Kolesterolü yükselten nedenler ve düşürme yolları

Dünya genelinde ölüm nedenleri araştırıldığında kalp ve damar hastalıkları ilk sıralarda yer alır. Yüksek kolesterol kardiyovasküler hastalıkların en önemli etkenlerinden biridir. Kolesterol seviyesinde artış damar tıkanıklığı gibi vücutta ciddi hasara, hatta ölüme bile neden olabilir. Bu nedenle kolesterolün dengede tutulması sağlıklı ve kaliteli bir yaşam için oldukça önemlidir.

Kolesterol Nedir? Görevleri nelerdir?

Canlıların normal metabolik süreçlerini sürdürebilmeleri için kolesterol önemli bir lipittir.
Kolesterol önemli bir hücre zarı modülatörü, safra asitlerinin sentezi için öncü bir madde, östrojen ve androjen gibi steroid hormonların sentezi için bir substrattır. Ek olarak, D vitamini sentezinde, bir kolesterol türevi olan 7-dehidrokolesterol kullanılır.

Kolesterol nedir? Neden yükselir? Tedavisi ve iyi gelen yiyecekler

Öte yandan vücutta sentezlenebildiği için, diyetle alınması gerekmez. Kolesterol suda çözünmez ve şilomikron (CM), çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL), düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) ile yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) olmak üzere dört lipoprotein şekli ile dokular arasında ve kanda taşınır. LDL “kötü” bir lipoprotein olarak kabul edilirken, HDL genellikle “iyi” bir lipoprotein olarak kabul edilmektedir. Kolesterol metabolizmasında birçok faktörün önemli roller oynadığı bilinmekle birlikte, bufaktörler arasında diyetin yağ içeriği LDL-C ve HDL-C düzeylerini etkilemektedir.

Kolesterolü Yükselten Etkenler

• Obezlik: Kötü ve dengesiz beslenme şişmanlığa neden olduğu gibi kolesterolü de yükseltir. Kalıtımsal eğilimi olanlarda zayıf da olsalar kolesterol yükselebilir.
• Beslenme tarzı: Kolesterol yüksekliğine neden olan en önemli faktörlerden biridir. Özellikle doymuş yağlardan zengin; tereyağ, margarin, krema, kaymak, yağlı inek peyniri, şarküteri ürünleri bileşiminde bulunan yağlar kolesterolü yükseltir.
• Geçirilmiş bazı hastalıklar: Diyabet, hipotiroidi, anormal lipoproteinlere bağlı primer bilier siroz gibi kolestatik karaciğer hastalıkları, Kronik böbrek yetmezliği, oral kontraseptifler, gebelik.
• İlerleyen yaş: Kolesterol düzeyi yaşla birlikte artış gösterir. Ayrıca kadınlarda menopoz kolesterolün yükselmesine neden olan etkenlerin başında yer alır.
• Kullanılan ilaçlar: Ağır akne, antihipertansif ilaçlar (tiazid diüretikleri ve beta blokerler), kortikosteroid tedavisi (veya endojen kortikosteroid artışına sebep olan aşırı stres), HIV tedavisinde kullanılan proteaz inhibitörleri, bazı beta blokerler kolesterolü arttırdığı bilinmektedir.
• Genetik yatkınlık: Kolesterol hastalığı genetiktir. Kolesterol yüksekliğinin en sık görülen genetik nedenlerinden biri ailevi hiperkolesterolemidir.
• Aşırı Alkol tüketimi: Yapılan bazı araştırmalar aşırı alkol kullanımının bilhassa yanında tüketilen yağlı yiyeceklerle bir araya geldiğinde kolesterolü kısa sürede ciddi anlamda yükselttiğini göstermiştir. Alkol kullanımı azaltılarak takibi yapılan hastaların hemogram sonuçlarında kolesterol ve trigliserit değerlerinde kalıcı düzelme hali görülmüştür.

Hipertansiyon nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Yüksek kolesterol nasıl düşürülür?

Kardiyovasküler hastalık riski taşıyan bireylerde hedeflenen kan lipidleri değerleri;

• Lipid Parametresi
• Hedef (mg/dl)
• Toplam kolesterol <200
• LDL kolesterol <100mg/dl;
• <70mg/dl (çok yüksek riskli hastalarda)
• HDL kolesterol >40mg/dl
• Trigliserit <150mg/dl

Hiperlipidemi tedavisinde yapılması gerekenler

Lipid seviyelerinin kontrolü, hiperlipidemi ile ilişkili metabolik bozuklukların tedavisi,
hipertansiyon, diyabet ve obezite gibi sorunların önlenmesi ile sigaranın bırakılması olarak sıralanmaktadır. Hiperlipidemili hastalara birinci basamakta uygulanması gereken ilk yaklaşım fiziksel aktivite ve beslenme tedavisini kapsayan yaşam tarzı değişikliğidir. Araştırmalar, diyet tedavisinin lipid seviyeleri üzerinde belirgin bir etkisi olduğunu bildirmiştir. Birinci basamakta hiperlipidemili bireylere en az 3 ay sadece diyet tedavisi önerilmektedir. Hastanın durumuna bağlı olarak diyet tedavisi 6 aya kadar uzatılabilir.

Kolesterolü düşürmede beslenme

Sebze ve meyveden zengin diyetler ile toplam enerji tüketimine etki etmeden mikro besin ögeleri ve posa ihtiyacı karşılanabilmektedir. Uzun süreli çalışmalarda sebze ve meyve tüketimi yüksek olan bireylerde kardiyovasküler hastalık ve özellikle inme gelişme riskinin düşük olduğu belirlenmiştir Günlük beslenme programına eklenen bir porsiyon meyvenin kardiyovasküler hastalık riskini %7 oranında azalttığına dair yapılan çalışmalar mevcuttur. Başka bir analiz çalışmasında günlük diyete eklenen her bir porsiyon sebze-meyve ile kalp damar hastalıkları riskinde %4, inme riskinde %5 düşüş sağlandığı bulunmuştur.

İnme (felç) neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Aynı zamanda Vejetaryen diyet ile beslenen bireylerin toplam kolesterol ve LDL kolesterol düzeyleri ile kan basıncı değerlerinin et tüketen bireylere göre daha düşük olduğu bildirilmiştir.Vejetaryen ve vegan diyetle beslenen topluluklarda iskemik kalp hastalığı kaynaklı mortalite riskinin vejetaryen olmayanlara göre daha düşük olduğu yapılan prospektif çalışmalarda gösterilmiştir.

Kolesterolü çabuk düşürülmesine yardımcı olan önemli besinlerden bazıları:

• Zeytinyağı: Antioksidan özelliği olan bir doymuş yağdır. Kalp sağlığı üzerindeki olumlu etkilerinin yanında günde 2 yemek kaşık tüketilen zeytinyağının kötü kolesterolü (LDL) düşürdüğü iyi kolesterolü arttırdığı bilinmektedir.
• Yulaf: Tüm tahıllar içerisinde bilinen en iyi lif kaynağı yulaftır. Yulaf kandaki iyi kolesterolün emilmesini önleyen bir madde üretir.
• Yaban mersini: Karaciğer fonksiyonlarını düzenleyerek kandaki kolesterolün düşmesine yardımcı olur.
• Domates: Likopen bakımından zengindir. Likopen kolesterolün düşmesine yardımcı olurken LDL üretiminin de durmasını sağlar. Tavsiye edilen günlük tüketilen miktarı 100-120 gramdır.
• Avokado: Yemeklerde, salatalarda kullanılabilen avokado kolesterolü düşüren yağ asitleri içerir. Yüksek kolesterole karşı bir savaşçıdır.
• Badem: Kötü kolesterolün (LDL) oksitlenmesini engelleyerek damarlarda LDL birikimini en aza indirger. Günlük beslenmenize eklediğinizde kolesterolünüzü %10’a düşürür.

Antioksidan nedir, ne işe yarar? Hangi besinlerde bulunur?

• Soğan ve sarımsak: Faydaları saymakla bitmeyen doğal antioksidanlardır. Soğanın içerdiği kuersetin ve sarımsağın içerdiği allicinin çiğ olarak tüketildiğinde kolesterolü %10-13 oranında azalttığı bilinir.
• Fındık, fıstık ve ceviz: Omega 3 ve E vitamini bakımından oldukça zengin olan bu besinlerin kolesterolü %7-%10 oranında azalttığı bilinmektedir. Bulundurdukları bol miktarda kalsiyum, magnezyum ve potasyum mineralleri kan basıncını düzenler ve kolesterolün azalmasına yardımcı olur. Yağ oranı ve kalorisi yüksek olan bu besinlere diyetinizde kontrollü yer vermeye dikkat etmelisiniz. Günde 1 porsiyon tüketilmesi önerilen fındık, fıstık ve cevizin aynı zamanda kalp hastalıklarını %28 oranında azalttığı bilinir.
• Yeşil çay: Yağ yakıcı özelliğinden dolayı kolesterolün % 2-5 oranında azalmasını sağlar.
• Kefir: Metabolizma için birçok faydası olan kefir günde bir bardak tüketilebilir.
• Keten tohumu: Günde bir yemek kaşığı tüketilen keten tohumu kolesterolü düşürür. Ancak iki aydan uzun süreli tüketilmemesi önerilir. Özellikle meme ve yumurtalık kanserinde ve hamilelerde kullanılmaması gerekir.
• Elma, armut ve greyfurt: Bol miktarda pektin içerir. Pektin, vücutta kolesterolün düşmesini sağlayan bir polisakkarittir.
• Çekirdekli kırmızı üzüm: Günlük tüketilen bir salkım üzümün kolesterolü düşürdüğü bilinir.
• Ahududu: İçerdiği pterostilben sayesinde kolesterolü düşürür.
• Balık: Özellikle somon balığı, uskumru, alabalık ve sardalya omega 3 içeriği sayesinde iyi kolesterolü arttırırken kötü kolesterolü azaltmaya yardımcı olur. Diyetinizde haftada en az iki gün balığa yer verebilirsiniz. Diyete dahil edilemiyorsa dışarıdan takviye olarak balık yağı hapı alınması uzun vadede kolesterol yüksekliği üzerine iyileştirici bir etkide bulunacaktır.Balık yağının kardiyovasküler hastalıkları üzerindeki olumlu etkileri yadsınamayacak kadar çoktur.

*Akdeniz diyeti kolesterol düşürmede mucizevidir. Her türlü meyve ve sebze, tam tahıllı ürünler, kuru yemişler, zeytinyağı, zeytin, keten tohumu ve susam gibi yağlı tohumlar, otlar ve baharatların tüketildiği bu beslenme tipinde Süt ürünleri, kırmızı et ve kümes hayvanları ise ölçülü tüketim koşuluyla beslenmeye dahildir.

Akdeniz diyeti nasıl yapılır? Faydaları ve örnek diyet menüsü

Özellikle kırmızı et ve tatlıların tüketiminin sınırlandırılması gerekir. Diğer hayvansal proteinler sebze ve meyvelerden daha az miktarda olacak şekilde tüketilir. Bu diyet biçiminde deniz ürünleri ve balıklar beslenmeye dahil edilir.
*Tereyağı ve margarin yerine zeytinyağı ve hindistan cevizi yağı tüketebilirsiniz.

Sağlıkla kalın
Dr.Ezgi ŞAHİN

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör