı ritmik olarak kasılmaya başlar ve bir vakum gibi dölyoluna boşalan spermleri dölyatağına çeker. Dölyolu asitli olduğundan spermler burada kısa sürede ölürler. Ancak dölyatağının içi alkollüdür, bu nedenle spermler burada daha uzun süre yaşayabilir ve yumurtayı dölleme olanakları da artar.

Othello Sendromu neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Oksitosin hormonu kadın ruh sağlığını genel olarak etkileyen bir hormondur. Dolayısıyla gebelik sürecine giren kadınlarda ruh hallerinin daha olumlu olmasına katkı sağlar. Oksitosinin seviyesi hamilelik esnasında artarak anne adayının sakin, gevşemiş ve uykuya yatkın olmasına yardımcı olur.

Bu hormonlar kadınların ruh halini belirliyor: Östrojen, Progesteron ve Oksitosin

Oksitosin normal doğumu kolaylaştırır

Oksitosin hormonu doğum esnasında hamile kadının dölyatağında güçlü bir kasılma sağlar. Doğum başladığında bebeğin başı rahim ağzını gererken sinirsel bir mesaj oluşur ve bu mesaj hipotolomusa ulaşır. Bu mesajla hipotolomus oksitosini hipofiz bezi aracılığıyla salgılayarak kasılmaların gücünü artırır.

Böylece normal doğumun gerçekleşmesine imkân tanıyan vajina ve rahim ağzında yeterli derecede bir genişleme olur. Bebeğin sorunsuz doğması da bu genişlemeye bağlıdır. Ayrıca bu hormon kadınları doğum sonrası kanamaya karşı da korur.

Sezaryen ile gerçekleşen doğumlarda bu hormonun salgılanması veya doğum sürecine hiçbir şekilde etki etmez. Ayrıca sezaryenle doğum kadınlarda daha yoğun doğum sonrası depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara yol açarken normal doğum yapan kadınlarda bu süreç daha kolay geçer.

Oksitosin emzirmeyi kolaylaştırır

Bebek doğduktan sonra oksitosin hormonu sütü memeye doğru hareket ettirerek emzirmeyi teşvik eder. Bebek meme emmeye başladığında, hormon süt salgılayarak bebeğin beslenmesini sağlar. Aynı zamanda oksitosin, daha fazla oksitosinin üretimini uyarmak için beyine salgılanır. Bebeğin beslenmesi bitince hormon üretimi durur.

Oksitosin ilişkileri güçlendirir

Özellikle takviye edici ilaç olarak kullanıldığında güven ve cömertliği artırıp insanlarda sosyal ihanet korkusunu azaltabilir. Duygusal olayların açıklanması insanlara duyulan güvenin bir göstergesidir. Negatif bir olayı anlatırken oksitosin kullanan insanlar, ayrıntı ve hikâyeleri daha duygusal olarak paylaşırlar. Ayrıca sağlıklı erkeklerde empati yeteneğini artırır. Bazı araştırmacılar oksitosinin kıskançlık gibi tüm sosyal duygular üzerinde genel bir iyileştirici etkiye sahip olduğunu savunmaktadır.

Aşkla yükselen hormonlar sağlığı koruyor

Oksitosin stresi azaltır

Nörologlar, stresli ve korkulu durum ya da olayların oksitosini uyararak hem merkezi sinir sisteminde hem de kan dolaşımında oksitosinin salgılanmasına neden olduğunu ve bu durumun stres ve anksiyeteyi azalttığını saptamışlardır. Bu hormonun strese yol açan kortizol seviyelerini düşürerek strese yanıtın düzenlenmesinde de rol oynadığı düşünülmektedir.

Oksitosinin bilişsel faydaları

Dışarıdan ilaç olarak alınan oksitosin hormonu kötü anıları azaltırken toplumsal bilgilerle ilgili hafızayı artırabilir. Örneğin oksitosin verilen erkekler özellikle yüzleri tanıma konusunda güçlü bir belleğe sahip olurlar.

Oksitosin hormonu erkeklerde var mı?

Erkekler için doğal oksitosin hormonunun işlevi daha azdır. Spermin hareket etmesinde rol oynar ve testislerde testosteron üretimini etkilediği düşünülmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalara göre, erkekler takviye olarak oksitosin hormonunu kullandığında sosyal ilişkilerinde ve genel ruh sağlıklarında daha dengeli davranışlarda bulunabilmektedir.

Oksitosin eksikliği neye yol açar?

Oksitosin eksikliği özellikle kadınlarda çok önemli olumsuz etkilere sahiptir. Normal doğumu güçleştirebilir ve süt inme refleksini önleyip emzirmeyi zorlaştırabilir. Düşük oksitosin düzeyleri depresyona neden olabilir. Erkeklerde ise üreme, bağlanma ve sadakat gibi konularda sorunlara yol açabilir. Bazı durumlarda oksitosin seviyesi erkeklerde yüksek çıkabilir ve iyi huylu prostat büyümesine yol açarak idrar şikâyetlerine yol açabilir.

Oksitosin eksikliği belirtileri

Mutsuzluk hissi ve depresyon
Stres ve kaygı
Migren
Huzursuzluk, sinirlilik ve gerginlik
Uyumsuzluk
Kadınlarda kısırlık (oksitosin yüksekliğinde de gelişebilir)

Dopamin nedir? Ne işe yarar? Eksikliği ne tür sorunlar yaratır?

Bu belirtiler özellikle kadınlarda daha yoğun olarak yaşanabilmektedir. Belirtiler başka rahatsızlıkların işareti de olabileceğinden tereddütte kalmamak için bir hormon testi yaptırmakta fayda vardır.

Oksitosin eksikliği ile ilişkili hastalıklar

Otizm
Şizofreni
Duygudurum bozuklukları
Yaygın anksiyete bozukluğu
Sosyal fobi
Travma sonrası stres bozukluğu
Obsesif kompulsif bozukluk
Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu
Alkol-madde bağımlılığı
Agresyon
İntihar eğilimi
Yeme bozuklukları
Kişilik bozuklukları

Yapılan araştırmalara göre neredeyse tüm psikiyatrik hastalıklarda oksitosin sistemine ait bozukluklar saptanmıştır. Çalışmaların sonuçları, oksitosinin bu rahatsızlıklarda iyileştirici etkisinin gözlendiği deneylere öncülük etmiş ve umut vaat eden sonuçlar gözlenmiştir. Oksitosinin tek başına veya diğer tedavilerle kombine olarak etkinliğinin kanıtlanması özellikle otizm, madde bağımlılığı, kişilik bozuklukları, anoreksiya nervosa (bir tür yeme bozukluğu) gibi mevcut farmakolojik tedavilerin yetersiz kaldığı bozuklukların tedavisinde çığır açabilir.

Oksitosin eksikliği nasıl giderilir?

Oksitosin ilacı

Oksitosin eksikliği saptandığında seviyesini normal düzeylere çekmek için ilaç tedavisi uygulanır. Oksitosin ilaçları tablet, sprey ve ampul formlarında kullanılmaktadır.

Yaygın olarak doğum sancısını başlatmak veya doğum eylemine yardımcı olmak ve doğum sonrası kanamayı kontrol etmek için ampul formu tercih edilir.
Kürtaj sonrası kanamayı durdurmak veya tedavi etmek ya da hamileliği sonlandırmada da ampul formu kullanılır. Hastane ortamında damardan enjekte edilir ve kasılmalarla diğer yaşamsal belirtiler yakından takip edilir. Bu gözleme göre, doktor hastaya verilecek oksitosin dozlarına ve süresine karar verir.
Doğum sırasında bebeğin kalp atım hızı da oksitosinin bebeğe olan etkilerini değerlendirmek için fetal kalp monitörü ile izlenir. Bazı durumlarda rahim ağzına tablet formunda oksitosin yerleştirilebilir.
Takviye olarak oksitosin yine tablet ve ayrıca sprey formunda kullanılır. Özellikle sosyal ilişki ve davranışlarda sorunları olan ya da bazı psikyatrik rahatsızlıklarda sprey formu direkt beyne etki ettiğinden tercih edilir. Pastilleri de mevcuttur ancak etki azdır.

Herhangi bir ilacın dozunu doktorunuzla görüşmeden başlatmayın, durdurmayın veya değiştirmeyin.

Oksitosin hormonunun yan etkileri

Döküntü, zor nefes alma, yüz, dudak, dil veya boğazda şişme gibi alerjik reaksiyonlar
Hızlı, yavaş veya eşit olmayan kalp hızı
Doğumdan sonra aşırı kanama
Baş ağrısı, konuşma bozukluğu, şiddetli halsizlik, kusma, koordinasyon kaybı ve kararsızlığa neden olabilen vücuttaki sodyum düzeyinin düşmesi
Baş ağrısı, bulanık görme, boyun veya kulaklarda çınlama, anksiyete ve burun kanamasına yol açabilen kan basıncı artışı
Mide bulantısı, kusma
Burun akıntısı, sinüs ağrısı veya tahrişi
Hafıza sorunları

Bu ciddi yan etkilerinden herhangi birini yaşarsanız hiç vakit kaybetmeden acil tıbbi yardım almanız gerekir.

Yukarıdakiler oksitosin alımının yan etkilerinin tam listesi değildir. Herhangi bir nedenden dolayı oksitosin ilacı kullanılacaksa doktordan detaylı bilgi alınmalıdır. Ayrıca doktora tüm tıbbi durumlar, bilhassa kullanılan ilaçlar ve alerjik bir bünye söz konusuysa söylenmelidir.

Gebelik ve hormonlar: Etkileri yarattıkları sorunlar ve çözüm önerileri

Oksitosin alımıyla ilgili uyarılar

Aşağıdaki rahatsızlık veya durumlardan birine sahipseniz doktorunuzu muhakkak bilgilendirmelisiniz:

Genital herpes (uçuk)
Diyabet
Yüksek tansiyon
Kalp ritim bozukluğu
Rahim ağzı kanseri
Rahimde ciddi bir enfeksiyon
Beş veya daha fazla hamilelik
Küçük pelvis nedeniyle zor bir doğum ihtimali
Rahim ağzında veya rahim üzerinde geçmişte yapılan bir ameliyat
37 haftadan az hamilelik
Bebek emzirme

Tüm sağlık uzmanlarına (hemşireler, diş hekimleri ve eczacılar dâhil) oksitosin aldığınızı söyleyin. Yüksek tansiyon, beyin kanaması, rahmin yırtılması, vücutta çok fazla su gibi bazen ölümcül olabilen yan etkiler ile komplikasyonlar ve birçok nedenden ötürü doğmamış bebek ölümleri oksitosin alımı nedeniyle gerçekleşmiştir!

Oksitosin hormonu nasıl arttırılır?

Cinsel ilişki: Seks ve orgazmın oksitosin seviyelerini önemli ölçüde artırmaktadır. Ayrıca kadınlarda meme ucu uyarımı oksitosin hormonu salgılanmasını sağlar.
Aşık olmak: Bu hormonun aşk ve sevgi hormonu olarak adlandırılmasının en önemli nedeni oksitosin üretiminin aşkla artırmasıdır. Çiftlerin birbirine sarılıp dokunması, el ele tutuşması bu hormonun seviyesinin artırırken aralarındaki bağı da kuvvetlendirir.

İletişim kurmak: Mutsuzluğun en önemli nedenlerinden biri de yalnızlıktır. Araştırmalar iletişim kurup sosyalleşmenin bu hormonu yükselttiğini göstermiştir.
Eğlenceli etkinlikler ve olumlu deneyimler: Kişilerin zevk aldıkları işlerle meşgul olmaları oksitosin seviyesini artıran etkenlerdendir. Örneğin sakinleştirici bir müzik dinlemek, dans etmek, doğa yürüyüşleri, kızarmış ekmek kokusu gibi kişiyi geçmişte mutlu olduğu anlara götüren görüntü, koku veya ses gibi faktörler oldukça etkilidir.
Egzersiz yapmak: Yürüyüş, yüzme, nefes egzersizleri, meditasyon ve yoga gibi yorucu olmayan fiziksel aktiviteler de oksitosin seviyesini artırmaya yardımcı olur.
Masaj yaptırmak: Oksitosin seviyesinin artışı rahatlamayla bağlantılı olduğu için masaj yaptırmak ta bu hormonun salgılanmasını arttırmaktadır.

Hayal kurmak, iyilik yapmak, evcil hayvan beslemek, ılık bir duş almak, lezzetli bir yemek, sanat terapisi ve aromaterapi de oksitosin salgılanmasının artırılmasına yardımcı olabilecek yollardır.

Kortizon nedir? Ne için kullanılır? Faydaları ve yan etkileri

Oksitosin hormonunu arttıran doğal gıdalar

Protein içeren gıdalar: Kırmızı et, balık, tavuk, yumurta, süt ve süt ürünleri, fasulye, mercimek gibi bakliyatlar, kabak çekirdeği ya da ay çekirdeği, fıstık ezmesi.
Meyve ve sebzeler: Özellikle yeşil yapraklı sebzeler ve muz, elma, çilek gibi meyveler.
Omega-3 içeren gıdalar: Ton balığı, sardalye, somon balıkları, kuruyemişler, zeytin.
Acı gıdalar: Başta acı kırmızıbiber olmak üzere çemen gibi acı gıda ve besinler
Tahıllar: Buğday, yulaf, çavdar ve pirinç gibi tahılların tümü.
Su ve bitki çayları: Günde en az sekiz bardak su içmek bu hormonun salgılanmasına yardımcı olabilir. Ayrıca kafein ve melisa, papatya gibi bitki çayları da etkilidir.
Bazı vitaminler: B6, B2, B1, D vitamini ve A vitamini
Ve bitter çikolata

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Oxytocin - NIH / NCBI2- Oxytocin - Health Direct3- Oxytocin - Cleveland Clinic4- Oxytocin Injection - Medline Plus

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle