Multipl Skleroz tedavisi ve MS hastalığı ile yaşama rehberi

Multiple Skleroz (MS), merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omurilik ile görmeyi sağlayan göz sinirlerinde ataklarla seyreden kronik bir hastalıktır. Sinir tellerinin etrafını saran miyelin ismindeki kılıfın hasar görmesi sonucu oluşur. Genç yaşta ortaya çıkan ve ciddi sağlık sorunları yaratan MS, önemli bir engellilik nedenidir. Hasarın oluştuğu bölgeye göre kimi zaman görme kaybı, kimi zaman güçsüzlük veya uyuşmalar, kimi zaman dengesizlik gibi şikayetler olur. Hastalık atak ve iyileşme dönemleri ile seyreder. Bazen atak sonrasında tamamen iyileşme olabileceği gibi bazen de problemler artarak devam eder. Multiple Skleroz, hastalığının halen kesin tedavisi olmasa da atakların sıklığını azaltan ve komplikasyonları yavaşlatan tedaviler mevcuttur.

MS nasıl bir hastalıktır?

Çoğu durumda, semptomları tedavi etmek ve komplikasyonları azaltmak mümkündür. Her yaşta olabilir ama  en çok 20 ve 30’lu yaşlarda teşhis edilir; kadınlarda 3 kat daha sıktır.

Multipl Skleroz (MS) hastalığı neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Multipl sklerozun en temel belirtileri; vücudun bazı bölgelerinde uyuşma ya da kuvvet kaybı, görme kaybı ya da çift görme, halsizlik, denge kaybı ve yürüme zorluğu, boyun hareketiyle oluşan elektrik çarpması hissi, konuşma bozukluğu ve yutma güçlüğüdür.

MS nasıl ilerler?

• Klinik izole sendrom: Genellikle görme şikayetlerinin ya da omurilik tutulumuna bağlı kuvvet kaybı, duyu kaybı gibi şikayetlerin gözlendiği hastalık sürecidir. MS’in başlangıç aşaması olarak değerlendirilebilir. Belden alınan sıvı incelemesi hastalığın seyri açısından önemlidir. Bu dönemden sonra başka atak görülmeyebilir. MR sonrası tespit edilen beyin ve omurilikteki lezyon yoğunluğu ve beyin omurilik sıvısı incelemesi sonrası gerektiğinde tedaviye başlanabilir.

• Ataklarla seyreden MS: En sık görülen MS formudur. Hastalık yakınmalarının arttığı atak dönemleri başlar. Atak sonrasında neredeyse tamamen iyileşme gerçekleşir ya da çok az komplikasyon oluşur. Hastalık ilerleyici değildir. Kullanımda olan ilaçların çoğu bu tip MS’de etkilidir. İlaçlar ile atak sıklığı azaltılabilmektedir.
• İlerleyici seyreden MS: Ataklardan sonra belirgin engellilik durumları oluşur ve her atak sonrasında komplikasyonlar ve sıkıntılar daha da artar.

MS atağı nedir?

Multipl Skleroz (MS), çaresi olmayan bir hastalık değil

Multipl Skleroz teşhisi

Hastalığın tanısı ayrıntılı tıbbi hikaye, fizik muayene, kan ve beyin-omurilik sıvısı testleri, görüntüleme yöntemleri ile konur.

• Tıbbi Hikaye: Hastanın yaşadığı sıkıntılar ve sağlık geçmişi, ailede benzer şikayetleri olan ya da daha önce MS tanılı hasta olup olmadığı sorgulanır.
• Fizik Muayene: Duyu kaybı olup olmadığı, kuvvet muayenesi, denge testleri, göz hareketleri ve görme alanı muayenesi, refleksler ayrıntılı olarak muayene edilir.
• Kan testleri: Diğer hastalıkları dışlamak amacıyla istenir.
• Manyetik rezonas görüntüleme (MR): MS tanısı için en anlamlı testtir. Beyin ve omurilikteki lezyonların gösterilmesi amacıyla yapılır. Damardan verilen ilaç yardımıyla yeni ve eski lezyonlar tespit edilebilir.
• Beyin omurilik sıvısı incelemesi: Küçük bir iğne yardımıyla bel bölgesinden girilerek beyin omurilik sıvısı alınır. Bu sıvıda MS tanısına yardımcı olur.
• Uyandırılmış potansiyeller: Kafa derisine yerleştirilen alıcılar yardımıyla kol ve bacaklardan verilen uyarılar ya da görsel uyarılar ile sinirlerin elektrik ileti hızları değerlendirilir. MS de bu hızlarda yavaşlamalar izlenir.

MS hastalığının tedavisi var mı?

Multipl Skleroz (MS) tedavisi

Multipl Skleroz tedavisi; atak dönemlerinde uygulanan ve hastalığın seyrine etki eden tedavi yöntemleri olarak gruplandırılabilir.

Multipl Skleroz atak tedavisi

Atak sırasında kullanılan en önemli ilaç kortizon olarak bilinen steroiddir. Damardan verilen metilprednizolon ismindeki steroid 3-10 gün süreyle uygulanır. Gerekli hallerde bu tedaviden sonra ağızdan steroid tedavisi ile tedaviye devam edilebilir.

Bu tedavi sırasında tuz ve karbonhidrat alımı azaltılmalıdır. Steroidin olası mide yan etkisine karşı mide koruyucu tedaviler de uygulanabilir. Steroid tedavisi sırasında hemen iyileşme olmayabilir. Kimi zaman birinci haftadan sonra şikâyetlerde azalma izlenebilir. Bu tedavi sırasında hastanın istirahat etmesi uygun olacaktır.

MS hastalığı yavaşlatan pek çok ilaç tedavisi vardır

MS tedavisinde kullanılan ilaçlar

Bu ilaçlar klinik izole sendrom ve ataklar ile seyreden MS için faydalı olan ilaçlardır.

Enjeksiyon olarak kullanılan ilaçlar:

İnterferonlar

• Betaferon (interferon beta 1b ): Gün aşırı deri içine uygulanan bir ilaçtır.
• Rebiff (interferon beta 1a): Haftada üç kez yine deri altına uygulanan bir ilaçtır.
• Avonex (interferon beta 1a): Haftada bir kez kas içine uygulanır.
• Copaxone (Glatiramer asetat): Haftada bir ya da üç kez deri içine uygulanır.

Ağızdan alınan ilaçlar:

• Fingolimod (Gilenya): Günün aynı saatinde 0.5 mg kapsül şeklinde alınır.
• Teriflunomide (Aubagio): Günde bir kez 1 tablet şeklinde kullanılır
• Dimethil fumarate (Tecfidera): 240mg/gün şeklinde başlanır, bir hafta sonra 480 mg/gün olarak devam edilir.

Multipl Skleroz tedavisinde çığır açan ilaçlar yakında kullanıma girecek!

Diğer Multipl Skleroz ilaçları

• Natalizumab (Tysabri): Çok aktif ataklar ile seyreden, interferon ve oral tedavilerin fayda etmediği hasta grubunda kullanılan bir ilaçtır. Enjeksiyon ve oral formdaki ilaçların etkisiz olduğu durumlarda kullanılabilir. 4 haftada bir damardan 300 mg verilir. Yan etkileri fazla olan bir ilaçtır.
• Alemtuzumab (Lemtrada): İnterferon ve oral tedaviye rağmen atakların devam ettiği hastalarda uygulanır. Bir yıl ara ile iki kez uygulanır. İlk yıl 5 gün süre ile 12 mg damardan verilir, 12 ay sonra 3 gün süre aynı dozda kullanılır.

Yeni MS ilaçları

• Ocrelizumab (ocrevus): 2011 yılında ilk çalışma sonuçları yayınlanan bu ilaç İlerleyici Tip MS için faydası olduğu kanıtlanmış ilk ve tek ilaçtır. 2017 yılında Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ilaç kullanımına izin vermiştir. Ülkemizde de ilaç bulunmaktadır. İlk doz iki hafta ara ile damardan uygulanır sonraki dozlar altı ayda bir uygulanır.
• Ofatumumab: İlk çalışmaları olumlu sonuçlar veren ilacın araştırması devam ediyor.
• Rituksimab: Bazı kanser türlerinde ve romatolojik hastalıklarda kullanılan bu ilaç için MS çalışmaları devam etmektedir.

İlaç kullanırken dikkat edilecek hususlar

• Enjeksiyon formunda olan ilaçların uygulanması zordur. Mutlaka uzman sağlık personeli tarafından yapılmalıdır.
• İlaçların yan etkilerine bağlı grip benzeri şikâyetler ortaya çıkabilir. Bunların azaltılması için enjeksiyondan 1 saat önce parasetamol veya ibufen gibi ilaçlar alınabilir.

Multipl Skleroz hastalığında yeni tedavi seçenekleri artıyor!

• İlaçlara bağlı karaciğer ve kan değerlerinde anormallikler ortaya çıkabilir. Bu yüzden bu ilaçlara başlandığında ilk yıl, üç ayda bir, sonrasında ise 6 ayda bir düzenli kan tahlili yapılması önerilmektedir.
• Son 5 yılda ilerleyici bir durum olmazsa ve MR’da yeni lezyonlar yoksa ilaç kesilebilir.
• Enjeksiyon ilaç kullanıma bağlı ilerleyen yıllarda kas-eklem katılığı denen hareketleri zorlaştıran spastisite durumu ortaya çıkabilir.

Multipl Skleroz semptomlarına yönelik tedaviler

• Ağrı: Hastaların çoğunda vücudun çeşitli bölgelerinde ağrı yakınmaları ortaya çıkmaktadır. Bunlar klasik ağrı kesiciler ile geçebileceği gibi bazen dirençli ağrılar olabilmektedir. Bu durumlarda duloksetin, gabapentin, pregabalin içeren ilaçların faydası olmaktadır.

• Yorgunluk: Günlük aktiviteleri engelleyen zihinsel ve bedensel enerji kaybı hastalarda sık karşılaşılan bir durumdur. Modofilin içeren ilaçlar ya da fluoksetin ve sentralin içeren antidepresan ilaçların faydası olmaktadır.
• Spastisite: Kaslarda kasılmaya bağlı eklem hareketlerindeki zorlanma spastisite olarak adlandırılır. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ve betaferonu uzun yıllar kullanan hastalarda ortaya çıkabilir. Baklofen tabletler ya da klonezepam içeren ilaçlar faydalı olmaktadır. Daha ağır durumlarda Botulinum toksin (BOTOX) tedavisi gerekebilir.

Neurontin nedir? Ne işe yarar? Kullanımı ve yan etkileri

• İdrar kaçırma: Hastalığın ilerleyen yıllarında daha sık görülür. Böyle şikayetleri olan hastaların üroloji uzmanına görülmesi de gerekmektedir. Ürodinamik testler sonucunda çeşitli tedaviler uygulanabilir.
• Yürüme bozuklukları: MS hastalığında hemen her dönemde görülen yürüme bozuklukları günlük yaşamı aksatan önemli bir sorundur. Fampyra ismindeki ilaç MS hastalarında yürüme bozukluklarına faydalı olması nedeniyle kullanılabilen bir yurt dışı ilacıdır. 2012 yılında Türk İlaç ve Tıbbı Cihaz Kurulu’nun sayfasında yayınlanan ‘Yurt Dışı İlaçlar Listesi’ne dahil edilmiştir.

MS destekleyici tedaviler

Multipl Skleroz beslenme

MS hastalığı için uygulanan özel bir diyet programı yoktur. Her sağlıklı insan için önerilen meyve ve sebze ağırlıklı, yağ oranı az, liften zengin dengeli beslenme programları MS hastaları için de uygun diyet programıdır. Omega 3 ve D vitamini açısından önemli bir kaynak olan somon, beyaz ton balığı, alabalık ve hamsi tüketilebilir.

MS, akıl ya da ruh hastalığı değildir ve erken teşhisi çok önemlidir

Yağ tüketiminde sıvı yağların tercih edilmesi, proteinden zengin kuru fasulye, tahıllar ve kabuklu yemişler uygun bir beslenme için tercih edilebilir. Katkı maddesi olan gıdalardan, aşırı yağlı ve karbonhidratlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır.

Multipl Skleroz egzersizleri ve spor

Geçmişte MS hastaları için fiziksel aktivite önerilmezdi. Ancak günümüzde yorgunluk, bitkinlik, kabızlık, idrar problemleri, depresyon şikayetlerinin azaltılması amacıyla sportif aktivitelerin faydaları kanıtlanmıştır. Kuvvet kaybı bulunan bölgelerin iyileştirilmesinde de egzersizin faydası olmaktadır.

Hastaların kapasitelerine göre uygun spor alanı seçilmeli, dağcılık, kayak sporları veya uzun mesafeli yüzme gibi ağır sporlardan kaçınılmalıdır. Spor süresince bol su içilmeli, spor sonrasında vücut ılık bir havuz ya da duşta soğutulmalıdır. Yürüme, yüzme, bisiklet, salon sporları, dans herkes için tavsiye edilen spor dallarıdır. Kollarda güç kaybı belirgin değilse atıcılık, masa tenisi ve yüzme gibi spor dalları tavsiye edilir.

MS ve yoga

Akupunktur

Geleneksel bir Çin yöntemi olan akupunktur ile MS hastalarında ağrı, anksiyete, uyku problemleri yakınmalarında azalma izlenmektedir.

MS ve fizyoterapi

Hastalığın hemen her döneminde uygun yöntem ve aktiviteler ile faydası bilinen bir yöntemdir. Fizik tedavi uzmanı bir doktor kontrolünde fizyoterapistler eşliğinde yapılmalıdır. Gerektiğinde evde verilen ödevler takip edilmelidir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon nedir? Fizyoterapist ne iş yapar?

MS hastalığı ölümcül müdür?

MS hastalığı ölümcül bir hastalık değildir. Yapılan çalışmalar MS hastalarının ortalama yaşam süresinin normal sağlıklı insanlar ile aynı olduğunu göstermektedir.

Multipl Skleroz: MS son evre tedavisi

Bu dönemde hastalar yaşamın önemli kısmını tekerlekli sandalyede, hastalık daha da ilerler ise yatağa bağımlı halde geçirmeye başlar. Eğer hasta MS son evrede ise:

• Bası yaralarına karşı dikkatli olunmalı, hasta uzun süre sandalyede oturmamalı, havalı minder ve yataklar kullanılmalıdır.
• Yatak çarşafları düzenli olarak değiştirilmelidir.
• Akciğer enfeksiyonlarına karşı yemek dik oturur pozisyonda yedirilmeli, yemek sonrası en az 30 dk süre ile bu pozisyon korunmalıdır.
• Günde 3-4 kez en az 1 saat olacak hasta oturtulmalıdır.
• Eklemlerdeki katılıkların önlenmesi amacıyla eklem hareketleri yaptırılmalıdır.
• İdrar problemleri açısından hasta sık sık kontrol edilmeli, bezleri değiştirilmeli gerekli durumlarda idrar sondası kullanılmalıdır.

MS ve gebelik

Gebelik sırasında atak olması halinde 3-5 gün süre ile steroid tedavisi uygulanabilir. Bu tedavinin bebeğe belirgin bir yan etkisi olmamaktadır. Diğer MS ilaçlarının ise bebeğe olumsuz etkileri vardır. Gebelik öncesi interferon tedavisi kullanan hastalar gebelik ile beraber ilaç tedavisini kesmelidir.

Prof. Dr. Efendi: Hedefe yönelik yeni ilaçlar MS tedavisinde başarıyı arttırdı

Multipl Skleroz hastalarına öneriler

• MS öldürücü bir hastalık değildir.
• Bu hastalığın sizi sakat bırakacağını düşünmeyin. Hastaların çoğunda uygun ilaçlar ile atak sıklığının azaltıldığını ve komplikasyonların yavaşlatıldığını unutmayın.
• MS uzun süreçli bir hastalık olduğu için deneyimli bir sağlık kuruluşundan takiplerinizi düzenli yaptırın.
• MS hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir, kan ve cinsel yolla bulaşmaz.
• Evlenmenizde sakınca yoktur. Çocuk sahibi de olabilirsiniz. Ancak tedavi alıyorsanız hamilelikten önce doktorunuzla konuşun.
• İyi beslenin, spor yapın ve sigara kullanmayın.
• Hastalığınızı yakınlarınızla, ailenizle, çalıştığınız kurumda amirlerinizle paylaşın. Sıkıntılarınız arttığında size yardımcı olabilirler.
• MS’i tedavi edebilecek bitkisel bir kür yoktur. Bu konuda anlatılanlara karşı şüpheci yaklaşın.
• Son yıllarda MS tedavisinde önemli gelişmeler kaydedilmektedir. Ümitsizliğe kapılmayın, geleceğe daha olumlu bakın. Bknz:>>> Multiple Sclerosis

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

Ahmet Red

2 yıl önce

Harikasınız…bana gerekli olanları ışınlıyorsunuz.

0

Yanıtla