Kortizon nedir? Ne için kullanılır? Faydaları ve yan etkileri

Kortizon, kortikosteroid sınıfında yer alan anti-alerjik, immünsupresif (bağışıklığı baskılayan) ve anti-enflamatuvar (iltihap kurutucu) bir hormondur. Pek çok ciddi hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Özellikle astım ve alerji ataklarının kontrol altına alınmasında oldukça etkilidir. Deri rahatsızlıkları, ülseratif kolit, sedef, egzama, artrit, alerjik bozukluklar gibi önemli hastalıkların tedavisinde kortizon içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Yaygın kullanılan bu ilaçların doz ayarlaması çok önemlidir. Aşırı veya hatalı kullanımı ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu yüzden kortizon kullanan hastaların dikkatli ve titiz davranması gerekir.

Kortizon nedir?

Kortizon, bağışıklık sistemini etkileyen hastalıkların inflamatuvar ve alerjik tepkilerini azaltan bir ilaçtır. Kortizol hormonunu taklit eden kortizon ilaçları, kortizol hormonundan daha güçlüdür. Pek çok hastalığı tedavi eden bu ilaçlar, aslında vücudumuzdaki böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan bir hormon olan kortizol hormonunun yapay formlarıdır. Kortikosteoridler, erkek özelliklerin gelişimini sağlayan anabolik steoridlerle benzerdir.

Kortizol (stres hormonu) nedir? Ne işe yarar? Yüksekliği ve düşüklüğü

Doğal Kortizon nedir, ne işe yarar?

Yağ ve karbonhidrat dengesinin sağlanmasından sorumlu olan doğal kortizon, vücut yağlarının kana karışmasına ve şekere dönüşmesini olanak tanır. Yani bu hormon, vücudun enerji ihtiyacının karşılanmasını sağlar. Ayrıca vücudun hastalıklarla ve enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olan antikorların üretimine ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine destek olur. Kortizol hormonunun vücut tarafından yeterli miktarda salgılanmaması halsizlik, yorgunluk ve zayıf bağışıklık gibi sorunlara neden olabilir.

Vücut direncindeki düşüklüklere stres ve başka bir ciddi rahatsızlık da eklendiğinde kişi, daha ciddi hastalıklara kolaylıkla yakalanabilir. Hatta hastanın bu durumda yaşamını kaybetmesi de söz konusu olabilir. Kortizol hormonunun yeterli olmadığı durumlarda ise mutlaka vücudumuza dışarıdan takviye edilmesi gerekir.

Astım tedavisinde ailelerin kortizon korkusu

Kortizol hormonu ne için kullanılır?

Kortizol hormonu, yüksek stres ve hayati tehlike durumunda vücudumuz tarafından kendiliğinden salgılanan bir hormondur. Gün içerisinde böbrek üstü bezi tarafından salgılanan kortizol hormonunun miktarı üzerinde kan basıncı ve vücut ısısı etkilidir. Stres hormonu olarak ta bilinen kortizol hormonu, bağışıklık sisteminin algıladığı stres ya da hayati tehlike karşısında ya savaşmasını ya da bu tehlikeden kaçmasını sağlar.

Sentetik kortizol hormonu yani kortizon ilaçları ise vücudun belirli bölgelerindeki ağrı ve iltihapları giderir. Dirsek, kalça, omuz, diz, bilek gibi eklemlere enjekte edildiğinde iltihap semptomlarını hafifletir. Kortizondan tendinit, reaktif artrit, gut, psoriatik artrit gibi hastalıkların tedavisinde yararlanabilmek mümkündür.

Romatoid artrit nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri

Kortizon çeşitleri

Kortizon ilaçlar; kendi içerisinde topikal kremler, haplar, vücuda doğrudan enjekte edilebilen ilaçlar vb. olacak şekilde farklı şekilde sınıflandırılır. En sık kullanılan kortizon çeşitlerini ise aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz:

Kortizon iğnesi

Bursit, osteoartrit, izole eklem iltihabı, gut gibi artritik rahatsızlıkların yol açtığı ağrı gibi semptomların tedavisinde kortizon iğnesi kullanılır.

UYARI: Bu iğnenin yapıldığı bölgede kızarıklık ve göğüs bölgenizde sıcaklık hissedebilirsiniz. İğne sonrası ağrıları dindirmek için bu bölgeye buz ile kompres yapabilirsiniz. Kortizon iğnesinden sonraki 2 gün boyunca küvet ve jakuziden uzak durun. Ama bu sürede ayakta duş alabilirsiniz. İğnenin yapıldığı bölgeyi koruyun. Örneğin, diz bölgenize iğne vurulduysa birkaç gün ağır yükler kaldırmaktan ve omuzlarınıza yüklenmekten kaçınmalısınız.

Ağrı, şişlik ve kızarıklığın 2 gün içerisinde geçmediği aksine arttığı durumlarda ise doktorunuza görünmelisiniz. Doğrudan iltihaplı bölgeye enjekte edilen kortizon ilaçlarına betametazonu ve triamsinolonu örnek olarak gösterebiliriz.

Kortizon hapı (Oral kortizon ilaçları)

Romatoid artrit ve ankilozan spondilit başta olmak üzere tüm vücudu etkileyen inflamatuvar hastalıkların neden olduğu ağrılı alevlenme dönemlerinde kullanılırlar. Metotreksat ve sulfasalazin en sık kullanılan ve ağızdan alınan ilaçlardır.

İltihap neden olur? Belirtileri, tedavisi ve kurutan diyetler

UYARI: Artrit tedavisinde reçete edilen kortizon haplarını kullanmadan önce mutlaka doktorunuza kullandığınız diğer reçeteli ya da reçetesiz ilaçlarla ilgi bilgi verin. Hap kullanımını doktora danışmadan asla kendi kararınız ile bırakmayın, reçetede belirtilen süreden daha uzun yada daha kısa bir süre boyunca bu hapları kullanmayın.

Kortizon kremler (Topikal kortizon)

Krem, sprey, köpük, jel gibi farklı versiyonları bulunan topikal kortizon ilaçları deri iltihaplarının tedavisinde kullanılır. Özellikle böcek ısırıklarının tedavisinde yararlanılan hidrokortizon krem topikal kortizonlara örnek olarak gösterilebilir. İnflamatuar bir deri bozukluğu olan ve çoğu zaman psoriatik artrit ile ilişkili olan sedef hastalığının tedavisinde de topikal yani bölgesel kortizonlardan yararlanılabilir.

Kortizon kremler, özellikle deri hastalıklarında çok faydalıdır

Kortizonlu ilaçlar

Kortizonlu ilaçlardan özellikle farklı artrit çeşitlerinin tedavisinde faydalanılır. Sedef hastalığı, iltihaplı deri rahatsızlıklarında (lupus gibi) ise daha çok kortizon topikal krem ve merhemler reçete edilir. Kortizonlu ilaçlar, böbrek üstü bezi tarafından az miktarda kortizon salgılanması durumunda devreye girerler.

Vücuttaki iltihap ve şişliği azaltmanın yan ısıra, inflamasyona neden olan moleküllerin salınımını önlerler. Mevsimsel alerjiler gibi alerjik reaksiyonlar, ülseratif kolit, anemi; kortizonlu ilaçların kullanımı ile tedavi edilebilir.

Ülseratif Kolit nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kortizon hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır

Daha çok artrit ve iltihaplı deri rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan kortizon, sıklıkla aşağıdaki hastalıkların tedavisinde kullanılır.

• Astım ve Alerjik rahatsızlıklar
• Sedef, Egzama
• Gut hastalığı
• Adrenal yetmezliği, Anemi (kansızlık)
• Romataid artrit ve osteoartrit gibi pek çok artrit çeşidi
• Kanser, Ülseratif kolit
• Tendinit, Lupus
• Eklem ve tendon iltihaplanmaları

Kortizon tedavisi

Kortizon tedavisi, kortizonla hangi hastalığın tedavi edileceğine ve tedavide yararlanılan yönteme göre değişiklik gösterir. Kortizon hapı ile tedavide doktorun reçetede belirttiği süre boyunca günde birkaç kez bu hapları tüketmeniz gerekir. Topikal yani lokal tedavilerde ise kortizon kremi ya da merhemi derideki iltihaplı lezyona günde 2-3 sefer olacak şekilde ve ince bir tabaka halinde sürmelisiniz. İğne ile kortizon tedavisi, genellikle 6 hafta-6 aylık bir zaman için iltihabın yol açtığı ağrı, acı vb. semptomları hafifletir. İğnenin etkileri sona erdiğinde ise kişinin tekrar kortizon iğnesi ile tedavi edilmesi gerekebilir. Hatta iğne ile tedavi, yaşam boyu devam edebilir.

Lupus hastalığı nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Enjeksiyonla tedavide kortizon, kaslara, eklemlere, kana, omurgaya, tendon çevresine yapılabilir. Hastanın ağrı ve acı hissetmesini engellemek adına enjeksiyon lokal anestezi eşliğinde gerçekleşebilir. İğne ile tedavi çoğu zaman hastalığın kendisini ortadan kaldırmaz. Yani tedavi ile yalnızca semptomlar giderilebilir. Astım hastalarının da tıpkı romatoid artrit hastaları gibi ömür boyu kortizon tedavisi görmeleri gerekebilir.

Kortizon tedavisi tehlikeli mi?

Kortizion tedavisi, uzun bir süre boyunca devam ettiğinde ya da tedavide yüksek doza kaçıldığında oldukça tehlikeli olabilir. Ancak kısa süreli tedavilerde genellikle hasta, ciddi yan etkilerle karşılaşmaz. Kortizon tedavisinin mümkün olduğunca kısa süreliğine ve düşük dozda tutulması hastanın genel sağlığı açısından önem arz eder.

Kortizonun yan etkileri

Uzun süreli ve yüksek dozda kortizon kullanımı pek çok yan etkiye neden olabilir. Kortizon kullanımının yan etkilerini ise aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Metabolizma: Kan şekerini yükselten kortizon, özellikle şeker hastaları için tehlikeli olabilir. Kan yağlarını yükselterek, kolesterol seviyelerinde artışa neden olabilir. Damar tıkanıklığı; özellikle sigara ve doğum kontrol hapı kullananlarda yaygın görülür.
• Kardiyavasküler: Potasyum eksikliği, konjestif kalp yetmezliği, hipertansiyonu takip eden miyokardiyal rüptür, son dönem miyokard infarktüsü kortizon kullanımına bağlı kardiyavasküler riskler arasında bulunur.
• Mide-bağırsak: Mide ülseri, potansiyel perforasyon ve kanama, mide bulantısı, midede delinme, iştah artışı, pankreatit vb. mide-bağırsak sistemine dair yan etkiler bildirilmiştir. İlaçların tok karna alınması ile bu riskler, en aza indirgenebilir.

Kolesterol nedir? Neden yükselir? Tedavisi ve iyi gelen yiyecekler

• Kas-iskelet: Kas güçsüzlüğü, kemik erimesi, kas kaybı vb. kas-iskelet sistemi sorunları, özellikle tedavinin ilk yılında sıklıkla karşılaşılan yan etkilerdir. Hareketsiz yaşayan kişiler ve menopoza girmiş olan kadınlarda bu yan etkilerin daha yaygındır.
• Psikiyatrik: Uykusuzluk, şiddetli depresyon ve anksiyete, kişilik bozuklukları ve değişiklikleri vb. yan etkiler görülebilir.
• Sinir sistemi: Hasta, uzun süreli kortizon kullanımı doğrultusunda vertigo, baş ağrısı, halsizlik vb. sinir sistemiyle ilişkili yan etkilere maruz kalabilir.
• Deri: Deri çatlakları, deride morarma, yara iyileşmesinin gecikmesi, aşırı kıllanma, deri renginin koyulaşması, ensede kalınlaşma vb. yan etkiler görülebilir.
• Endokrin: Çocuklarda büyümenin baskılanması, hipofiz yanıtsızlığı, cushingoid vb. yan etkiler ortaya çıkabilir.
• Oküler: Göz içi basıncında artış(glokom), özellikle çocuklarda görülen katarakt vb. gözde istenmeyen yan etkilerle karşılaşmak mümkündür. Katarakt ve glokom gelişimini engellemek adına hastanın mutlaka her 6 ayda bir doktora görünmesi gerekir.
• Alerjik reaksiyonlar: Hastada deri döküntüsü, kaşıntı, ürtiker, yüz, dudak ve dilin nefes almayı zorlaştıracak şekilde şişmesi vb. ciddi alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Daha önce alerjik reaksiyon geçiren kişilerde kortizon tedavisi, ölümcül sonuçlar doğurabilir. Tromboembolizm, kadınlarda adet düzensizliği, cinsel isteksizlik, erkeklerde sperm miktarında azalma nadir de olsa bildirilen diğer yan etkilerdir.

UYARI: Bağışıklık sistemini ciddi anlamda baskılayan kortizonlar, kişinin hastalık ve enfeksiyonlara daha kolay yakalanmasına neden olabilir. Ayrıca hastalar, rahatsızlıklarını daha şiddetli geçirebilir. Hamilelerde kortizon kullanımı, anne adaylarında yüksek tansiyon ve şeker riskini yükseltebilir.

Özellikle doğuma yakın bir zamanda kortizon kullanımı, bebeğin de böbrek üstü bezlerini baskılayabilir. Bu yüzden hamilelerin doktora danışmadan kortizon kullanmamaları gerekir.

Kireçlenme (osteoartrit) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kortizon iğnelerinin yan etkileri

Kortizon iğnelerinin kullanımı birtakım yan etkiler ve sorunlara zemin hazırlayabilir. Kortizon iğnesinin neden olduğu bazı yan etkiler şunlardır:

• Sinir hasarı
• Eklemlerde enfeksiyon
• Enjeksiyon bölgesinde yumuşak doku incelmesi
• Eklemlerde geçici iltihaplanma ve ağrı
• Kemik incelmesi ve erimesi
• Kan şekerinde geçici artış
• Tendonlarda zayıflama

Kortizonun zararları nasıl giderilir?

Kortizon iğnelerinin ya da haplarının yan etkilerine maruz kalmamak adına düzenli olarak egzersiz yapmalı, kötü ve dengesiz beslenme alışkanlığınızı terk etmeli, doktorunuzla randevularınıza periyodik olarak katılmalı, kilo vererek ideal kilonuza ulaşmalısınız. Kortizon tedavisinin ölümcül riskler doğurabileceğini unutmamalı, yan etkilerle karşılaşmanız durumunda vakit kaybetmeksizin doktorunuza gözlemlediğiniz yan etkilere dair bilgi vermelisiniz. Bu durumda doktorunuz tedavide doz azaltımına gidebileceği gibi kortizon tedavisini sonlandırmaya da karar verebilir.

Egzama (atopik dermatit) neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kortizon alanlar nelere dikkat etmeli?

• Sigara kullanma alışkanlığınızı bir an önce bırakın
• Alkol ve kafein tüketimini mümkün olduğunca sınırlandırın
• Kemik erimesi riskini azaltmak adına kalsiyum açısından zengin besinler tüketin
• Kas kaybıyla karşılaşmamak için protein açısından zengin bir diyetle beslenin
• Kolesterol seviyelerinin yükselmesini engellemek için yağdan fakir bir diyetle beslenin
• Katı ve doğmuş yağ tüketiminden kaçının
• Tansiyon yüksekliği riskine karşı tuzsuz bir diyet tercihinde bulunun
• Karbonhidrat açısından fakir besinler tüketin
• Yılda bir kez kemik yoğunlu değerlendirme testine (DEXA) girin
• Aktif bir yaşam tarzını benimseyin. Bu amaçla günde 30 dakikalık yürüyüşlere çıkabilir, fitness ve aerobik gibi aktivitelere katılabilirsiniz. Ayrıca bknz:>>>

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör