İskemi nedir? İskemik atak neden olur? Belirtileri ve tedavisi

14 Aralık 2018 | 1 Nisan 2021 | Kategori: Damar Sağlığı, Sağlık Sözlüğü Print

462 Paylaşım

İskemi, vücuttaki herhangi bir doku veya organa kan akışının azaldığı ya da kesildiği ciddi bir durumdur. İskemi sırasında, genellikle beyne kan ve oksijen sağlayan kan damarlarından biri bloke olur. Bu tıkanıklık kan pıhtısından, yağ birikmesinden veya hava kabarcığından kaynaklanabilir. Bu kesinti, organların işlevini engeller. Konuşma zorluğu, zihin bulanıklığı, kol ve bacaklarda güçsüzlük gibi belirtileri vardır. Kalp krizi ve felç gibi yaşamı tehdit eden sorunlara yol açabilir. Sigara, aşırı alkol, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite, diyabet ve yaşlılık en önemli risk faktörleridir. İskemik atak geçiren kişilerde belirtiler birkaç dakika içinde kaybolsa da; kişi başka bir atak veya inme riski nedeniyle takip edilmelidir. Tedavide ilaç veya ameliyata ek olarak yaşam tarzı değişiklikleri gerekir.

İçindekiler

İskemi nedir?

İskemi, kan akışında bölgesel bir azalma veya kesilme nedeniyle vücudun bir kısmının yeterince kan ve oksijen alamaması sonucu oluşur. Genellikle atardamarlarda birikme veya tıkanıklık nedeniyle olur; beyin, kalp, bacaklar ve bağırsaklar etkilenebilir. Belirtileri ve tedavisi gerçekleştiği yere ve beynin etkilenen bölgesine göre değişir.

Geçici iskemik atak sınırlı bir bölgede beyin fonksiyonlarının yitimi ile ilişkili olduğundan endişe verici klinik semptomlarla sonuçlanır. 60 yaş üzerindeki insanlarda risk daha fazladır. İskemik atağı önlemenin en iyi yolu; sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, sigara ve alkol tüketimini sınırlamaktır.

Ateroskleroz (damar sertliği) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

İskemi neden olur?

İskeminin ana nedenlerinden biri, plak adı verilen ve kolesterol içeren yağ birikintilerinin arterlerde toplanması sonucu oluşan aterosklerozdur. Diğer neden kan pıhtılaşmasıdır. Plak yavaşça oluşur, herhangi bir belirti olmadığından fark etmek zordur. Zamanla atardamarların sertleşmesi ve daralmasıyla organların fonksiyonlarını yitirmesine neden olabilir. Bazı insanlarda kalpte veya beyinde görülebilen bu duruma sessiz iskemi denir.

İskemi türleri

Miyokardiyal iskemi

Kalbe giden bir veya daha fazla koroner arterdeki kan akışının azaldığı, yeterli oksijen alamadığı bir durumdur. Kardiyak iskemi olarak da bilinen miyokardiyal iskemi, kalp kasına zarar vererek pompalama kabiliyetini azaltabilir. Bu ani tıkanma düzensiz kalp atışı, kalp yetmezliği hatta kalp krizine yol açabilir. Göğüs ağrısına neden olarak ani kardiyak ölümle sonuçlanabilir. Belirtiler genellikle dinlenme ile geçer ancak tıbbi bir acil durumdur.

Miyokardiyal iskemi nedenleri

Damar sertliği (ateroskleroz): En sık nedenidir. Çoğunlukla kolesterolden oluşan plaklar arter duvarlarında birikerek kan akışını kısıtlar.
Kan pıhtısı: Atardamarlarda gelişen plaklar pıhtılaşmaya neden olabilir.
Koroner arter spazmı: Nadir olarak arter duvarındaki kasların geçici olarak ani kasılması, kalp kasına kan akışını azaltabilir, hatta önleyebilir.

Koroner arter hastalığı nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Risk faktörleri

Tütün kullanımı
Diyabet
Kolesterol
Yüksek tansiyon
Yüksek kan trigliserit seviyesi
Obezite
Fiziksel aktivite eksikliği

Beyin iskemi

Beyin dokusu metabolik olarak çok aktiftir ve çalışabilmesi için kalbin pompaladığı kanın % 20’sini alır. Beynin kendi enerji depoları olmadığından sürekli kan akışına bağımlıdır. Kan akışının kesintiye uğraması ve hızla yenilenmemesi halinde işlevlerini yerine getiremez ve bu durum beynin ölümüyle sonuçlanabilir.

Beyin dokusunun ölümü inme olarak adlandırılır. Bazen kan akışındaki kesinti gerçek bir felç yaratacak kadar uzun değildir. Bu duruma geçici iskemik atak denir. Belirtiler birkaç dakika veya en geç 1 saat içinde kaybolur ancak acil tıbbi yardım almak gerektirir.

Anevrizma nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Kritik uzuv iskemisi (Ekstremite iskemi)

Bacaklardaki atardamarlarda biriken plakla oluşan, tedavi edilmezse kalıcı sakatlığa neden olabilen ciddi bir durumdur. Periferik arter hastalığının ilk bulgusu olarak bacaklara kan sağlayan arterlerin sertleşmesiyle ortaya çıkar. Dinlenirken bile yoğun acıya neden olabilen uzuv iskemisinin en sık belirtisi aralıklı topallamadır.

Kritik uzuv iskemisi belirtileri

Bacaklardaki soğukluk ve halsizlik
Ayaklarda ağrı
Bacaklarda ve ayaklarda parlak, pürüzsüz bir cilt
İyileşmeyen yaralar

Mezenterik iskemi (Bağırsak iskemi)

Genellikle bağırsak arterlerinin sertleşmesiyle oluşan kronik bağırsak iskemisi; yetersiz kan akışı nedeniyle sindirim sırasında tekrarlayan semptomlara yol açar. Bağırsağı besleyen arterlerde emboli (pıhtı) kaldığında akut intestinal (bağırsak) iskemi oluşabilir. Emboli şiddetliyse, tıbbi acil bir durum olan bağırsak enfarktüsü gerçekleşebilir.

Emboli nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Mezenterik iskemi belirtileri

Her yemekten sonra karın ağrısı, şişkinlik
Dışkıda kan, ishal
Bağırsaklarda basınç
Mide bulantısı

İskemi belirtileri

Tek gözde körlük veya çift görme
Etkilenen atardamara bağlı olarak vücudun bir tarafındaki bacakta zayıflama veya felç
Baş dönmesi, vertigo
Zihinde karışıklık
Koordinasyon kaybı
Yüzün bir tarafını hareket ettirememe

Bu belirtiler genel olarak görülen iskemi belirtileridir.

Kalpte iskemi belirtileri

Göğüs ağrısı
Boyun ağrısı, çene ağrısı, omuz veya kol ağrısı
Hızlı kalp atışı
Egzersiz yaparken nefes darlığı
Mide bulantısı ve kusma
Terleme
Yorgunluk

Omuz ağrısı neden olur? Nasıl geçer? Omuz ağrısına iyi gelen hareketler

Uzamış veya şiddetli göğüs ağrınız varsa acil yardım alın.

Sırt ağrısı neden olur, nasıl geçer? Pratik öneriler ve egzersizler

Beyinde iskemi belirtileri

Baş dönmesi veya kusmayla birlikte sert ve hızlı gelen baş ağrısı
Bayılma
Vücudu hareket ettirmede sorunlar (vücudun bir tarafındaki yüz, kol veya bacağı hareket ettirememe, zayıflık, uyuşma)
Geveleyerek konuşma ve başkalarını anlamakta güçlük çekme

İskemi kısa süre devam edip kendi başına düzelebilir ancak hasarın kalıcı olmaması için mümkün olduğunca çabuk müdahale çok önemlidir.

İskemi bedeni nasıl etkiler? Neye yol açar?

Geçici iskemik atak yakın gelecekte bir inme riskiyle karşı karşıya olabileceğinizi gösteren bir uyarı işaretidir. Ayrıntılı tıbbi değerlendirme bu riski azaltmanın en iyi yoludur. Tedavi edilmezse hücre ve dokular üzerinde ciddi hasara, düzensiz kalp ritmi (aritmi), kalp yetmezliği, kalp krizi, beyin kanaması, felç, bağırsak tıkanıklığı, organ ölümü gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

İskemi tanısı

İskeminin nedenini teşhis etmek ve tedavi yöntemine karar vermek için belirtilerin hızlı bir şekilde değerlendirilmesi hayati önem taşımaktadır. İskemiyi değerlendirmeye yönelik testler şunlardır:

Tam kan sayımı, açlık kan şekeri
BT, bilgisayarlı tomografi anjiyografi (BTA), MR, manyetik rezonans anjiyografi (MRA), anjiyogram, arteriyografi gibi beyni ve kan damarlarını gösteren testler
Kan akışını izlemek için karotis doppler ultrasonografisi
Ekokardiyogram (EKO)
Elektrokardiyogram (EKG)

Anjiyo nedir? Nasıl yapılır, ne işe yarar? Riskleri nelerdir?

İskemi tedavisi

Tedavi yaş ve tıbbi geçmiş gibi kişisel koşullara bağlıdır. Tedavideki ilk hedef kalp hızı ve kan basıncını normale getirerek nefesi düzenlemektir. Nedene, şiddetine ve tipine bağı olarak; kanın pıhtılaşma eğilimini azaltmak için ilaç reçete edilir, ameliyat veya anjiyoplasti önerilebilir.

İskemi ilaçları

Uzun süreli tedaviler arasında aspirin veya antikoagülanlar bulunur.
Trombolitik ilaçlar: Ana tedavilerden biri intravenöz doku plazminojen aktivatörüdür (tPA). İnme başlangıcından itibaren 4,5 saat içinde verilirse daha etkilidir. Kanamayla sonuçlanabileceğinden daha önce hemorajik inme, beyin kanaması veya kafa travması geçirmiş hastalara tPA verilemez; bu durumda pıhtılar ameliyatla çıkarılabilir.

Ameliyat tedavisi

Karotis endarterektomi: Beyne giden daralmış boyun arterindeki kan akışını engelleyen kan pıhtılarını ve yağ tortularını temizler.
Anjiyoplasti (stentleme): Tıkanmış arteri açmak için içine stent adı verilen küçük bir tüp yerleştirilir.
Koroner arter bypass cerrahisi: Bu tip açık kalp ameliyatı genellikle birkaç daralmış koroner arteri olan kişilerde uygulanır.

İnme (felç) neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

İskemik inme ve iskemik atak

İskemik inme; beyne kan ve oksijen sağlayan bir arterin, pıhtı veya yağ birikmesinden dolayı tıkanmasından kaynaklanır. Hızlı tedavi gerektirir; hemen tedavi edilmezse kan akışı bloke kalır, beyin hasarına veya ölüme yol açabilir. Birisinin inme geçirdiğini düşünüyorsanız, durumu şunları göz önünde bulundurarak değerlendirin:

Yüzün bir tarafı sarkıyor mu?
Kollarını kaldırdığında bir kol aşağıya doğru kayıyor mu?
Konuşmada gariplik var mı?

Bu soruların cevabı evetse hiç zaman kaybetmeden tıbbi yardım isteyin.

Tedavi sonrasında motor becerilerini ve koordinasyonunu yeniden kazanmak için rehabilitasyon gerekebilir. Mesleki, fiziksel ve konuşma terapisi diğer kayıp işlevlerin yeniden kazanılmasına yardımcı olur. Bir yıl sonra hala bir sorun varsa, muhtemelen kalıcı olacaktır. Daha şiddetli bir inme türü olan global iskemi, beyne giden oksijen akışı tamamen durduğunda meydana gelir. Genellikle kalp krizinden kaynaklanır ancak karbonmonoksit zehirlenmesi gibi diğer durumlar da sebep olabilir.

Geçici iskemik atak (GİA); benzer semptomlar üreten bir inme gibidir ancak sadece birkaç dakika sürer ve kalıcı hasara neden olmaz. Mini inme de denen iskemik atak geçicidir ancak bir uyarıdır; gelecekte inme geçirme riskini arttırır. Beyinde geçici bir tıkanıklık veya azalan kan akışından kaynaklanır. Kan beslemesindeki bozulma beyinde oksijen eksikliği ile sonuçlanır.

Konuşma ve görme bozukluğu gibi inmeye benzer ani semptomlara; yüz, kol ve bacaklarda uyuşukluk veya halsizliğe neden olabilir. Kısa süre sonra semptomlar kaybolur, kan akışı normale döner.

İskemik atak nedenleri

Kan akışını engelleyen kan pıhtıları iskemik inme ve atakların en yaygın nedenidir. Kan pıhtıları; arterlerin sertleşmesi, kalp krizi veya anormal kalp ritimlerinin sonucu olabilir. Tıkanmanın sonrasında saniyeler içinde beyin hücreleri etkilenir ve bu hücreler tarafından kontrol edilen bölgelerde ciddi semptomlara neden olur. Dolaşım koşulları, iskemik inme ve geçici iskemik atak için ana risk faktörüdür:

Ateroskleroz
Atriyal fibrilasyon (kalp ritim bozukluğu)
Kalp-damar hastalıkları
Kalp krizi, atak veya inme geçirmiş olmak
Orak hücre anemisi

Kalpte ritim bozukluğu neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Pıhtılaşma bozuklukları
Doğuştan kalp kusurları
Karotis arter hastalığı
Periferik arter hastalığı (PAD)
Yüksek düzeyde homosistein (Bu amino asidin kandaki yüksek seviyeleri arterlerin kalınlaşmasına neden olabilir)

Diğer nedenler şunlardır

Diyabet
Aile öyküsü
Cinsiyet (erkeklerde risk kadınlara göre daha fazladır)
Yaşlılık (55 yaşından sonra risk artar)
Sigara ve alkol kullanımı
Fiziksel hareketsizlik
Yetersiz beslenme
Doğum kontrol hapı kullanımı
Obezite
Uyuşturucu kullanımı

Nadir nedenler

Kan dolaşımı boyunca hareket eden bakteri, tümör hücreleri veya hava kabarcıkları
Frengi, tüberküloz gibi enflamatuar hastalıklardan kaynaklanan kan damarlarındaki iltihaplanma
Baş veya boyun yaralanması
Boyunda bulunan bir kan damarı duvarında yırtılma

Verem nedir, neden olur? Tüberküloz belirtileri, tedavisi ve aşısı

İskemik atak belirtileri

Yüzün, kolun veya bacağın bir tarafında zayıflık, uyuşukluk veya felç
Konuşma bozukluğu veya başkalarını anlamakta zorluk çekme
Ani körlük veya görmede bulanıklık
Baş dönmesi, denge veya koordinasyon kaybı
Ani ve şiddetli baş ağrısı
Yutma güçlüğü (disfaji)

Geçici iskemik atak belirtileri inmeye benzer ve aniden başlayabilir. Tedavi edilebilen durumların hızlı değerlendirilmesi felçten korunmanıza yardımcı olabilir. Semptomlar bir saatten uzun sürerse, inme geçirmiş riski vardır.

İskemi ve enfarktüs

İskemiye maruz bir organ iskemik olarak adlandırılır. İskemik organ ihtiyacı olan oksijen ve besinleri alamadığı için bozulmaya başlar ve bu durum sıklıkla semptomlara neden olur. İskemi şiddetli hale gelirse veya uzun sürerse etkilenen organın hücreleri ölmeye başlayabilir. İskemik organın tamamının veya bir kısmının ölümü enfarktüs olarak adlandırılır.

Geçici iskemik atak kalp krizi için risk artışı sinyali olabilir. Atardamarların sertleşmesi, kalbe ve beyne kan sağlayan atardamarlar dahil olmak üzere, vücuttaki kan damarlarını etkiler. Kalpteki kan damarlarını etkileyen ateroskleroz, göğüs ağrısına veya kalp krizine neden olabilir.

İskemiden korunma yöntemleri

İskemik atak geçirdikten sonra başka bir atağın tekrarlama olasılığı yüksektir. Risk faktörlerini bilmek ve sağlıklı bir yaşam tarzı edinmek iskemiyi önlemek için yapabileceğiniz en iyi şeydir.

Düzenli sağlık muayeneleri yaptırın
Sigara içmeyin, alkol alımını sınırlayın
Düzenli egzersiz yapın; haftada birkaç gün en az 30 dakika yürüyün.
Sağlıklı bir kiloyu koruyun
Kokain gibi uyuşturucular geçici iskemik atak veya inme riskini attırır
Kan şekeri seviyenizi hedef aralıkta tutun; diyabet, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi diğer sağlık sorunlarının kontrolünü sağlar
Doktorunuzun reçete ettiği ilaçları mutlaka kullanın

Omega 3 nedir, ne işe yarar? Faydaları nelerdir, hangi gıdalarda bulunur?

Kalbi koruyan yiyecekler yiyin; bol meyve ve sebze, yüksek lifli gıdalar, kepekli tahıllar ve haftada en az 2 kez balık yiyin. Somon, uskumru, alabalık, ringa ve sardalya gibi omega-3 yağ asitleri açısından zengin balıkları tercih edin.
Çok fazla yağlı ve tuzlu yiyeceklerden kaçının.
Stresinizi azaltmak için nefes teknikleri, meditasyon ve yoga yapmayı deneyin.
Aşırı tuz kullanımını sınırlayın Daha fazlası için:>>> ischemic attack

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Ischemic Stroke2- What is ischemia and ischemic attack3- Transient ischaemic attack,4- Diagnosis and Management of Ischemic Attack5- Ischemic Heart Disease

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle