Multipl Skleroz (MS) hastalığı neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Multiple Skleroz, halk arasında MS hastalığı olarak bilinir; hareket aksaklığı, kaslarda güçsüzlük, kısmi felç, dengesizlik, konuşma ve görme bozuklukları gibi çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilir. Beyindeki sinir telleri etrafındaki koruyucu kılıfın hasar görmesi sonucu gelişir. Ataklar halinde kendini gösteren MS hastalığı, her kişide farklı şiddet, sıklık ve bulgularla ortaya çıkabilir. Her MS hastasının hikayesi diğerinden farklılık olabilir ve kadınlarda 2 kat daha sık görülür. Günümüzde Multipl Skleroz tedavisinde çok önemli gelişmeler yaşanmakta ve her geçen gün yeni tedavi seçenekleri kullanıma girmektedir.

Multipl Skleroz (MS) nedir?

Multiple skleroz otoimmün bir hastalıktır; yani vücudun bağışıklık sistemi kendi dokusunu yabancı madde zannederek ona saldırır. Kesin tedavisi yoktur ama ölümcül de değildir.

Demans nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

MS hastalığı nasıl anlaşılır?

MS öngörülemez bir hastalıktır. Belirtileri herhangi bir zamanda veya sırada rastgele ortaya çıkabilir. Bunlar birkaç saat, birkaç hafta veya birkaç ay sürebilir. Bazı semptomların net bir başlangıcı olmayabilir veya semptomlar kalıcı olabilir.

Yorgunluk gibi pek çok Multiple skleroz belirtileri başkaları tarafından fark edilmez. Bunun neye benzediği ve sizi nasıl etkilediğini anlatmaya çalışmak sinir bozucu olabilir.

Multiple skleroz belirtileri

• Şiddetli yorgunluk
• Baş dönmesi (vertigo)
• Ağrı
• Kas kuvveti ve beceri kaybı
• Yürüme, denge ve koordinasyon sorunları
• Ellerde ve ayaklarda hissizlik veya karıncalanma
• Bulanık veya çift görme ya da geçici görme kaybı
• Kaslarda kasılma ve spazmlar (kaslarda sertlik)
• Mesane ve bağırsak sorunları
• Bilişsel sorunlar (hafıza ve düşünme sorunları)
• Cinsel sorunlar

MS, akıl ya da ruh hastalığı değildir ve erken teşhisi çok önemlidir

Multiple Skleroz nedenleri

MS hastası olmak sizin hatanız değildir ve yaşam stilinizle veya davranışlarınızla bir ilgisi yoktur. Vücudun bağışıklık sisteminin kendi sağlıklı dokularına saldırdığı otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir. MS hastalığında bağışıklık sistemi, beyin ve omurilikteki sinir liflerini kaplayan ve koruyan bir yağ tabakası olan miyeline zarar verir.

Miyelin, elektrik kablolarındaki yalıtım kaplaması gibidir. Zarar gördüğünde sinir lifi ortaya çıkar ve bu sinir boyunca iletilen mesajlar yavaşlayabilir veya engellenebilir. Ayrıca sinirin kendisi de zarar görebilir. İnsanların neden MS’e yakalandığı tam olarak bilinemese de, araştırmalar buna genetik ve çevresel faktörlerin birlikte neden olduğunu ileri sürmektedir.

Multipl skleroz risk faktörleri

• Yaş: MS herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir, ancak en sık 30 ile 50 yaş arasındaki insanları etkiler.
• Cinsiyet: Kadınlarda MS, erkeklere oranla 2 kat daha fazla görülmektedir.
• Aile öyküsü: Ebeveynlerinizde veya kardeşlerinizden birinde Multipl Skleroz varsa sizin de hastalığı geliştirme riskiniz daha yüksektir.
• Bazı enfeksiyonlar: Bulaşıcı mononükleozise yol açan virüs olan Epstein-Barr da dahil olmak üzere, MS’le bağlantılı çeşitli virüsler olduğu düşünülmektedir.
• Irk: Özellikle Kuzey Avrupa kökenli beyaz ırktan olanlarda MS riskinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Asya, Afrika ya da Amerikan yerlilerinde risk daha düşüktür.
• İklim: MS, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda, güneydoğu Avustralya ve Avrupa gibi ılıman iklime sahip ülkelerde çok daha yaygındır.
• Bazı otoimmün hastalıklar: Tiroid, tip 1 diyabet veya enflamatuar barsak hastalığınız varsa, MS riskiniz biraz daha yüksektir.
• Sigara: Sigara içen bireylerde MS semptomlarının tekrarlama riski içmeyenlere oranla daha yüksektir.

Multiple Skleroz türleri

Multiple skleroz bireysel bir hastalıktır. Bazı insanlarda Multiple skleroz nüksetme ve iyileşme dönemleriyle nitelendirilirken, bazılarında ilerleyen bir model sergiler. Bu hastalık herkes için hayatı öngörülemez bir duruma getirir.

Parkinson tedavisi: En etkili yöntemler ve hastalara öneriler

Multiple skleroz tanısı konulan pek çok kişi nükseden-iyileşen Multiple skleroz hastası olarak tanımlanır, ancak az sayıda insanda birincil ilerleyen Multiple skleroz vardır.

Nükseden-iyileşen MS

Nükseden-iyileşen Multiple skleroz’da, semptomlar belirli bir süre (birkaç gün, birkaç hafta veya birkaç ay) boyunca ortaya çıkar ve sonra kısmen veya tamamen iyileşme gerçekleşir. İyileşme dönemlerinin süresi herhangi bir uzunlukta olabilir ve hatta yıllar sürebilir.

Pek çok Multiple skleroz hastası nüksetme dönemini ‘atak’ olarak adlandırır çünkü bu dönemde yeni sorunlar yaşayabilirler veya kötü hissetmeye başlayabilirler. Nüksetme döneminde yeni semptomlar ortaya çıkar veya eski semptomlar yeniden ortaya çıkar ve 24 saatten daha uzun sürer.

İkincil ilerleyen MS hastalığı

Nükseden-iyileşen bir MS hastası en az altı ay boyunca sürekli bozulma sergilerse (iyileşme dönemleri olsun veya olmasın), ikincil ilerleyen Multiple skleroz’u olduğu söylenir. İlerleme büyük olasılıkla sinir liflerinin (aksonlar) kaybından kaynaklanır.

Miyelin kendisini onarabilse de (yeniden miyelin oluşumu adı verilir), aksonlar kendisini tamamen onaramaz. Doktorlar için bir kişinin nükseden-iyileşen Multiple skleroz’dan ikincil ilerleyen Multiple skleroz’a ne zaman geçtiğini söylemek her zaman kolay olmaz.

Birincil ilerleyen Multiple skleroz

Bu tür, Multiple skleroz hastalarının %10 ila 15’ini etkileyebilir. Birincil ilerleyen Multiple skleroz hastalarına, genellikle kırklı yaşlarda veya daha sonra tanı konulur. Diğer Multiple skleroz türleri hem beyni hem de omuriliği etkisi altına alabilir, ancak birincil ilerleyen MS te lezyonların büyük çoğunluğu omurilikte yoğunlaşma eğilimindedir.

Birincil ilerleyen Multiple skleroz hastaları hiçbir zaman ayırt edilebilen atak veya iyileşme yaşamazlar ve hastalık zaman içinde kötüye giden hafif sorunlarla başlar (bu hastaların MS’i başlangıçtan itibaren ilerler). Sorunlar daha çok bir bölgeyi etkileme eğilimindedir ve bu da hastaların çoğunda yürümeyle ilgilidir.

Beyin kanseri (tümörü) neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Multiple Sklerozun teşhisi

Multiple skleroz hastası olup olmadığınızı anlamak için kullanılan tek bir basit test yoktur. Multiple skleroz tanısı koymak güç olabilir ve süreç biraz zaman alabilir. Doktorunuz Multiple skleroz belirtileri aramanın yanı sıra başka olası hastalıkları ve semptomlarınız için başka açıklamaları da değerlendirecektir.

Bazı insanlar bu can sıkıcı belirsizlik dönemini ‘Limboland’ (Belirsizlikler Diyarı) olarak adlandırırlar. Doktorlar, tıbbi hikayenize ve muayeneye dayanarak ‘klinik tanı’ koyarlar ve bu tanı genellikle aralarında taramanın da bulunduğu birtakım testlerle desteklenir.

• Nörolojik muayene: Bu, hareketlerinizin, reflekslerinizin ve görme gibi duyusal becerilerinizin ne şekilde etkilendiğini kontrol etmek için yapılan fiziksel bir muayenedir. Nörolog, hastalığınızın MS’te veya başka hastalıklarda görülen tipik belirtileri sergileyip sergilemediğini size söyleyecektir.
• MRI (manyetik rezonans görüntüleme): MRI tarayıcı, güçlü manyetik alanlar kullanarak beyin ve omuriliğin görüntüsünü oluşturur. MRI görüntüsünde, merkezi sinir sistemindeki iltihaplı veya hasarlı doku bölgeleri görünebilir.
• Uyarılmış potansiyeller: Bu testler, elektrik sinyallerinin beyin, göz, kulak ve deri arasında ne hızda dolaştığını ölçer. Kafatası derisine, EEG makinesine bağlı küçük elektrotlar bantlanır. MS’te, sinir hücrelerinin içindeki elektrik sinyalleri yavaşlar.
• Lumbar ponksiyon: Lumbar ponksiyon artık eskisi kadar sık gerçekleştirilmez. Günümüzde, yalnızca diğer testlerle Multiple skleroz tanısı teyit edilemezse bu testten geçersiniz. Omurga musluğu olarak da bilinen lumbar ponksiyon, doktorun beyin ve omuriliği çevreleyen beyin omurilik sıvısından numune almasını sağlar. Multiple skleroz hastalarında bu sıvıda genellikle testlerde ‘oligoklonal bantlar’ şeklinde görünen antikorlar bulunur. Bu, bağışıklık sisteminin merkezi sinir sisteminde iş başında olduğunu gösterir.

Multiple Skleroz tedavisi

MS tedavisi ile ilgili kapsamlı bilgiye ayrıca şu linkten ulaşabilirsiniz: >>>

Multipl Skleroz tedavisi ve MS hastalığı ile yaşama rehberi

MS atakları için tedaviler

• Kortikosteroidler: Sinir iltihabını azaltmak için oral olarak prednizon ve intravenöz (damar yoluyla) metilprednizolon gibi kortikosteroidler verilir. Uykusuzluk, kan basıncında artış, ruh hali değişiklikleri ve ödem gibi yan etkileri olabilir.
• Plazma değişimi (plazmaferez): Kanınızın bir kısmının (plazma) sıvı kısmı alınır ve kan hücrelerinizden ayrılır. Kan hücreleri daha sonra bir protein çözeltisiyle (albümin) karıştırılır ve tekrar vücudunuza konur. Eğer semptomlarınız yeni, şiddetli ve steroidlere cevap vermediyse plazma değişimi kullanılabilir.

Multiple skleroz hastalığı yatıştırıcı ilaçlar

Son yıllarda, MS’in seyrini etkileyebilen veya değiştirebilen, hastalığı yatıştırıcı ilaçlar adı verilen ilaçlar geliştirilmiştir. Bunların MS’te bağışıklık sisteminin miyeline karşı tepkisini baskıladığı düşünülür. MS’i tedavi etmese bile, hastalığı yatıştırıcı ilaçlar MS ataklarının sayısını ve şiddetini azaltabilir. En yaygın kullanılan hastalığı yatıştırıcı ilaçlar beta interferon (iki türü vardır:1a ve 1b) ve glatiramer asetattır:

• Beta interferon ve glatiramer asetat: Beta interferon ve glatiramer asetat herkeste işe yaramaz, ancak bunlar nükseden-iyileşen MS’te atak sıklığını yaklaşık yüzde 30 oranında azaltır. Klinik deneylerde, yalnızca artan sakatlığın nedenini nüksetme dönemlerinin oluşturduğu durumlarda, ikincil ilerleyen MS hastalarının da bundan belirli bir ölçüye kadar yararlandıkları görülmüştür.
• Natalizumab: NHS tarafından hastalığı daha etkin nükseden-iyileşen MS hastaları için onaylanmıştır. Natalizumab, nüksetme dönemlerinin sayısını üçte iki oranında azaltabilmektedir ve iki yıl süren deneylerde kısa vadeli ilerlemenin azaltılması açısından yararları görülmüştür.

MS hastalığında beslenme ve egzersiz

• Doymuş yağ alımını (et ve süt ürünlerinden) minimum düzeyde tutmaya çalışın.
• Temel yağ asitlerinin (linoleik asit ve alfalinolenik asit gibi), sinir sisteminin sağlığını korumak açısından önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir. Bunlar ayçiçeği ve soya yağlarında, tohumlarda, bezelyede, fasulyede ve mercimekte, brokoli gibi yeşil yapraklı sebzelerde bulunur ve bunların çoklu doymuş türevlerini ton balığı, istavrit ve somon gibi yağlı balıklar içerir.
• Multiple skleroz hastalarına satılan pek çok diyet türü vardır. Doktorunuza danışmadan bu hazır diyetleri kesinlikle uygulamayın.

Multiple Skleroz ve egzersiz

Multiple skleroz hastasıysanız dengeli diyet kadar düzenli ve hafif egzersiz de önemlidir. Bu hem zinde ve sağlıklı olmanızı sağlar hem de kemiklerinizi güçlendirir, kaslarınızı sıkılaştırır ve sizi daha esnek yapar; bunların tümü, nüksetme dönemlerinde daha az sakatlanmanızı sağlayabilir ve kaslarınız veya duruşunuzla ilgili uzun vadeli sorunları önlemeye yardımcı olabilir.

Alzheimer nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve korunma

MS tedavi edilmezse ne olur?

Ataklar sonucu harabiyete uğrayan ve bozulan sinir yapısı zamanla vücut tarafından tamir edilebilir. Ataklar aynı sinirde tekrar tekrar gerçekleşirse, vücudun tahrip olan bölgeyi düzeltmeye zamanı olmayabilir. Bu durumlarda düzenli ve gerekli tedavi koşulları sağlanmadığı takdirde MS birçok sakatlık ve fonksiyon kaybına neden olabilmektedir.

Multiple skleroz tedavisinde diğer seçenekler 

Bazı MS hastaları, tamamlayıcı tedavileri belirli semptomları azaltma veya daha iyi hissetme açısından yararlı bulurlar. Akupunktur, yoga, meditasyon, aromaterapi, bitkisel preparatlar, homeopati ve osteopati yaygın olarak kullanılan tedaviler arasında yer alır.

Multiple skleroz alternatif tedavi

Alternatif tedavilerin MS’de işe yaradığına dair net bir bilgi yoktur. Tamamlayıcı tedavileri araştırmak güçtür ve kaliteli araştırma bilgileri son derece sınırlıdır. Bunların çoğu çok az zarara neden olur, ancak büyük vaatlerde bulunan veya MS tedavisinde bilimsel olarak kanıtlandığı iddia edilen tedavilere dikkat edin. Bunlar hem zaman ve para kaybına neden olabilir hem de tehlikeli olabilir (doğal demek her zaman zararsız demek değildir). Denemek istediğiniz bir tedavi olursa önce mutlaka bir sağlık uzmanına danışın.

Hint keneviri: Pek çok MS hastası hint kenevirinin bazı belirtileri hafifletebildiğini söyler ve bazı araştırmalar hint keneviri bazlı ilaçların spazm, kasılma, ağrı ve belirli mesane sorunları yaşayan hastalarda yararlı olabildiğini ileri sürer. MS’te nöropatik ağrı tedavisinde artık Kanada’da hint keneviri bazlı bir ilaç olan Sativex kullanılmaktadır. Sativex, İngiltere’de ‘isme düzenlenen reçete’ ile bazı hastalara verilmektedir.

Bunun belirli MS semptomlarının hafifletilmesinde etkili olup olmadığını görmek için klinik deneyler gerçekleştirilmektedir. Hint keneviri Türkiye’de hâlâ yasadışı bir maddedir ve büyük miktarlarda bulundurmaktan veya evinizde yetiştirmekten kovuşturmaya tabi tutulabilir ve hüküm giyebilirsiniz. Tüm ilaçlarda olduğu gibi hint kenevirinin de yan etkileri olabileceğini unutmayın.

Multiple Skleroz ve hamilelik

Multiple skleroz aile kurmayı engellemez. Günümüzde hakim olan görüş, gebeliğin Multiple skleroz hastalığının genel seyri üzerinde herhangi bir fark yaratmadığı ve Multiple skleroz hastası olmanın bebeğinizin sakat doğma olasılığı açısından bir fark oluşturmadığı yönündedir. Gebelik sırasında Multiple skleroz hastası pek çok kadın kendisini çok iyi hisseder ve diğer zamanlara göre hastalık daha az nükseder.

Multiple Skleroz hastalarına öneriler

• Sizi aşırı yoracak işlerden kaçının
• Doğru tedaviyle sağlıklı bir şekilde yaşayabileceğinizi unutmayın
• Doktorunuzun tavsiyelerine uyun
• Sağlık beslenin
• Günlük yürüyüş ve egzersizler yapın
• Özellikle kış aylarında görülebilen ağır enfeksiyonlara karşı dikkatli olun
• Aşırı sıcaklardan kaçının
• Hamam, sauna gibi sıcak ortamlar yerine serin suda banyo yapmayı tercih edin.
• Araba kullanıyorsanız, Ehliyet alırken Multiple skleroz hastası olduğunuzu mutlaka bildirin.
• Gerektiğinde yardım alabilmeniz için yakınlarınıza ve işvereninize hastalığınız hakkında bilgi verin. Bknz:>>> Multiple Sclerosis

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör