KOAH nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

KOAH, ‘kronik obstrüktif akciğer hastalığı’ öksürük, balgam, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtilerle seyreden ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. KOAH için risk faktörlerinin başında sigara, zehirli gazlar ve hava kirliliği gelir. Sigara içmek, KOAH gelişme riski içmeyenlere göre, 20 kat arttırmaktadır. Havalandırması kötü, dumanlı ve tozlu iş yerlerinde çalışanlarda KOAH görülme riski çok yüksektir. KOAH oldukça yaygın bir hastalıktır ve Türkiye’de yaklaşık 3 milyon KOAH hastası olduğu tahmin edilmektedir. KOAH, önlenebilen ve tedavisi olan bir hastalıktır. Buna rağmen, dünyada en çok ölüme neden olan 4. sıradaki hastalıktır.

KOAH nedir?

KOAH hastalarının büyük çoğunluğu aynı zamanda sigara tiryakisi olduğundan öksürük ve balgam yakınması başlangıçta hasta tarafından sigaradan oluyor, düşüncesiyle önemsenmez. Oysa bu dönemde teşhis edilmesi hastanın geleceği için çok önemlidir.

Balgam nedir, neden olur? Balgamın belirtileri, türleri ve tedavisi

KOAH belirtileri

• Uzun süreli kronik öksürük
• Balgam çıkarma
• Nefes darlığı ve güçlüğü
• Hırıltılı nefes alma
• Çabuk yorulma aşırı halsizlik, fiziksel aktivite de zorlanma
• Risk grubunda olan bazı hastalarda belirti olmayabilir

KOAH hastalığının ilk belirtileri öksürük ve balgam çıkarmadır, bunun yanında hırıltılı nefes alma, nefes darlığı, göğüs sıkışması ve öksürük esnasında aşırı balgam tükürme görülebilir. Öksürük genellikle sabahları daha fazla ve arka arkaya olur.

Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kronik bronşitin ön planda olduğu KOAH olgularında çoğu kez öksürükle birlikte balgam çıkarma da vardır. Hastalığın bu dönemde fark edilmemesi ve sigaraya devam edilmesi neticesinde hastalık ilerler ve hışıltılı solunum, nefes darlığı gibi yakınmalar ortaya çıkar. Ayrıca bazı hastalarda balgamla birlikte hafif hemoptizi (kan tükürme) olabilir.

Erken dönemde sigaranın bırakılmasıyla birlikte KOAH belirtileri gerileyebilir ve hastalık gelişimi durabilir. KOAH hastalığı alevlenmeler şeklinde seyreder.

Alevlenmeler stabil dönemden farklı bir tedavi gerektirir. Alevlenmeler hastalığın ilerlemesine katkıda bulunur ve ölümlerin en önemli nedenidir. Ayrıca eşlik eden diğer sağlık sorunları hastalığın ilerlemesine katkıda bulunur ve yönetimini güçleştirir.

Öksürük neden olur, nasıl geçer? Öksürüğe iyi gelen tedaviler

KOAH alevlenmesi

• Alevlenmeler, akciğer fonksiyonlarına çok hızlı zarar verir
• Hastanın yaşam kalitesinde bozulmaya neden olur
• Hastaneye yatış riskini arttırır
• Ölüm ve komplikasyon riski artar

Ön planda amfizemin yer aldığı KOAH olgularında ise hastalar en fazla nefes darlığından yakınırlar. Bu gruptaki hastalarda hışıltılı solunum, öksürük ve balgam çıkarma yakınmaları daha seyrektir. Yine amfizemin ön planda olduğu KOAH hastaları genellikle astenik, ince yapılı tiplerdir. Buna karşın kronik bronşitin ön planda olduğu KOAH hastaları tıknaz, kısa boylu yapıdadırlar.

KOAH’ın ağır ve çok ağır formlarında kandaki oksijen miktarında azalma ve buna bağlı morarma ve en nihayetinde kalp yetersizliğine bağlı ayaklarda şişme gibi belirtiler ortaya çıkar. Kişi 35 yaşına gelmeden fark edilemeyebilir ancak bu yaştan sonra şiddeti artan belirtiler hastanın günlük yaşamını etkileyebilir.

KOAH’ınız varsa, sık sık grip, soğuk algınlığı veya diğer solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanabilirsiniz. Ancak bu belirtileri olan herkesin KOAH’lı olmayabilir yine, bazen hastalık hiç belirti göstermeden ilerler.

Enfeksiyon nedir? Neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavisi

Bazı ciddi semptomlar bir hastanede tedavi edilmeden geçmez. KOAH, nefes darlığının şiddetine göre dört gruba ayrılır ve farklı belirtilerle kendini gösterir.

Amfizem nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Hafif ve Orta KOAH belirtileri

Ağır iş yapıldığı zaman veya hızlı yürüme ve merdiven çıkma esnasında bazen nefes darlığı hissedilir.

• Ağır iş yapıldığı zaman veya hızlı yürüme ve merdiven çıkma esnasında genellikle nefes darlığı hissedilir.
• Bazen günlük işler yapılırken dahi nefes darlığı hissedilir.
• Bazen günlük işler yapılırken dahi nefes darlığı hissedilir.
• Gece uykusu rahattır, nefes darlığı nedeniyle uykusuzluk çekilmez.

Akciğer enfeksiyonu ve iltihabı neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Ağır KOAH ve belirtileri

• Günlük işler yapılırken genellikle nefes darlığı hissedilir.
• Şiddetli halsizlik vardır.
• Merdiven çıkmada çok zorlanılır.
• Gece nefes darlığı nedeniyle uyku düzeni bozulur.
• Otururken dahi nefes darlığı hissedilir.
• Oda içinde yürümek zorlaşır.
• İşe gidilemez.

Bunlar; Bol terleme, Dilde, dudaklarda, parmak uçlarında morarma, Şiddetli baş ağrısı, Çarpıntı, Gündüzleri uyuklama, geceleri uykusuzluk, Zihinsel faaliyetlerde azalma (unutkanlık, dikkatsizlik), Aşırı sinirlilik, Şiddetli halsizlik, yorgunluk, Zayıflama, Cinsel güçte azalma, Mide rahatsızlıkları, karında şişkinlik ve hazımsızlık, Kabızlık, Ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma hissi ve Ellerde titremedir.

KOAH hastalığı tanısı

Yukarıda sayılmış olan risk faktörleri ve hastalık belirtileri ile doktora başvuran hastalarda standart akciğer grafisi ve “solunum fonksiyon testleri” yapılmalıdır. Standart akciğer grafisinde KOAH’a ilişkin bulgular saptanabilmekle beraber, yukarıdaki şikâyetlere neden olabilen akciğer kanseri, bronşektazi gibi diğer akciğer hastalıklarının tanısı da konulabilir. Solunum fonksiyon testleri ise KOAH tanısının objektif olarak kesinleştirilmesini ve hastalığın varlığında ağırlık derecesinin belirlenmesini sağlar.

Nefes darlığı, astım ve KOAH’a karşı doğru nefes teknikleri

Hastalığı çok erken dönemde tanımak ve hastalığa neden olan tütün kullanımı ve diğer etkenleri ortadan kaldırmak KOAH’ın ilerlemesini durduracak tek yöntemdir. Bunun için ise 40 yaşın üzerinde, özellikle tütün kullanımı olan bireylerin solunum fonksiyon testleriyle taramadan geçirilmesi gereklidir.

KOAH tedavisi

KOAH tedavisinde kullanılan pek çok yöntem ve ilaç mevcuttur ve bunlar hastalığı önemli oranda geriletmektedir. Ancak hastalığı tamamen yok eden bir tedavi henüz yoktur. Bununla birlikte, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavileri kendinizi daha iyi hissetmenize, daha aktif kalmanıza ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir. KOAH tedavisi 2 bölümden oluşur. Stabil dönem tedavisi ve alevlenme dönemi tedavisi.

Bricanyl (terbütalin) nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

KOAH tedavisinin hedefleri şunları içerir:

• Semptomları azaltıp hastayı rahatlatmak
• Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak
• Kişinin hareket etme kabiliyetini artırma veya aktif kalma becerisini geliştirme
• Komplikasyonları önleme ve tedavi etme
• Hastanın genel sağlığını iyileştirme

Stabil Dönem KOAH Tedavisi

• Çevresel risk faktörlerine maruziyetin azaltılması / kaldırılması
• Sigara içiminin bırakılması
• Günlük düzenli fiziksel aktivite
•  Aşılama (Grip ve zatürre aşısı vb)
• Gerektiğinde semptomatik tedavi uygulanmalıdır

KOAH’ta İlaç Tedavisi: Bronkodilatörler

Bronkodilatörler hava yollarınızdaki kasları rahatlatır. Bu solunum yolların açılmasına yardımcı olur ve solunumu kolaylaştırır. KOAH’ınızın ciddiyetine bağlı olarak, doktorunuz kısa etkili veya uzun etkili bronkodilatör reçete edebilir.

Akciğer (pulmoner) embolisi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kısa etkili bronkodilatörler 4-6 saat sürer ve yalnızca gerektiğinde kullanılmalıdır. Uzun etkili bronkodilatörler yaklaşık 12 saat veya daha fazla sürer ve her gün kullanılır.

Bronkodilatörler 3 gruptan oluşur:

• Antikolinerjikler
• Beta 2 agonistler
• Metilksantinler

Çoğu bronkodilatör, bir inhaler adı verilen bir cihaz kullanılarak alınır. Bu cihaz, ilacın doğrudan ciğerlerinize gitmesini sağlar. Tüm inhalerler aynı şekilde kullanılamaz. Sağlık uzmanlarınızdan size inhalatörünüzü kullanmanın doğru yolunu göstermelerini isteyin. Hastalığınız hafifse, doktorunuz kısa etkili inhalasyon bronkodilatatörü reçete edebilir.

Bu durumda, ilacı sadece belirtiler ortaya çıktığında kullanabilirsiniz. Hastalığınız orta veya şiddetli ise, doktorunuz kısa ve uzun etkili bronkodilatörlerle düzenli tedavi reçete edebilir.

Kombinasyon Bronkodilatatörler + Steroidler

Genel olarak, inhale steroid kullanımı tercih edilen bir tedavi değildir. Hastalığınız çok şiddetli ise veya semptomlarınız sık sık patlarsa, doktorunuz bronkodilatör ve inhale steroid içeren ilaçların bir kombinasyonunu reçete edebilir.

Steroidler hava yolu inflamasyonunu azaltmaya yardımcı olur. Doktora, steroid ilavesinin solunum sorunlarınızı hafifletmeye yardımcı olup olmadığını öğrenmek için bronkodilatör ile inhale steroidleri denemekten 6 hafta 3 aya kadar bir süre isteyebilirsiniz.

Pulmoner Rehabilitasyon

Programın amacı, aktif kalmanıza ve günlük aktivitelerinizi gerçekleştirmenize yardımcı olmaktır. Rehabilitasyon ekibiniz doktorlar, hemşireler, fizik tedavi uzmanları, solunum terapistleri, egzersiz uzmanları ve diyetisyenlerden oluşur.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon nedir? Fizyoterapist ne iş yapar?

Oksijen Terapisi

Şiddetli KOAH hastalığınız varsa kanda düşük oksijen seviyesi oluşur, oksijen tedavisi daha iyi nefes almanıza yardımcı olabilir. Bu tedavi için oksijen burun deliklerinden veya maskeden geçirilir. Bazen veya sık sık ekstra oksijene ihtiyacınız olabilir. Şiddetli KOAH’lı bazı insanlar için günün çoğunda fazladan oksijen kullanmak onlara yardımcı olabilir.

Çok ağır KOAH’lı hastalar sürekli olarak günde en az 15 saat oksijen kullanmalıdır. Kanda oksijen seviyesi tehlike sınırının altına inmiş olan hastaların uzun süreli oksijen tedavileri hem şikayetlerini azaltacaktır hem de yaşam kalitelerini artıracaktır.

Oksijen tüpleri bu amaçla kullanılmazlar. Çünkü tüpler kısa sürede bitecektir ve bunların tekrar doldurtulması gerekecektir. Uzun süreli oksijen tedavisi için “oksijen konsantratörü” adı verilen ufak bir komidin boyutunda cihazlar kullanılır. Oksijen cihazının doldurulması gereken deposu yoktur, bu makinanın kendisi oda havasından oksijen üretmektedir.

Akciğer kanseri belirtileri nelerdir? Nedenleri, tanısı ve evreleri

Sosyal güvencesi olan hastalara heyet raporu karşılığında oksijen konsantratörü ücretsiz olarak verilmektedir. Heyet raporu için bu cihazın kullanılmasını gerektirecek kadar ağır KOAH olduğunu belgelemek amacıyla bazı basit testlerin yapılması gerekir. Böylece uzun süreli oksijen tedavisi alması gereken hastalar belirlenmiş olmaktadır.

Uzun süreli oksijen tedavisi alan hastaların uyması gereken kurallar

• Günde en az 15 saat oksijen alınmalıdır.
• Yangın tehlikesi nedeniyle oksjien cihazının yanında sigara içilmemelidir.
• Cihaz sobadan uzak tutulmalıdır.
• Gece kan oksijen seviyesi çok fazla düştüğü için uyku süresince oksijen alınmalıdır.
• Cihazın bakımı düzenli yapılmalıdır.

KOAH ameliyatı ve akciğer nakli

Cerrahi, KOAH’lı bazı insanlara fayda sağlayabilir. Cerrahi, genellikle, ilaç tedavisinden fayda görmeyen ciddi semptomları olan insanlar için son çare olarak kullanılan bir tedavi şeklidir. Başlıca amfizemle ilişkili olan KOAH’lı insanlar için cerrahi girişimler büllectomi ve akciğer volüm azaltma cerrahisi (LVRS) yöntemlerini içerir. Akciğer nakli, çok ağır KOAH’lı insanlar için bir tedavi seçeneği olabilir.

• Büllektomi: Hava keselerinin duvarları tahrip edildiğinde, daha geniş hava boşlukları oluşur. Bu hava bölgeleri o kadar büyük olabilir ki, nefes almaya müdahale eder. Büllümotomi  ile akciğerlerden bu büyük bülleri çıkartır.
• Akciğer Hacim Azaltma Ameliyatı: Bu yöntemde, cerrahlar hasarlı dokuları akciğerlerden uzaklaştırır. Bu, akciğerlerin daha iyi çalışmasına yardımcı olur. Özenle seçilmiş hastalarda bu yöntem solunum ve yaşam kalitesini artırabilir.
• Akciğer nakli: Akciğer nakli sırasında doktorlar hasarlı akciğerinizi çıkarır ve bir donörden sağlıklı bir akciğer ile değiştirirler. Akciğer nakli akciğer fonksiyonunuzu ve yaşam kalitenizi artırabilir. Bununla birlikte, akciğer nakli enfeksiyonlar ve nakledilen akciğer reddi gibi birçok riskleri vardır. Ciddi derecede KOAH’ınız varsa, bir akciğer nakli seçeneği olup olmadığını doktorunuzla konuşun.

KOAH Komplikasyonlarını Yönetmek

KOAH semptomları genellikle zamanla yavaş yavaş kötüleşir. Ancak aniden kötüye gidebilirler. Örneğin, soğuk algınlığı, grip veya akciğer enfeksiyonu semptomların hızla kötüye gitmesine neden olabilir. Nefes almada çok daha zor zamanınız olabilir.

Balgama ne iyi gelir? Balgam söktürücü şifalı bitkiler ve çaylar

Ayrıca göğüs sıkışması, daha fazla öksürme, balgam veya tükürüğünüzün renginde veya miktarında bir değişiklik ve bir ateş olabilir.

Belirtiler aniden kötüye giderse hemen doktorunuzu arayın. Nefes aldığınızda bronkodilatör ve inhale steroid gibi diğer ilaçlarla birlikte enfeksiyonu tedavi etmek için antibiyotikler reçeteleyebilir. Bazı ciddi semptomların olduğu durumlarda hastaneye yatmanız gerekebilir.

KOAH tedavisine yardımcı tedbirler

• Yapılabilecek kadar egzersiz yapılmalıdır. Sürekli oturmak ve egzersizden kaçınmak kasları güçsüzleştirir ve nefes darlığını artırır.
• Ağır egzersizlerden (ağır yük taşımak, bahçede çalışmak gibi) kaçınılmalıdır.
• Soğuk ve hava kirliliğinin fazla olduğu saatlerde dışarıya çıkılmamalıdır.
• Sık aralıklarla ve her öğünde az miktarda yeme alışkanlığı kazanılmalıdır.
• Yiyecekler daha çok sulu gıdalardan (çorba, sulu sebze yemekleri) oluşmalıdır. Katı ve ağır yemekler sonrasında nefes darlığı artmaktadır.
• Hazımsızlığa ve gaz şikayetlerine neden olabilecek yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
• Bol sıvı (su, asitsiz meyve suları, bitkisel çaylar) tüketilmelidir.
• Kilosu fazla olan hastaların şikayetleri de o kadar çok artacaktır. Kilolu hastaların fazla kilolarını azaltmak için çaba göstermeleri gerekir. Bunun için yağlı, tatlı ve unlu yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
•  Her yıl sonbaharda grip aşısı yaptırılmalıdır. Grip salgınları döneminde kalabalık yerlerde bulunulmamalıdır. Enfeksiyon hastalıklarından korunmak için yanaktan öpüşme alışkanlığı terk edilmelidir.  Grip ile birlikte hastalık bir anda şiddetlenir, şikayetler ağırlaşır ve genellikle hastaların hastanede yatırılarak tedavileri gerekir.
• Nefes darlığının şiddetlendiği zamanlarda derin nefes aldıktan sonra ıslık çalar gibi dudakları büzerek nefesinizi yavaşca dışarıya üfleyin. Bunu ne kadar sık yaparsanız o kadar rahatlarsınız.
• Sırtınız dik olacak şekilde rahat bir koltuk, divan veya sandalyeye oturun. Bir elinizi göğsünüzün üzerine diğer elinizi ise karın bölgenize koyun. Nefes alır verirken göğsünüz üzerindeki el hareket etmemelidir. Burundan “bir, iki” sayılarını söyleyerek nefes alın. Nefes alırken göğsünüz hareket etmesin karın kaslarınız yukarıya doğru hareket etsin. Daha sonra “bir, iki, üç, dört” sayılarını söyleyerek yine burundan aldığınız nefesi dışarıya üfleyin. Bu şekildeki soluk alıp verme alışkanlık haline gelene kadar bu egzersizlere devam etmelisiniz. Böylece solunum yaptıran diafragma kası güçlenir ve daha az nefes darlığı hissedersiniz.

KOAH hastalığında yaşam tarzı değişiklikleri

Bu neden ilk hedefiniz olmalıdır. Kendi başınıza sigarayı bırakmada zorlanıyorsanız doktorunuzdan yardım alabilirsiniz. Ayrıca, sigara dumanı veya diğer zehirli maddelerin havada olduğu yerlerden kaçının.

Hastalığınız ileri evrede ise nefes darlığı ve yorgunluk gibi semptomlar yüzünden yeterli miktarda yemek yiyemiyor olabilirsiniz. Sonuç olarak, ihtiyaç duyduğunuz kalorileri ve besin maddelerini alamazsınız, bu da belirtilerinizi kötüleştirebilir ve enfeksiyon riskinizi artırabilir. Beslenme ihtiyaçlarınızı karşılayacak bir beslenme planını izlemeniz konusunda doktorunuzla konuşun. Doktorunuz daha küçük, daha sık yemek yemenizi önerir; yemeden önce istirahat; ve vitamin veya besin takviyeleri alarak.

İleri evre KOAH alevlenmelerinde risk, Kalp Krizi ile benzer!

Hangi faaliyet türleri ve egzersizlerin sizin için güvenli olduğunu doktorunuzla konuşun. Bazı durumlarda aktif olmanız zor olabilir ama fiziksel aktivite, nefes almanıza ve genel sağlığınızı iyileşmenize yardımcı olur ve sağlığınızı güçlendirir.

Sigarayı mutlaka bırakın

KOAH’ın en önemli nedeni sigara kullanımıdır. Bu hastalığın yüzde 80’nin nedeni sigaradır. Değişik sigara çeşitlerinin (ince, düşük nikotinli) veya tütün kullanma şeklinin (nargile) bu riski azaltmadığı bilinmektedir.  Sigara dışında bazı mesleki faktörler (madencilik, fırın ya da tahıl işçiliği, çiftçilik), genetik faktörler ve hava kirliliği de KOAH’a neden olmaktadır. Pasif olarak sigara dumanına maruz kalanlarda da hiç maruz kalmamış olanlara göre KOAH gelişme riski %50 artmıştır. Ayrıca Bknz: >>> TTD KOAH Rehberi

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör