Köri, birçok baharatın karışımından oluşan çok faydalı bir baharattır. İçinde zerdeçal, kimyon, zencefil, acı kırmızı biber, demirhindi, kişniş, karanfil, kakule ve sumak gibi çeşitli baharatlar bulunur. Bu baharatların kombinasyonu güçlü antioksidanlar, vitamin ve mineraller içerir. Köri, bağışıklık ve sindirim sistemini güçlendirir. İltihap ve enfeksiyon gelişme riskini azaltır. Alzheimer, kalp, diyabet, kanser gibi kronik hastalıklara karşı koruyucudur. Zayıflamaya yardımcı olur. Aromatik tadı ve kokusuyla et yemeklerinden salatalara dek birçok alanda kullanılabilir. Eğer kan sulandırıcı, kemoterapi ilaçları veya organ nakli ilaçları kullanıyorsanız köri tüketmeden önce mutlaka doktorunuza danışın.
İçindekiler
Köri, turunçgiller familyasına ait bir ağaçtır. Bu ağacın yaprakları dövülüp toz haline getirilir ve diğer baharatlarla harmanlanır. İçeriği değişmekle birlikte genellikle zerdeçal, zencefil, kimyon, biber, sumak, karanfil, kişniş, kakule, demirhindi, acı kırmızı biber ve köri yaprağı bulunur. Karışım, 1-2 gün dinlendirildikten sonra kullanıma hazır hale gelir. Körinin anavatanı Güneydoğu Asya’dır fakat zamanla tüm dünyaya yayılmıştır. (1)
Keskin, yoğun ve aromatik bir tadı olan köri, bu tadı köri ağacı yaprağından alır. Kimyon ve zerdeçalla benzeş bir yapısı ve lezzeti vardır. Lezzeti kadar kokusu da çok baskındır.
Zerdeçalın faydaları nelerdir? Zerdeçal çayı neye iyi gelir?
Köri çeşitli baharatların karışımlarından elde edildiği için besin değeri malzemelere göre değişebilir. Şeker ve yağ oranı çok azdır. Kalorisi oldukça düşüktür. Bir çay kaşığı köri, yaklaşık olarak 6.5 kaloridir.
Zengin bir vitamin içeriği olan köri, başta K vitamini olmak üzere A, B, C ve E vitaminleri içerir. Potasyum, magnezyum, kalsiyum, selenyum, demir, bakır, fosfor ve çinko gibi çok önemli minerallere sahiptir. Ayrıca kurkumin, kersetin, pinen, lutein ve zeaksantin gibi antioksidanlar için çok iyi bir kaynaktır. (1)
Körinin en önemli bileşenlerinden biri zerdeçaldır. Zerdeçalın içeriğinde bulunan kurkumin pigmenti ise bağışıklık sistemini güçlendirir. Vücudun bakteri ve virüslerle savaşmasına yardımcı olur. Vücuttaki inflamasyonu azaltarak iltihabi hastalıkların gelişmesini önler. Enfeksiyonları uzak tutarak birçok hastalığı engeller.
İltihaba neden olan besinler! İltihap kurutan şifalı bitkiler ve kürler
Köride zencefil, zerdeçal ve biber gibi iltihap önleyici birçok baharat bulunur. Biberin içerisindeki kapsaisin bileşeninde çok güçlü anti-inflamatuar özellikler vardır. Zerdeçaldaki kurkumin bileşeni ise romatoid artrit, osteoartrit, inflamatuar bağırsak hastalığı gibi iltihaplı hastalıkların semptomlarını hafifletir.
Köriyi oluşturan baharatların çoğu antikanser özelliklere sahiptir. Zerdeçalın ana bileşeni olan kurkumin, kanser hücrelerini baskılar, enflamasyonu azaltır ve kanserin yayılmasını önler. Meme, kolon ve beyin kanserleri de dahil olmak üzere çeşitli kanserlerin gelişmesini önler. Yanı sıra acı biber, kişniş ve kimyon gibi diğer baharatlar da kansere karşı koruma sağlamada oldukça etkilidir. (2)
Köride bulunan başta zerdeçal ve diğer faydalı baharatlar bağışıklığı güçlendirerek enfeksiyonları uzaklaştırır. Kişniş ise köride bulunan başka bir güçlü baharattır ve hem bakteriyel enfeksiyonlarla hem de bağırsak enfeksiyonlarını önler. Bu nedenle, sağlıklı miktarda köri tüketmek vücudunuzu enfeksiyonlara karşı korumaya yardımcı olabilir.
Körinin içeriğindeki kurkumin bileşiği, birçok hastalık gibi Alzheimer hastalığına karşı da koruma sağlar. Beynin sinir yollarında biriktirdiği plak oluşumunu yavaşlatır. Bu plağı oluşturan amino asitleri ortadan kaldırmak için bağışıklık sistemini uyarır. Böylece hem bilişsel gerilemeyi hem de Alzheimer hastalığı olasılığını azaltır. (3)
Ateroskleroz (damar sertliği) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Köride yaygın olarak bulunan kakule ve tatlı fesleğen, kan damarlarındaki gerilimi azaltan proteinleri etkilerler. Kan basıncını düşürerek ateroskleroz, kalp krizi ve felç riskini önemli ölçüde azaltırlar. Körideki başka bir baharat olan zerdeçal ise kolesterolü düşürmeye yardımcı olur ve kalp sağlığını destekler. (4)
Köri yapımında kullanılan köri yaprakları, beta-karoten, C vitamini ve flavonoidler gibi birçok önemli antioksidan içerir. Bu sayede yüksek kan şekeri seviyelerini dengeleyerek Tip 2 diyabet riskini önemli ölçüde azaltır. Araştırmalar, düzenli köri tüketen kişilerin daha sağlıklı kan şekeri seviyelerine sahip olduğunu bulmuştur. (5)
Araştırmalar, baharatların, vücut ısısını artırıp yağ yakma sürecini desteklediğini belirlemiştir. Bu baharatlardan biri olan köri, vücuttaki fazla yağların atılmasına ve metabolizmanın hızlanmasına yardımcı olabilir. Kan şekeri seviyelerini düzenleyerek tatlı isteğini yatıştırabilir. Ayrıca, zengin içeriğiyle doyma hissi yaratarak fazla yemenin önüne geçebilir. Bir çalışmada, 6 veya 12 gram köri tozu içeren öğünler yiyen erkeklerin, açlık ve yeme isteğinin önemli ölçüde azaldığı bildirmiştir. (6)
Çoğu kişinin bildiğinin aksine köri, tek başına bir baharat değildir; 20’den fazla baharatın karışımından meydana gelir. Kullanılan baharatlar ve miktarlara göre her köri karışımının koku ve lezzeti birbirinden farklı olabilir. Körinin içerdiği temel baharatalar; kişniş, kimyon, zerdeçal, çemen, sarı hardal tohumu, zencefil, toz biber, karanfil, kakule, demirhindi, şeytantersi (asafoetida), acı kırmızı biberdir.
Kan şekeri nedir? Nasıl ölçülür? Yüksekliği ve düşüklüğü neden olur?
Malzemeler: 2 yemek kaşığı toz kişniş / 2 yemek kaşığı toz kimyon / 1.5 yemek kaşığı toz zerdeçal / 2 çay kaşığı toz zencefil / 1 tatlı kaşığı kuru hardal / 1/2 çay kaşığı toz karabiber / 1 tatlı kaşığı toz tarçın / 1/2 çay kaşığı toz kakule / 1/2 çay kaşığı acı veya tatlı toz biber
Hazırlanışı: Baharatların hepsini bir kabın içerisinde güzelce karıştırıp ağzı sıkı kapanan bir kavanoza aktarın.
Malzemeler: 2 yemek kaşığı zeytinyağı / 3 diş sarımsak / küçük bir parça taze zencefil / 2 tatlı kaşığı köri tozu / yarım çay kaşığı kırmızı pul biber / yarım çay kaşığı tuz / yarım paket sıvı krema / yarım bardak su / karabiber
Hazırlanışı: Yağı yapışmaz bir tavada ısıtın. Soyup ince rendelediğiniz sarımsak ve zencefili sürekli karıştırarak yaklaşık bir dakika kadar yağda çevirin. Fazla kızarmamalarına dikkat edin. Köri tozu ve pul biberi ekleyin, 1 dakika kadar daha kısık ateşte karıştırın. Ardından tuzu, yarım bardak suyu ve kremayı ekleyin. Kaynadıktan sonra 2-3 dakika daha kısık ateşte pişirin. Sosunuz hazır. Bu sosu özellikle kızarmış tavukla tüketebilirsiniz.
Körinin farklı kullanım alanları vardır. Bir çok yemekte baharat olarak tüketilebilir. Ayrıca saç ve cilt bakımlarında veya ilaçlarda da kullanılabilir.
Sos olarak hazırlayabileceğiniz köriyi, tavuk ve kırmızı et yemeklerinde, veya makarna sosu olarak, toz halini pişirme öncesi etleri marine etmek için kullanabilirsiniz. Ayrıca makarnalara, çorbalara, omletlere ve pilavlara katabilirsiniz. Salatalarınıza ve sebze yemeklerine çeşni olarak ekleyebilirsiniz.
Belli bir tüketim limiti bulunmasa da günde 1 tatlı kaşığına kadar köri tüketmek güvenlidir. Çok yüksek miktarlarda tüketimi ishal, baş ağrısı ve ciltte kızarıklık gibi sorunlara yol açabilir.
Birçok sağlık yararı bulunan ve zayıflamaya yardımcı bir baharat olan köri, diyetlerde güvenle kullanılabilir. Çok yönlü bir lezzete sahip olan köriyi, salatalarınızdan sebze yemeklerine, omletlerinizden et yemeklerine dek birçok alanda değerlendirebilirsiniz. Köri tozu genellikle zerdeçal içerdiğinden tariflerinize altın rengi bir ton vereceğini unutmayın.
Körinin zararları çoğunlukla bileşenlerinden biri olan zerdeçaldan kaynaklanır. Çok yüksek miktarda zerdeçal tüketmek mide bulantısı, ishal, baş ağrısı ve ciltte kızarıklık gibi rahatsızlıklara neden olabilir.
Körinin içerisindeki zerdeçal baharatı, bazı kişiler için risk oluşturabilir. Kan sulandırıcı ilaçlar ve kemoterapi ilaçları kullananlar köri tüketiminden kaçınmalıdır. Otoimmün hastalıklar ve organ nakillerinde kullanılan ilaçlarla birlikte tüketildiğinde yan etkiler artabilir. Böbrek taşı geçmişi olanlar, çok fazla köri tüketmeden önce mutlaka doktora danışmalıdır.
Hamilelik sürecinde köri tüketimi genellikle güvenlidir. Fazla tüketimi mide ağrısına veya mide ekşimesine neden olabilir ancak bebeğe zarar vermez.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Spices, curry powder - USDA2- Turmeric - NIH3- Curcumin (Curcuma, Turmeric) and Cancer - NIHYAZIYI PAYLAŞ
YORUMUNUZ VAR MI?