ODTÜ’lü bilim insanları koronavirüs araştırmalarına özel arama motoru geliştirdi

Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden (ODTÜ) bir grup bilim insanı koronavirüs (Covid-19) araştırmalarına özel yapay zeka tabanlı bir arama motoru geliştirdi. Carnap adlı sistem bilimsel araştırmalarda en sık karşılaşılan veri bulma ve analiz etme sorunlarını mevcut sistemlere göre çok daha etkili şekilde yapabiliyor. Dünya genelinde ciddi bir sağlık riski haline gelen koronavirüs salgını nedeniyle bilim dünyası çözüm bulmak için zamanla yarışıyor. Ancak araştırmacıların karşılaştığı en önemli sorunlardan birisi binlerce makale ve veri arasında doğru kaynaklara zamanında ulaşabilmek. ODTÜ Berimsel Ontoloji Laboratuvarı uzmanlarından Doç. Dr. Aziz Fevzi Zambak, Erdem Ünal, Onur Yeşil ve Tennur Baş tarafından hayata geçirilen Carnap isimli proje kısa süre önce açıldı.

Korona virüsü araştıran bilim insanlarının işi kolaylaşacak!

Carnap’ın medikal ve yaşam bilimleri alanlarında bilgiye ulaşmak isteyen araştırmacılar için hazırlanan yenilikçi bir arama motoru olduğunu söyleyen Doç. Dr. Aziz Fevzi Zambak, şu bilgileri veriyor: “Klasik arama motorları size aradığınız sözcük ya da sözcüklerin hangi makalelerde geçtiğini bulur. Belli ölçütleri kullanarak (alaka ve atıf alma gibi) bu makaleleri sıralı bir liste olarak karşınıza getirir. Bundan sonrası ise tamamen araştırmacıya kalmıştır.

Örneğin coronavirüs üzerine bir araştırma yapmak isteseniz, içinde coronavirüs geçen makalelerin sayısı 16.000’den fazladır. Bu kadar makaleyi kısa sürede okumak ve hangilerinden faydalanabileceğinizi anlamak çok zordur.

Carnap araştırmacılara aradıkları terim ile ilişkisi olan diğer terimleri, bu ilişkinin yoğunluğu ve alanı gibi ölçütleri kullanarak getirir. Buradaki temel anlayış farkı, medikal bilgiyi belli öğelere ayırarak, araştırmacıya bulmak istediği şeyi büyük bir bilgi okyanusu içerisinde istediği şekilde daraltmasını sağlayarak sunar.”

Pek çok arama sistematiği yapay zeka ile birlikte işliyor

Carnap’ın yapay zeka algoritmaları ile araştırmacıların mevcut bilimsel araştırmaları değerlendirmesini önemli orandan kolaylaştırdığını dile getiren Doç. Dr. Zambak, “Örneğin Carnap üzerinden coronavirüs diye araştırırsanız içinde sadece coronavirüs geçen cümleleri değil coronavirüs ile eş anlamlı diğer terimleri de içeren sonuçları görürsünüz.

Bu sonuçlar sadece makale listeleri olarak değil, coronavirüsün en çok anlamsal ilişkiye girdikleri terimler üzerinden kullanıcıya sunulmaktadır. Böylece, araştırmacılar bu terimler listesine bakarak araştırmak istedikleri konuya dair hızlıca bir fikre sahip oluyor.

Ayrıca bu terimler listesinden istedikleri terimi seçerek coronavirüs ile bu terimin hangi bilgi bağlamında kullanıldığını da görebiliyorlar. Buna ek olarak, araştırmacılar bu terimler listesini alanına, yılına, yazarına ve dergisine göre filtreliyor” bilgisini veriyor.

Carnap’ı diğer arama motorlarından ayıran bir özelliğinin de dinamik bir filtreleme sistemi olduğunu belirten Doç. Dr. Zambak, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Örneğin coronavirüs terimini arattığınızda bu terim ile ilintili terimlerin listesi, bu terimi yazılarında en çok kullanmış ilk 5 yazarın listesini, bu terimin en çok geçtiği ilk 5 derginin listesini, bu terimin yıllara göre kullanım sıklığını, bu terimin en çok hangi alanlar (anatomi, organizama, hastalık, etken maddeler vb.) ile ilintili kullanıldığına dair bilgilere ulaşabilmektesiniz.

Bu bilgiler içinden herhangi birini seçmeniz durumunda diğer tüm filtrelerdeki bilgiler de buna göre yeniden şekillenmektedir. Bu durum, araştırmacıya arama yaptığı konu üzerinde bir keşfe çıkma deneyimini yaşatmaktadır. Bu türden bir deneyim araştırmacının sadece aradığı konu üzerine bilgi edinmesini değil, aynı zamanda yeni bilgiler türetebilmesine de olanak sağlamaktadır.”

COVID-19 salgınının dünyaya yayılması ile birlikte çözüm arayan bilim insanları üzerinde ciddi bir baskı oluştuğunu söyleyen Doç. Dr. Zambak, şu bilgileri veriyor: “Ancak sadece son üç ayda ortaya çıkan COVID-19 virüsü üzerine binin üzerinde makale yazıldığı ve COVID-19 ile doğrudan ya da dolaylı olarak 40.000’e yakın makalenin bulunduğu göz önüne alınırsa, COVID-19 üzerine araştırma yapmak isteyen kişileri büyük bir bilgi yığınının bekliyor. Carnap, bu büyük bilgi yığını içerisinde hızlı bir şekilde sonuca varmak isteyen araştırmacılara yardımcı olmak için geliştirmiş olduğu modeli COVID-19 özelinde bir arama motoruna uyarladı.

COVID-19 ile doğrudan ya da dolaylı ilintili olan 40.000 makale bulunmaktadır. Bu makaleler farklı veritabanlarında (bazıları ücretsiz bazıları paralı) yer almaktadır. ABD’de Ulusal Sağlık Enstitüsü’nün ve bazı kurumların öncülüğünde farklı veri tabanlarında bulunan tüm bu makaleler tek bir veritabanında [COVID-19 Open Research Dataset (CORD-19)] toplandı. Funktor ekibi bu veritabanı (CORD-19) özelinde yenilikçi bir arama motoru geliştirdi. Bu arama motoru COVID-19 ekseninde arama yapan herkese açıktır.”

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör