Kadınlarda idrar kaçırma neden olur? Belirtileri ve tedavisi

13 Aralık 2018 | 17 Ekim 2020 | Kategori: Kadın Hastalıkları, Sağlık Sözlüğü Print

159 Paylaşım

İdrar kaçırma, kadınlarda çok yaygın görülen ve hayat kalitesini ciddi şekilde bozan önemli bir sağlık sorunudur. İdrarın tutulamaması ve istem dışı idrar kaçırılması inkontinans olarak tanımlanır; fiziksel, psikolojik, sosyal ve hijyenik pek çok soruna sebep olur. Ülkemizde her dört kadından birinde görülen idrar kaçırma sorunu utanılan bir sorun olarak görüldüğü için çoğu zaman gizlenmekte ve bu nedenle tedavisi gecikmektedir. Kırsal kesimlerde özellikle çok doğum yapan ve ileri yaştaki kadınlarda normal görülse de kentlerde iş ve sosyal hayatı ciddi şekilde olumsuz etkiler.

İçindekiler

İdrar kaçırma nedir?

İdrar kaçırma, bir kişinin mesanesini kontrol edememesi, idrarın dışarı sızmasını önleyememesi durumudur. Öksürme, hapşırma, hamilelik ya da obezite durumlarında idrar kaçırma daha sık görülür. Yaşlandıkça daha sık rastlanmasına rağmen, her yaşlı bu sorunu yaşamaz. Mesane boşalmaya hazır olana kadar idrarı depolar. Pelvisin alt kısmındaki kaslar mesaneyi yerinde tutar. Normalde mesane düz kasları gevşeterek idrarı depolar.

Mesane boynu (uç kısmı) sfinkter adı verilen kas kümeleri ile kapalıdır ve idrarı kaçırmaz. İdrar yapmaya hazır olunduğunda beyin mesaneye sinyal gönderir, mesane kasları kasılır, sfinkter dediğimiz kaslar açılır ve idrar boşaltılır. Kişinin isteği ile sağlıklı idrar yapabilmesi için sağlıklı beyin, omirilik, mesane, idrar yolu, sinir sistemi ve hormonal kontrol olmalı ve bunların birbiriyle koordineli çalışması gerekmektedir.

İdrar kaçırma neden olur?

İdrar kaçırma bir hastalık değildir, bir hastalığın belirtisidir. Günlük alışkanlıklardan, hastalıklardan veya fiziksel problemlerden kaynaklanabilir. İdrar kaçırma nedeninizin bir doktor tarafından doğru teşhis edilmesi, problemin çözümü için çok önemlidir.

Geçici idrar kaçırma nedenleri

Bazı içecekler, yiyecekler ve ilaçlar mesanenizi uyarır ve idrar miktarınızı arttırır. Örneğin:

Alkol ve kafeinli içecekler
Gazlı içecekler ve maden suyu
Baharatlı, şekerli ve narenciye meyveleri gibi asitli yiyecekler
Çikolata, yapay tatlandırıcılar
Yüksek dozda C vitamini
Kalp ve tansiyon ilaçları, sakinleştiriciler ve kas gevşeticiler

Tıbbi kaynaklı idrar kaçırma nedenleri

İdrar yolu enfeksiyonu: Mesaneyi etkileyen enfeksiyon idrar kaçırmaya yol açabilir
Kabızlık: Rektum mesane yakınında bulunur ve sinirlerin çoğu ortaktır. Rektumunuzdaki sert dışkı, sinirlerin aşırı uyararak idrar sıklığınızın arttırabilir

İdrar yolu enfeksiyonu neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kalıcı idrar kaçırma nedenleri

Gebelik ve bazı doğum vakaları
Yaşla birlikte mesane kasının da yaşlanması
Menopoz sonrası östrojen azalması
Histerektomi (rahmin alınması)
İdrar yolundaki bir tümör ya da üriner sistem taşları
Multipl skleroz, Parkinson, inme, beyin tümörü veya spinal yaralanmalar

İdrar kaçırma risk faktörleri

Cinsiyet: Kadınların gebelik, doğum, menopoz ve anatomik yapıları nedeni ile idrar kaçırma riski yükselir. Ancak, prostat bezi sorunları olan erkeklerde de risk yüksektir.
Yaş: Yaşlandıkça, mesanedeki ve idrar yollarındaki kaslar güçlerini kaybeder. Bununla birlikte mesanenizin idrarı kontrol etme becerisi azalır ve idrar kaçırma sorunu oluşur
Aşırı kilolu olmak: Fazla kilo, mesane ve etrafındaki kaslara fazla basınç uygular. Bu durum da kasları zayıflatır ve öksürürken veya hapşırırken idrar kaçırmaya neden olur
Sigara içmek: Tütün kullanımı, idrar kaçırma riskinizi artırabilir.
Aile öyküsü: Eğer yakın bir aile üyesinde idrar kaçırma sorunu varsa, sizde de olabilir
Bazı hastalıklar: Nörolojik hastalık veya diyabet idrar kaçırma riskini artırabilir.

İdrar kaçırma türleri

Stres tipi idrar kaçırma: Öksürme, hapşırma, gülme, egzersiz veya ağır bir şey kaldırma gibi mesaneyi zorlayacak eylemler sırasında idrar kaçırma durumudur.
Sıkışma tipi idrar kaçırma: Kişinin idrar hissi gelince tuvalete yetişememesi ve idrar kaçırmasıdır. Mesane kasının istemsiz kasılması nedeni ile oluşur. Gece de dahil sık sık tuvalete gitmek gerekebilir. İdrar kaçırma, idrar yolu enfeksiyonu gibi küçük bir durumdan veya nörolojik bozukluk veya diyabet gibi hastalıklardan kaynaklanabilir.
Karışık tip idrar kaçırma: Stres tipi ve sıkışma tipi idrar kaçırmanın birlikte olmasıdır.
Taşma tip idrar kaçırma: Mesanenin aşırı dolması sonrası olan idrar kaçırma tipidir. Demans, inme, alzeimer, prostat gibi hastalıklarda daha sık görülür.

Labioplasti nedir? Labiaplasty ameliyatı nasıl yapılır, tehlikeli midir?

Fonksiyonel idrar kaçırma: Fiziksel veya zihinsel bir bozukluğun tuvaletinizi vaktinde yapmanıza engel olması durumudur. Örneğin, ileri düzey artrit olması durumunda, kişinin pantolonunu yeterince hızlı açamaması durumu.

İdrar kaçırma için hangi doktora gidilir?

Eğer idrar kaçırma probleminiz varsa başvurmanız gereken bölüm “Üroloji” ya da “Kadın Hastalıkları ve Doğum” bölümleridir. İdrar kaçırma sorununuz hayatınızı sekteye uğratacak boyutlara vardıysa mutlaka bir ürolog ya da kadın doğum uzmanından destek almalısınız.

İdrar kaçırma tanısı

Ne tür bir idrar kaçırma sorununuz olduğunun tespit edilmesi çok önemlidir. Belirtileriniz genellikle tür hakkında bilgi verir ancak yine de doğru tedaviye karar verilebilmesi için bazı testler gerekebilir. Genelde hastaların % 80-85’inde anemnez ve fizik muayene ile ileri tetkike gerek olmadan tanı konulabilmektedir. İdrar kaçırma teşhisi için izlenen yöntemler şunlardır:

Mesane günlüğü: Birkaç gün boyunca hasta, günde ne kadar sıvı aldığını, yaptığı idrarın miktarını, ne sıklıkta idrara çıktığını, idrar yapma isteğinin olup olmadığını ve gün içerisinde kaç defa idrar kaçırdığını kaydeder.
Fizik muayene: Vajinal muayene ile pelvik taban kaslarının gücü kontrol edilebilir.
İdrar tahlili: İdrar örneği, enfeksiyon belirtileri, kan izleri veya diğer anormallikler olup olmadığını belirlemek için incelenir.
Kan testi: Böbrek fonksiyonunu değerlendirebilir.
Postkoid rezidüel (PVR): İdrar sonrası idrarın mesanede ne kadar kaldığını ölçer.
Pelvik ultrason: Bir görüntü sağlar ve bir sorun olup olmadığını gösterir.
Sistogram: Bir X-ışını ile mesanenin görüntüsü alınır.
Sistoskopi: Sonunda bir lens olan ince bir tüp üretra içine sokulur. Doktor idrar yolundaki herhangi bir anormalliği gözleyebilir.

Üroloji (bevliye) nedir? Ürolog hangi hastalıklara bakar?

İdrar kaçırma tedavisi

İdrar kaçırma tedavisi, idrar kaçırmanın türüne, şiddetine ve altta yatan nedene göre değişebilir. Eğer bir hastalık nedeniyle bu sorun yaşanıyorsa, öncelikle o hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Tedavi sürecinde öncelikle en az girişimsel yöntemlerle başlamak daha doğru olur. Eğer bu yöntemler başarısız olursa diğer seçenekler denenebilir.

Menopoz nedir? Ne zaman başlar? Belirtileri ve tedavisi

Davranış teknikleri

Mesane eğitimi: Bu yöntem idrara çıkma isteği hissedildikten sonra tuvalete gitmeyi geciktirerek uygulanır. Örneğin, her idrara çıkma isteği hissedildiğinde 10 dk. bekleyerek başlanır. Amaç, tuvalete gitme süresini 2.5 ila 3.5 saat arasında uzatmaktır
Çift işeme: Aşırı idrar kaçırmayı önlemek için mesanenizi daha fazla boşaltmayı öğrenmenize yardımcı olan bir yöntemdir. Bu yöntemde idrarı yaptıktan sonra, birkaç dakika bekleyip tekrar denemek gerekir.
Planlı tuvalete gitmek: Bekleyerek her iki ila dört saatte bir tuvalete giderek uygulanır.
Sıvı ve beslenme yönetimi: Mesanenin kontrolünü tekrar kazanmak için alkol, kafein veya asidik yiyeceklerden uzak durmak gerekir. Sıvı tüketimini azaltmak, kilo vermek veya fiziksel aktiviteyi arttırmak da sorunu hafifletebilir.

Pelvik taban egzersizleri (Kegel egzersizleri)

Kegel egzersizleri olarak da bilinen bu egzersizler, özellikle stres tipi idrar kaçırmanın tedavisinde çok etkilidir ancak sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde de işe yarayabilir. Kegel egzersizleri günlük hayatınızda, otobüste ya da sohbet ederken bile yapabileceğiniz çok basit fakat çok etkili egzersizlerdir. Şu şekilde uygulanır:

İdrarınızı tutmak için kullandığınız kaslarınızı sıkın ve beş saniye bekleyin. Sonra beş saniye dinlenin. (Eğer bu size zor gelirse 2 sn. kaslarınızı sıkıp 3 sn. dinlenebilirsiniz.)
Hedefiniz bir defada 10 saniye süresince bekleyebilmek olmalı. Süreyi yavaş yavaş arttırabilirsiniz.
Her gün en az 10’ar setlik üç tekrar şeklinde bu egzersizi uygulayın.

Doğru kasları kullanamadığınızı düşünüyorsanız bir doktor ya da fizyoterapistten yardım alabilirsiniz.

Elektriksel yönlendirme

Pelvik taban kaslarını uyarmak ve güçlendirmek için elektrotlar rektum veya vajina içine geçici olarak sokulur. Elektrotlardan gelen hafif elektrik uyarıları stres tipi ve sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde etkili olabilir.

İdrar kaçırma ilaç tedavisi

Antikolinerjikler: Bu ilaçlar aşırı aktif mesaneyi sakinleştirebilir ve sıkışma tipi idrar kaçırma için yararlı olabilir. Oksibutinin, tolterodin, darifenasin, fesoterodin, solifenasin ve trospium bu ilaçlar arasında sayılabilir.
Mirabegron: Sıkışma tipi idrar kaçırma tedavisinde kullanılan bu ilaç mesane kasını rahatlatır ve mesanenin tutabileceği idrar miktarını artırabilir. Aynı zamanda yaptığınız idrar miktarını da arttırarak mesanenizi iyice boşaltmanıza yardım edebilir.
Alfa blokerler: Sıkışma tipi veya taşma tipi idrar kaçırma sorunu erkeklerde, bu ilaçlar prostatta mesane boynu kaslarını ve kas liflerini gevşetir ve mesanenin boşaltılmasını kolaylaştırır. Tamsulosin, alfuzosin, silodosin, doksazosin ve terazosin bu ilaçlar arasında sayılabilir.
Topikal östrojen: Kadınların kullanabildiği vajinal krem, halka veya yama formunda düşük dozda topikal östrojen uygulanması, üretra ve vajinal bölgelerdeki dokuların güçlenmesine ve gençleşmesine yardımcı olabilir. Östrojen hormonunu hap olarak almak durumu daha da kötüleştirebileceği için idrar kaçırma tedavisinde önerilmez.

Piyeloseptyl (Nitrofurantoin) nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri

Tıbbi cihazlar

İdrar kaçırma sorunu olan kadınların tedavisinde kullanılan tıbbi cihazlar şunlardır:

Üretra eki: İdrar kaçırmaya sebep olabilecek tenis oynamak gibi belirli bir aktiviteden önce kullanılan ve idrar yoluna yerleştirilen tampon benzeri, tek kullanımlık bir alettir. Uç kısmı, sızıntıyı önlemek için bir tıkaç görevi görür ve idrara çıkmadan önce çıkarılır.
Peser: Vajinanın içine sokulan ve bütün gün kalabilen sert bir halkadır. Cihaz genellikle idrar kaçırma sorunu da olan prolapsus hastalarında kullanılır. İdrar kaçağını önlemek için vajinaya yakın olan idrar torbasını tutmaya yardımcı olur.

Girişimsel tedaviler

Dolgu maddesi enjeksiyonları: Üretrayı çevreleyen dokuya sentetik bir materyal enjekte edilir. Hacim verici materyal, idrar yolunu kapalı tutmaya ve idrar sızıntısını azaltmaya yardımcı olur.
Botox: Botoksun mesane kası içine enjekte edilmesi, aşırı aktif mesanesi olan kişilerde işe yarayabilir.
Sinir uyarıcıları: Kalp piline benzeyen bir cihaz, cildinizin altına, mesane kontrolünde bulunan sinirlere ağrısız elektrik darbeleri vermesi için yerleştirilir.

İdrar kaçırma cerrahi tedavi

Diğer tedaviler işe yaramıyorsa, çeşitli cerrahi prosedürler idrar kaçırmaya neden olan sorunları tedavi edebilir:

Askı yerleştirilmesi: Üretrayı desteklemek ve idrarın dışarı sızmasını önlemek için mesanenin boynunun altına bir ağ yerleştirilir. Böylece özellikle öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda idrar yolu kapalı kalır. Bu prosedür stres tipi idrar kaçırma tedavisinde kullanılır.
Mesane boynu süspansiyonu (Kolposüspansiyon): Bu prosedür, idrar yolunuza ve mesane boynuna destek sağlamak üzere tasarlanmıştır. Karında bir kesi yapılarak uygulanır. Bu yüzden genel veya spinal anestezi sırasında yapılır.

Amenore (adetten kesilme) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Rahim sarkması ameliyatı: Karışık tip idrar kaçırma sorunu ve rahim sarkması olan kadınlarda, askı yerleştirilmesi ve rahim sarkması cerrahisinin birleşiminden oluşur.
Yapay idrar sfinkteri: Erkeklerde stres tipi idrar kaçırma tedavisinde uygulanan bu prosedürde idrar yapmaya hazır olana kadar kapalı tutmak için mesane boynuna küçük sıvıyla dolu bir halka yerleştirilir. İdrar yapmak için, cildinizin altına yerleştirilen bir valfe bastırarak halkanın sönmesine ve idrarın mesaneden akmasına izin verir.

İdrar kaçırma hastalarına öneriler

Genel yaşam tarzı değişiklikleri ile hayat kalitenizi arttırabilirsiniz. Doktorunuzun önerilerini dikkate alın.
Mesanenizi dolu hissetmeden önce her 2-4 saatte bir ve her gece yatmadan önce tuvalete gidin.
Bulunduğunuz yere en yakın tuvaletin yerini mutlaka öğrenin.
Gece tuvalete yetişmek için acele edip düşmenizi önlemek için gece lambasını açık tutun ve banyonuza bir tutunma barı kurun.
Dışarıdayken idrar sızıntısını önlemek için ped kullanabilirsiniz. Kadınlar ve erkeklerin rahatlıkla kullanabileceği çok çeşitli pedler mevcuttur. Kuruluk ve hijyen için pedlerinizi mümkün olduğunca sık değiştirin.
İdrar damlaması problemi olan erkekler pedlerin dışında penis çevresine giydirilen damla toplayıcılardan da kullanabilirler.
Koku önleyiciler kullanın.
Dışarıdayken çok fazla sıvı, kahve, çay içmekten kaçının
Lekelerin belli olmaması için koyu renkli kıyafetler giyin.
Yanınızda yedek elbise ve iç çamaşırı bulundurun.
Kegel egzersizlerini düzenli olarak yapmayı ihmal etmeyin.
Uçak veya trenle seyahat ederken tuvalete yakın koltukta oturmayı tercih edin.
Araba ile seyahat ediyorsanız sık sık tuvalet molaları verin ve titreşimleri engellemek için bir minder üzerinde oturun.