Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Nefes darlığı, kişinin normalde farkında olmadan yaptığı nefes alıp verme işlevini hissetmesi durumuna denir. Tıpta dispne olarak tanımlanan bu durum, ‘Nefesim yetmiyor, nefes nefese kalıyorum, hava açlığı yaşıyorum’ şeklinde ifade edilir. Solunum yolları, akciğer ve kalple ilgili hastalıklarda çok sık görülür. Daha önce çıktığınız merdiveni çıkamıyorsanız, düz yolda yürürken yaşıtlarınızdan geri kalıyorsanız ve yürürken sık sık dinlenme ihtiyacı hissediyorsanız nefes darlığı sorununuz olabilir. Nefes darlığı önemli hastalıkların belirtisi olabileceği için mutlaka doktora başvurulması gerekir. Genellikle altta yatan hastalığın tedavisi ile geçer. Dakikalar içinde gelişen nefes darlığında ise erken tedavi hayat kurtarır. Bu tür durumlarda 112 acilden yardım istenmelidir.

Nefes darlığı (dispne) nedir?

Hastalar tarafından bu sorunlarını genellikle ‘göğsüm sıkışıyor, nefesim yetmiyor, nefes nefese kalıyorum’ şeklinde ifade eder. Nefes darlığı tarifi ve derecesi kişiye, yöreye ve kültüre göre değişebilir. Nefes darlığı dakikalar, saatler ve günler içinde gelişebileceği gibi haftalar ve aylar içerisinde yavaş yavaş gelişebilir.

Amfizem nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Nefes darlığı nedenleri

Kişinin ihtiyacı olan oksijen havadan burun yoluyla alınıp nefes borusundan akciğere geçer, akciğerde oksijen kana geçer ve kalbe ulaşır. Kalpten çıkan atardamarlar aracılığı ile vücuttaki tüm doku ve organlara dağılır. Tüm bu olayların gerçekleşmesi de beyin tarafından düzenlenir. Oksijenin havadan dokulara kadar ulaşmasını engelleyen herhangi bir hastalık veya bozukluk durumunda nefes darlığı gelişir.

Nefes darlığı sebepleri; akciğer, kalp ve akciğer-kalp dışı diğer nedenler olarak 3 şekilde sınıflandırılabilir.

Akciğer kaynaklı nefes darlığı

Akciğerde bulunan bir hastalık sebebi ile oksijen kana yeteri kadar geçemez. Bu duruma sebep olabilecek hastalıklar şunlardır:

• KOAH
• Astım
• Pnömoni (Zatürre)
• Akciğer embolisi
• Akciğer sönmesi
• Akciğer kanseri
• Plevral efüzyon (Akciğer zarında sıvı toplanması)
• Hava yollarına yabancı cisim kaçması

Kalp kaynaklı nefes darlığı

• Kalp yetmezliği
• Kalp krizi
• Kalp tamponadı (Kalbin etrafında sıvı birikmesi)’dır.

Diğer sebepler

• Anemi (kansızlık): Oksijen taşıyan hücrelerinin azalması ile nefes darlığı gelişebilir.
• Kas hastalıklarına bağlı solunum kası tutulması: Nefes alma işleminde solunum kasları kasılıp gevşeyerek nefes alıp vermeyi sağlar. Kasların etkilendiği miyastenia gravis gibi hastalıklarda nefes darlığı oluşur.
• Obezite: Akciğerler yeteri kadar genişleyemediği için nefes darlığı oluşur.
• Psikolojik nedenler
• Akut dağ hastalığı: Yükseklere çıkıldıkça oksijen basıncı ve hava yoğunluğu azaldığı için hava açlığı ve nefes darlığı hissedilmesidir.

Akciğer (pulmoner) embolisi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Nefes darlığı (dispne) belirtileri

• Nefesin hızlı ve yüzeyel olması
• Göğüste sıkışma hissi
• Hava açlığı
• Boğulma hissi
• Dudaklarda, ellerde morarma
• Nefes alıp verme esnasında hırıltı olması
• Çarpıntı
• Nefes darlığına bağlı kesik kesik konuşma, uzun cümle kuramama
• Baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik

Nefes darlığı nasıl anlaşılır?

Nefes darlığını herkes farklı tarif ettiği için niceliğini ve niteliğini tanımlamak zordur. Eğer az bir efor sonrası nefes nefese kalıyorsanız, daha önce çıktığınız merdivenleri çıkmakta zorlanıyorsanız, düz yolda yürürken yaşıtlarınızdan geri kalıyorsanız, 1-2 dakika yürüdükten sonra dinlenme ihtiyacı hissediyorsanız ve gece uykudan uyanıp pencereyi açıp nefes alma isteğiniz oluyorsa nefes darlığınız olabilir.

Nefes darlığı ve öksürük

Öksürük; yabancı ve zararlı cisimleri, aşırı salgılanan salgıları solunum yolu ile atmak suretiyle akciğeri koruyan savunma mekanizmasıdır. Zatürre, akciğer embolisi, kalp yetmezliği hastalarında nefes darlığı ve öksürük beraber görülebilir. Ayrıca şiddetli öksürme sonrası akciğer sönmesi gelişip nefes darlığına sebep olabilir.

Nefes darlığı teşhisi için detaylı bir muayene gerekir

Nefes darlığı teşhisi

Nefes darlığı bir hastalık değil; herhangi bir hastalığın belirtisidir. Nefes darlığı olan bir kişide altta yatan hastalık araştırılmalı, tanısı koyulmalıdır. İyi bir tıbbi öykü ve fiziki muayene ile sebep olan hastalık büyük ölçüde anlaşılabilir. Doktor tarafından uygun görüldüğünde kan testleri ve görüntüleme yöntemlerine başvurulur.

Tıbbi Öykü

Fizik muayene

Hastalarda ilk olarak ateş, solunum sayısı, tansiyon ve nabız değerlendirilir. Nefes darlığı olan kişide solunum zorluğu olduğu için yedek solunum kasları devreye girer. Bundan dolayı kaburga arasında ve köprücük kemikleri üstünde çekilmeler olur. Deri ve mukozalar oksijen yetersizliğinden mavimsi renk alır. Uzun süreli nefes darlığında tırnak yatağı ile parmak arasındaki açının arttığı ve tırnakların bombeleştiği çomak parmak gelişebilir.

KOAH nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Steteskopla akciğer dinlenildiğinde azalmış veya anormal solunum sesleri duyulabilir. Kalp atımları ritmik olup olmaması veya ek sesler açısından dinlenilir. Kalp yetmezliği olan hastalarda bacaklarda şişme, boyun toplardamarlarında belirginleşme görülebilir.

Pulse Oksimetre

Parmak ucuna veya kulak memesine takılarak kanın oksijen doygunluğu hakkında bilgi verir. Parmakta oje ve kına olması, anemi (kan düşüklüğü) ve parmağın soğuk olması gibi durumlarda doğru olarak ölçmeyebilir.

Kan testleri

Görüntüleme yöntemleri

• Solunum fonksiyon testi (SFT): Halk arasında ‘nefes testi’ olarak bilinir. Akciğer hastalıkları tanısında yaygın kullanılan girişimsel olmayan bir testtir. Hastanın burnu kapatılarak derin bir nefes aldırıp hızlı ve uzun bir şekilde üfletilerek yapılır. Akciğerdeki hava akımları, hava çıkış hızı, hava hapsi gibi konularda bilgi verir.
• Bronkoskopi: Burundan kamerası olan ince bir boru ile girilip solunum yollarının ve akciğerin görüntülenmesi işlemidir. Hem tanı, hem tedavi amaçlı kullanılabilir. Gerekli durumlarda solunum yollarından ve akciğerden örnek doku parçası alınabilir.
• Akciğer grafisi-Bilgisayar tomografisi: Nefes borusu, akciğer ve kalp kökenli nefes darlığı hakkında bilgiler verir.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalp hızı, ritmi, kalp kasına yetersiz kan ve oksijen gidişini gösteren belirtiler, geçirilmiş kalp krizi bulguları EKG yardımı ile teşhis edilebilir.
• Ekokardiyografi (EKO): Kalp ultrasonudur. Kalp kas dokusu ölümüne bağlı kalp duvarlarında hareket bozukluğu olup olmadığını gösterir. Kalp yetmezliği için bilgi verir
• Anjiyografi: Anjiyografide atardamarlarınızın iç kısmını göstermek için boya ve özel x ışınları kullanılır. Kateter adı verilen ince ve esnek bir tüp koldaki, kasıktaki veya boyundaki bir kan damarı içine yerleştirilir. Doktor bu yöntemle damarlardaki kan akışını görebilir. Tanı ve tedavi amaçlı kullanılır.

Ekokardiyografi nedir? Neden ve nasıl yapılır? EKO testi ne işe yarar?

Nefes darlığı tedavisi

Nefes darlığı belirti olduğu için; nefes darlığına sebep olan hastalığın tanısı koyulup tedavi edilmesi gerekir. Nefes darlığı bazen dakikalar ve saatler içinde gelişirse acil tedavi gerekir. Bu tür durumlarda 112 acil servisten yardım istenilmelidir. Tedavisi destek tedavi, ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi olmak üzere 3 şekilde yapılabilir.

Nefes darlığı oksijen tedavisi

Nefes darlığı olan hastanın oksijen seviyesi düşükse sebep araştırılması esnasında mutlaka oksijen tedavisi verilir. Hastanın ihtiyaç ve tolere etme durumuna göre burundan veya maske ile ağız ve burundan verilebilir. KOAH hastalarında nefes almayı baskılayıp karbondioksiti artıracağından dolayı dikkatli verilmelidir. Uzun süreli oksijen tedavisi evde gece uyurken olmak üzere günde en az 16 saat kullanılmalıdır.

Astım nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve hastalara öneriler

Pozitif basınçlı ventilasyon

İleri düzeyde nefes darlığında ‘girişimsel olmayan pozitif basınçlı ventilasyon’ yöntemi uygulanır. Hastaya yüze yerleştirilen maske ile nefes almasını kolaylaştırmak için pozitif basınçlı hava verilir. Amaç; yorulan solunum kaslarını dinlendirmektir. Maske basısına bağlı yüz ve çenede yara, hava akımından dolayı ağızda kuruma olabilmektedir.

Nefes darlığı ilaç tedavisi

• Bronkodilatör ilaçlar: Bronşların genişlemesini sağlar. Böylece hava akımı kolaylaşır, kişi rahat nefes alıp verebilir. Astım, KOAH gibi hastalıklarda havayollarını genişletmek için kullanılırlar. Salbutamol ve ipratropium gibi kısa etkili olanları ani gelişen nefes darlığında kullanılır. Formoterol, salmeterol ve tiotropium gibi uzun etkileri olanlar ise hastalığı kontrol altında tutmak için devamlı kullanılır. Titreme, kalp çarpıntısı gibi yan etkileri olabilir.
• Antiinflamatuar ilaçlar: İnflamasyonu baskılayan steroid türevi ilaçlardır. Astım, KOAH gibi hastalıkların kontrol altına alınması için kullanılırlar. Flutikazon, budesonid, metilprednizolon gibi türleri vardır. Bu ilaçlar uzun dönem kullanıldıklarında yan etkinin azalması ve direkt akciğere etki etmesinin sağlanması için nefes yoluyla kullanılırlar. Acil durumlarda ağızdan veya damardan kullanılırlar. Öksürük, kemik erimesi, kan şekeri ve tansiyon artışı gibi yan etkileri olabilir.
• Diüretikler: Kalp yetmezliği ve akciğerde sıvı birikmesi gibi durumlarda vücuttan fazla sıvıyı idrar yoluyla atmak için kullanılırlar.
• Antibiyotikler: Akciğer ve solunum yolu enfeksiyonu tedavisinde kullanılır.

Nefes darlığı ameliyatı

Nefes darlığına ne iyi gelir?

• Geniş, dışarıyı gören bir oda ve serin bir ortam tercih edin. Ortamı serinletmek amacıyla camı açabilir ya da düşük ayarda bir fan kullanabilirsiniz.
• Yüzünüzü yıkayın. Yüze uygulanan soğuk uyarının cilt yüzeyinde ısıyı düşürerek yüz duyu siniri aracılığı ile nefes darlığı algısını azalttığı gösterilmiştir.
• Geniş, göğüs bölgesini sıkmayacak rahat elbiseler giyin.
• Stresten uzak bir yaşam sürmeye çalışın. Rahatlatıcı müzik ya da masajdan faydalanabilirsiniz.

Nefes darlığı egzersizleri ve doğru nefes alma teknikleri

Nefes alma egzersizlerini ve doğru teknikleri uygulaması hastayı rahatlatacaktır.

• Büzük dudak solunumu: Özellikle KOAH’lı hastalar akciğerinde hapsolan havayı atabilmek, nefes verme işlemini uzatmak için dudaklarını büzerek nefes verebilirler.
• Öne doğru oturuş: Akciğere ve kalbe basıyı engelleyip yer çekiminin etkisini kullanarak rahat nefes alabilmek için yapılır.
• Rahat uyku pozisyonu: Özellikle kalp yetmezliği ve tansiyon düşüklüğü olan hastalarda bacaktaki toplardamarda kan göllenmesini önlemek için ayağın altına yastık koyularak seviye yükseltilir. Gece uyurken nefes darlığı yaşamamak için birden fazla yastık kullanılmalıdır.

Nefes darlığı, astım ve KOAH’a karşı doğru nefes teknikleri

• Diyafram nefesi: Oturur pozisyonda burundan yavaş ve derin bir nefes alınır. Nefes alırken karnın şiştiği hissedilmelidir. Nefes ağızdan, dudakları büzerek yavaş yavaş verilmelidir. Bu sırada karnın indiği hissedilmelidir. 5 dakika yapılabilir. Hastanın daha uzun süre rahat bir ritimde işlerini yapmasını sağlar. Baş dönmesine dikkat edilmeli.
• Kuvvet eğitimi: Nefes darlığı olan hastalarda hareketsizliğe ve altta yatan hastalığa bağlı kas zayıflığı olabilir. Vücudun tüm kaslarının geliştirilmesi, egzersiz kapasitesi ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla yapılır. Bisiklet binme, merdiven inip çıkma, yürüme gibi, aerobik egzersizler yapılarak ve elektrik stimülasyonu ile kas gücü artırılabilir.
• Postural drenaj: Balgamın rahat çıkması için sırta aşağıdan yukarı doğru yavaşça vurarak balgam çıkarma metodudur.
• Enerji koruma teknikleri: İş ve günlük aktiviteler sırasında enerji harcanmasını azaltmak amaçlanır. Kişiye özel programlar yapılır. Gereksiz aktiviteleri sonlandırmak ve aileden yardım istemenin önemi hakkında hasta bilgilendirilir. Çevre düzenlemesi ile hastanın kullanacağı materyaller ulaşabileceği bir yere yerleştirilmelidir.

Nefes darlığı nasıl geçer?

Nefes darlığı bitkisel tedavi

• Okaliptus yağı: Kaynayan suyun içerisine damlatılır. Buharının burundan çekilmesiyle üst hava yolu tıkanıklıkları açılabilir. Fazla dozda kullanılmamalı, alerji açısından dikkatli olunmalıdır. Kullanmadan önce doktorunuza danışmalısınız.
• Protein: Nefes darlığı olan hastalarda normal kişilere göre nefes alırken daha fazla enerji gerekmektedir. Bu enerji ihtiyacını karşılamak için yüksek kalorili, protein içeriği yüksek diyetle beslenilmelidir.
• D vitamini: Nefes darlığı KOAH’a bağlı ise D vitamini düzeyi düşük olacağı için D vitamini içeriği yüksek; süt, yumurta ve somon balığı gibi yiyecekler tüketilmelidir.
• Omega-3: Trigliseridi düşürerek kalp hastalıklarına karşı koruyucudur. Somon, ton balığı, ceviz, fındık ve keten tohumu gibi besinler omega-3 içerir. Midedeki havayı artırarak nefes almayı zorlaştıracak fasülye, kavun, brokoli ve lahana gibi gaz yapan yiyecekler azaltılmalıdır. Kalp yetmezliği hastaları su ve tuz tüketimini kısıtlamalıdır.

D vitamini neye yarar, hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

Psikolojik nefes darlığı nedir?

Psikolojik nefes darlığı neden olur? Belirtileri

Anksiyete bozuklukları, panik bozukluk, posttravmatik stres bozukluğu gibi hastalıklarda görülebilir. Bu hastalar nefes darlıklarını ‘derin nefes almakta zorluk çekiyorum, akciğerime yeterince hava alamıyorum, boğulacak gibi oluyorum’ şeklinde ifade ederler. Belirtileri:

• Göğüs ağrısı
• Oluşan göğüs ağrısı sebebiyle heyecanlanma, korkma sonucu oluşan çarpıntı
• İç çeker tarzda soluma
• Hava açlığı nedeniyle hızlı nefes alıp vererek kısır döngüye girme.
• Gece nefes darlığı görülmez
• Tipik tetikleyici faktörler sonrası nefes darlığı ortaya çıkmaz.
• Belirtiler aniden ve dinlenme durumunda ortaya çıkar.
• Çok rahat bir şekilde konuşabilir, uzun cümle kurabilirler.

Gebelikte fizyolojik nefes darlığı

Progesteron nedir? Gebelikte yükselmesi veya düşmesi tehlikeli midir?

Nefes darlığı hastalarına öneriler

• Nefes darlığını artıran durum ve ortamlardan uzak durun (Kirli, tozlu ortamlar ya da astım ataklarını artıran maddeler).
• Kilo verin.
• Doktorunuzla beraber acil nefes darlığı geliştiğinde neler yapmanız gerektiğini ve hangi ilaçları almanız gerektiğini gösteren bir çizelge oluşturun.
• Nefes darlığı uzun süreli olabileceği için tedavi uyumu önemlidir. Doktor tavsiyelerine mutlaka uyun ve kontrollere düzenli bir şekilde gidin.
• Tedavide kullandığınız ilaçların yan etkilerini ve bu yan etkilerden kaçınma yollarını iyi bilin. Beklenmedik bir yan etki gördüğünüzde mutlaka doktora başvurun.
• Sigarayı mutlaka bırakın. Eğer bırakmakta zorlanıyorsanız, sigara bırakma polikliniklerinden mutlaka destek alın.
• Akciğer ve solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak için zatürre aşısı ve her yıl grip aşısı yaptırın.
• Solunum rehabilitasyonu programlarına katılın. Rehabilitasyon hastanın şikayetlerini azaltır, psikolojik durumunu iyileştirir ve kişinin topluma katılmasına yardımcı olur.
• Nefes darlığı nedeniyle günlük hayat aktiviteleriniz etkilenebilir. Bu nedenle kendinizi depresif hissedebilirsiniz. Bu konuda çevrenizden ve psikologlardan destek alabilirsiniz.
• Evde oksijen cihazı varsa doktor tavsiyesi doğrultusunda düzenli kullanın. Oksijen cihazı elektrik ile çalıştığı için elektrik kesilme durumlarına karşı mutlaka evde bir oksijen tüpü bulundurun.
• Yüksek irtifaya bağlı nefes darlığından korunmak için tırmanış sırasında 2-3 günde bir veya 1000 metrede en az 1 gün dinlenin. Tırmanışı yavaş yapın. Özellikle 3000 metrenin üstünde günlük 300 metreden fazla tırmanmayın.
• Nefes darlığı önemli hastalıkların habercisi olabilir. Nefes darlığı hissediyorsanız, kendiliğinden geçse dahi mutlaka doktora başvurun.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör