Nutri-genetik nedir? GENTEST ile sağlıklı ve kalıcı zayıflamak mümkün mü?

Nutrigenetik, beslenme ve hastalık alanında genetik varyasyonların rolünü araştıran bilim dalıdır. Genetik bilgiyi kişiye özel koruyucu tıp alanında Dünya’da ilk uygulayan ve bu alanın uluslararası alanda önemli bir yere sahip olan Dr. Serdar Savaş, nutri-genetik’in her geçen gün daha da derinleşen bir bilim dalı olarak beslenme ve gıda teknolojileri alanında önemli rol oynadığını söyledi. Hacettepe Teknokent’te bulunan GENAR Toplum Sağlığı ve Genombilim Araştırmaları Enstitüsü’nde geliştirilen GENTEST modeli 2008 yılında Avrupa’daki en iyi uygulama seçilmişti. Dr. Serdar Savaş, GENTEST modeli ve uygulama şekilleriyle ilgili Diyetisyen İzan Işık’ın sorularını yanıtlayarak bu uygulamanın 4-90 yaş aralığındaki bireylerde en iyi sonuçları vereceğini belirtti.

Uzun süredir Koruyucu Tıp alanında çalışıyorsunuz, bu alanda bugün gelinen nokta ve nutri-genetik bilimi hakkında bilgi verebilir misiniz? Nutri-genetik ile ilgili Türkiye’de ve Dünya’daki son gelişmeler nelerdir?

1980’lerin başında meslek hayatına atıldığımda ülkemizin en önemli sağlık sorunları bulaşıcı hastalıklara bağlı ölümlerdi. Çocukluk yaşlarında aşı ile korunabilir hastalıklardan, hijyenik koşulların yetersiz olmasından kaynaklanan bağırsak enfeksiyonlarından ölümler çok fazla idi. Ayrıca sıtma, tüberküloz son derece yaygındı. O yıllarda gebelik ve komplikasyonları, yeni doğan bebeklerin sağlık sorunları da koruyucu tıp alanını meşgul ediyordu.

Aradan geçen 40 yıla yakın süre ülkemizin sağlık sorunlarında yapısal değişikliklere neden oldu. Artık bulaşıcı hastalıklardan, gebelik komplikasyonlarından, aşı ile korunabilir hastalıklardan, erken doğumlardan kaynaklanan ölümler son derece azaldı.

Bugün kalp krizleri, diyabet, kanserler, inmeler, kemik erimesi, Alzheimer hastalık yükünün ve ölümlerin ana nedenlerini oluşturmaktadır. Bu hastalıkların ortak özellikleri bireyin ‘genetik yatkınlıkları’ ile ‘çevresel koşullar ve yaşam tarzı’nın etkileşmesinden (gen-çevre etkileşmesi) ortaya çıkmalarıdır. Bunlara ‘kompleks hastalıklar’ denir.

Kompleks hastalıklara yatkınlık sağlayan genetik özelliklerin çok önemli bir kısmı beslenme ile ilişkilidir. Artık mikrobesin bileşenlerinin (vitaminler, mineraller, aminoasitler), enerji kompozisyonunun, lif ihtiyacının, fonksiyonel besin ihtiyacının bireyin genetik yapısına bağlı olduğu anlaşılmıştır. Böylece genetik yapı, beslenme ve sağlık arasındaki doğrudan ilişki ortaya konmuştur. Buna ‘nutri-genetik bilimi’ diyoruz.

1993-2003 yılları arasında sürdürülen İnsan Genom Projesi ilk kapsamlı sonuçlarını 2000 yılında sunmuştur. Nutri-genetik biliminin gelişimi de 2000’li yılların başından itibaren olmuştur. Biz Türkiye’deki çalışmalarımıza 2001 yılında başladık. 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Teknokent’te GENAR Toplum Sağlığı ve Genom Bilim Araştırmaları Enstitüsü’nü kurduk. GENAR, bu alanda faaliyet gösteren Cambridge’den sonra Avrupa’nın ikinci, CDC Atlanta’dan sonra dünyanın üçüncü merkezidir.

GENAR’daki araştırma ve geliştirme çalışmalarımız sonucunda ortaya koyduğumuz GENTEST modeli 2008 yılında Avrupa’daki en iyi uygulama seçilmiştir. Nutri-genetik her geçen gün daha derinleşen bir bilim alanı olarak beslenme biliminde ve gıda teknolojileri alanında önemli rol oynamaktadır. Önümüzdeki on yıllarda gıdaların bireylerin genetik yapılarına göre farklılaşacağını ve kişiye özel hale geleceğini öngörebilmekteyiz.

‘Kişiye Özel Beslenme’ ve ‘Kişiye Özel Tıp’ kavramlarını biraz açar mısınız?

Bir kişiyi başkalarından ayıran özelliklerinin birincisi genetik yapısıdır. Tek yumurta ikizleri hariç yeryüzünde yaşamış ve yaşayacak olan her bireyin genetik yapısı diğerlerinden farklıdır. Ayrıca bireyin yaşam tarzı alışkanlıkları (beslenme, egzersiz, sigara-alkol kullanımı vb.), güneşten yararlanması, uyku düzeni, özgeçmişi, soy geçmişi, hali hazırdaki sağlık durumu, kan biyokimyası, hormonal değerleri, vücut ölçüleri, tercihleri de birbirlerinden farklıdır.

İşte genetik yapı başta olmak üzere tüm bu özellikleri dikkate alarak bireyin beslenmesini düzenlemek, o bireye özgü diyet programları hazırlamak ‘Kişiye Özel Beslenme’ kavramını oluşturmaktadır. Aynı şekilde bireyi benzersiz özellikleri ile ele alan gerek koruyucu gerek tedavi edici tıbbi uygulamaları tamamen o kişiye özel yapan tıp ‘Kişiye Özel Tıp’ olarak adlandırılmaktadır.

Gentest nedir? Halen uygulanmakta olan Gentest çeşitlerinden ve uygulama işleminden bahsedebilir misiniz?

Gentest, çok kapsamlı analizlerden sonra, bireylere özgü çözüm planları sunan, sağlığı koruyucu, yaşam performansını arttıran, kaliteli bir yaşlanma sağlayan ve sağlıklı yaşamı uzatan hizmetler bütünüdür. Bireylerin yaşlarına, ihtiyaçlarına, beklentilerine yönelik olarak uygulanan farklı Gentest paketleri vardır.

Bu uygulamalar kimlere, ne şekilde uygulanırsa daha doğru sonuçlar elde ediliyor? Gentest uygulamalarında herhangi bir yaş sınırı var mı?

Önemli olan bireyin özellikleri dikkate alınarak en doğru paketin uygulanmasıdır. Gentest her yaşta uygulanabilir. Ben 4-90 yaşları arasında uygulamanın en iyi sonuçları vereceğini düşünüyorum. Bugüne kadarki en genç Gentest yaptıran danışanım 4, en ileri yaşta Gentest yaptıran danışanım ise 90 yaşında idi. 83 yaşında Gentest yaptırmış, halen 95 yaşında olan bir danışanım da bulunmaktadır.

Gentest uygulamalarında hangi genler analiz ediliyor?

Genetik yatkınlıkları aşağıdaki alanlarda tespit ediyoruz:

• Kan lipitleri
• Pıhtılaşma mekanizmaları
• Damar fonksiyonları
• Hipertansiyon
• Homosistein metabolizması
• İnflamasyon
• İnsulin direnci
• Enerji metabolizması
• Yağ metabolizması
• Karbonhidrat metabolizması
• Antioksidasyon
• 1. ve 2. faz detoksifikasyon
• DNA tamiri
• Kollajen yapımı
• Kalsiyum, D vitamini metabolizmaları
• Alkol, tuz duyarlılığı
• Laktoz, gluten intoleransı

Gentest uygulamaları sayesinde bir bireyin hangi hastalıklara yatkınlıkları tespit edilebilir? Sonuçlar çıktığında kişinin yaşam şekline hangi noktalarda müdahalelerde bulunuyorsunuz?

Yukarıda sayılan yatkınlıklar, yaşam tarzı özellikleri ve diğer kan bulguları doğrultusunda bireyin aşağıdaki hastalıklara olan riski tespit edilir:

• Kalp krizi
• Diyabet
• Obezite
• İnmeler-felçler
• Kemik erimesi
• Alzheimer hastalığı
• Akciğer kanseri
• Kalın bağırsak kanseri
• Meme kanseri
• Yumurtalık kanseri
• Prostat kanseri
• Mide kanseri
• Mesane kanseri
• Pankreas kanseri
• Cilt kanseri

Bireyde belirlenen riskler doğrultusunda aşağıdaki alanlarda düzenlemeler yapılarak hastalık riskleri minimuma indirilir:

• Beslenme ve diyet programı
• Vitamin, mineral ve besin destekleri
• Probiyotik ihtiyacı
• Egzersiz planı
• Stres yönetimi
• Uyku düzeni
• Güneşten yararlanma
• Gerekiyorsa ilaç
• Gerekiyorsa hormon
• Tıbbi takip programı

Türk halkı olarak belli hastalıklara yatkınlığımızın daha fazla olduğunu söyleyebilir miyiz? Bunun için toplum geneline önerileriniz var mı?

Yaptığımız araştırmalar halkımızın kalp krizi, obezite ve diyabet, mide, kolon, meme ve prostat kanserlerine olan yatkınlık düzeylerinin diğer hastalıklara göre daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Biraz da GentestDiet’ten bahsedebilir misiniz? Gentest uygulamaları kanıta dayalı bilginin insanlara sunulması olmakla birlikte, GentestDiet’i bu ‘özellikli’ olarak nitelendirilen beslenme şekillerinden ayıran temel faktör nedir?

Bugüne kadar duyduğumuz tüm diyetlerin üç özelliği vardır:

1. Bunların tümü kilo vermeye yöneliktir
2. Bunların tümü sürdürülebilir değildir
3. Bunların tümü herkese aynı öneride bulunur

Hangi özel diyeti alırsak alalım ancak belirli bir süre uygulanabilecek, insanların kilo vermesini hızlandıracak özelliktedir ve bu öneriler standart olarak herkes için aynıdır.
Oysa GentestDiet sağlıklı beslenmeyi amaçlar. Birey genlerine uygun olarak sağlıklı beslendiğinde kilo vermek bu sürecin bir sonucu olarak ortaya çıkar ve kişi beslenmesine aynı şekilde devam etse dahi olması gereken kiloya geldikten sonra kilo vermesi durur. Bu nedenle GentestDiet’le verilen beslenme programı geçici bir dönem değil yaşam boyu uygulanır. GentestDiet bireyin hastalık yatkınlıklarını da dikkate aldığından kişinin sadece kilo yönetimini değil hastalıklardan korunmasını da sağlar.

GentestDiet sadece kalori hesabı üzerinden bir beslenme programı sağlamaz ve standart kalori dağılım tabloları uygulamaz. Her bireyin alması gereken toplam enerjinin yağ, karbonhidrat, protein olarak oranları birbirinden farklıdır. Hatta bu oranların içerisinde yağların kendi içlerinde tekli, çoklu (omega-3 ve omega-6), orta zincirli ve doymuş yağ oranları da belirlenir. Karbonhidratların ne kadarının mono ve disakkaritlerden gelmesi, ne kadarının kompleks karbonhidratlarca sağlanması gerektiği tespit edilir. Beslenmedeki bitkisel ve hayvansal protein dengesi sağlanır. Bütün vitaminlerin o bireye özgü olarak alınması gereken miktarları ortaya konur.

GentestDiet’in bir zayıflama yöntemi olduğunu söyleyebilir miyiz? Bir kez yaptırdıktan sonra genlerimizde saklı olan şifreleri öğrenmek, bize kalıcı bir kilo kontrolü sağlar mı?

Bir önceki soruda da açıkladığım üzere GentestDiet sadece bir zayıflama yöntemi değildir. Sağlıklı yaşamak için gereken beslenme programını sunar. Beslenme bireyin genetik yapısına göre olacağından aynı zamanda fazla kilolardan kurtulmayı da beraberinde getirir. Obezite sınırını geçmiş olan kişilerde GentestObesity analizinin yapılması daha uygundur.

Şu anda kliniğinizde uygulanmakta olan Gentest paketleri hakkında bilgi verebilir misiniz?

A) GentestDiet (Her yaşta): GentestDiet, genetik yapınız doğrultusunda, size özel beslenme programı oluşturmak için geliştirilmiş nutri-genetik analizler bütünüdür. Bu analiz sonucunda tamamen size özel beslenme planınız hazırlanır. İhtiyacınıza bağlı olarak sizin için en ideal besin destekleri önerisinde bulunulur ve size özel egzersiz planınız hazırlanır. Bu analiz hastalıklarda korunmanız, sağlık düzeyinizi yükseltmeniz, kalıcı kilo vermeniz, enerjik ve dinamik olmanızı sağlamaya yöneliktir. Diyetisyenler tarafından uygulanır.

B) GentestKid (4-14 yaş): Çocuğunuzun başta kalp ve beyin sağlığı, diyabet, kanserler, osteoporoz ve Alzheimer olmak üzere kronik kompleks hastalıklardan korunmasını sağlayan, doğru yaşam biçimi ile fiziksel ve zihinsel gelişiminin optimum düzeye ulaşmasını sağlayan analizler bütünüdür.

Çocuğunuzun genetik yapısını, yatkınlıklarını, hali hazırdaki beslenmesini, ve bazı biyokimyasal değerlerini analiz ederek ona en uygun beslenme programını, ihtiyaç duyduğu vitamin, mineral ve besin desteklerini belirler, en ideal egzersiz planı sunulur.
Uzman diyetisyen ve benim tarafımdan uygulanır.

C) GentestVital (15 yaşından itibaren): Kalp ve beyin damar sağlığı diyabet, serbest radikaller ve oksidatif stres, detoksifikasyon, osteoporoz, inflamasyon ve Alzheimer yatkınlıklarınızı ortaya koyan analizler bütünüdür. Genetik yapınız (Gentest Diet’ten daha geniş bir panel), vücut bileşiminiz, yaşam tarzınız, bazı biyokimyasal değerleriniz analiz edilir. Size hazırlanacak raporda nutri-genetik beslenme planınız, ihtiyacınıza göre besin destekleri önerisi, gerekiyorsa probiyotikler, gerekiyorsa ilaç önerisinde bulunulur. Size özel egzersiz planı hazırlanır.  Uzman diyetisyen ve benim tarafımdan uygulanır.

D) GentestMedical (25 yaşından itibaren): Bu analiz hastalık yatkınlıklarınıza ek olarak risklerinizi de belirler. Bu riskleri daha önce belirtmiştim. Genetik yapınız, vücut bileşiminiz, yaşam tarzınız, kullanıyorsanız sigara içmenizin nedenleri, bazı biyokimyasal değerleriniz analiz edilir. Hekim muayeneniz yapılır. Size hazırlanacak raporda hastalıklara olan yatkınlıklarınız ve riskleriniz, ayrıntılı nutri-genetik beslenme planınız, kullanmanız gereken besin destekleri, gerekiyorsa probiyotikler, ilaçlar, size özel egzersiz planı, kullanıyor iseniz size özel sigara bırakma yöntemi ve tıbbi takip planı hazırlanır. Uzman diyetisyen ve benim tarafımdan uygulanır.

E) GentestObesity: Beden Kütle İndeksi 30’un üzerinde olan aşırı kilolu bireylerin genetik yapıları ışığında sağlıklı kilo vermeleri için geliştirilmiş bir uygulamadır.
Sizin genetik, biyolojik, hormonal, psikolojik süreçlerinizi ve yaşam tarzınızı, kullanıyorsanız sigara içmenizin nedenlerini analiz eder. Bazı biyokimyasal değerleriniz ve hormonlarınız, yemek alışkanlıklarınız analiz edilir. Hastalık riskleriniz hesap edilir.

Size hazırlanacak raporda kilo yönetiminizi sağlamak üzere ayrıntılı nutri-genetik beslenme planınız, kullanmanız gereken vitamin, mineral destekleri, gerekiyorsa probiyotikler, ilaçlar, size özel egzersiz planı, kullanıyor iseniz size özel sigara bırakma yöntemi ve tıbbi takip planı hazırlanır. Amaç kalıcı kilo vermeniz ve hastalık risklerinden korunmanızdır. Uzman diyetisyen, uzman psikolog ve benim tarafımdan uygulanır.

F) GentestBioaging (30 yaşından itibaren): Hastalık yatkınlıklarınızı ve risklerinizi belirler. Yaşlanmanızın arkasında yatan hücresel ve hormonal nedenleri ortaya koyar. Genetik yapınız, vücut bileşiminiz, yaşam tarzınız, kullanıyorsanız sigara içmenizin nedenleri, kapsamlı biyokimyasal değerleriniz ve hormonlarınız analiz edilir.

Hekim muayeneniz yapılır. Size hazırlanacak raporda hastalıklara olan yatkınlıklarınız ve riskleriniz, ayrıntılı nutri-genetik beslenme planınız, kullanmanız gereken vitamin, mineral destekleri, gerekiyorsa probiyotikler, hormonlar, ilaçlar, size özel egzersiz planı, kullanıyor iseniz size özel sigara bırakma yöntemi, tıbbi takip planınız ve diğer anti-aging uygulamalarınız yer alır. Uzman diyetisyen ve benim tarafımdan uygulanır.

G) GentestExecutive (30 yaşından itibaren): Hastalık yatkınlıklarınızı ve risklerinizi belirler. Yaşlanmanızın arkasında yatan hücresel ve hormonal nedenleri ortaya koyar. Genetik yapınız, vücut bileşiminiz, yaşam tarzınız, kullanıyorsanız sigara içmenizin nedenleri, kapsamlı biyokimyasal değerleriniz, hormonlarınız, aminoasitleriniz, stres ve duygusal durumunuz analiz edilir. Hekim muayeneniz yapılır. 24 saatlik holter takılarak sempatik ve parasempatik stres düzeyiniz hesap edilir.

Size hazırlanacak raporda hastalıklara olan yatkınlıklarınız ve riskleriniz, ayrıntılı nutri-genetik beslenme planınız, kullanmanız gereken vitamin, mineral, aminoasit destekleri, gerekiyorsa probiyotikler, hormonlar, ilaçlar, size özel egzersiz planı, kullanıyor iseniz size özel sigara bırakma yöntemi, tıbbi takip planınız ve diğer anti-aging uygulamarınız yer alır. Stres kontrolünüz ve yönetiminiz sağlanır. Uzman diyetisyen, uzman psikolog, uzman egzersiz eğitimcisi ve benim tarafımdan uygulanır.
Dyt. İzan Işık

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör