İnflamasyon nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Yazan Dr. Hatice İstanbullu

28 Şubat 2019 | 14 Temmuz 2021 | Kategori: Enfeksiyonlar, Sağlık Sözlüğü Print

2K Paylaşım

İnflamasyon vücut savunma sisteminin bir parçasıdır. Halk arasında iltihap ya da yangı diye de bilinir. Bağışıklık sisteminin, hasarlı dokuyu onarmak için oluşturduğu bir tepkidir. İyileşme sürecini hızlandırır ve yabancı istilacılara karşı vücudu korur. İnflamasyon cevabı akut ya da kronik olmak üzere iki şekilde görülür. Ani başlar ve kısa sürede iyileşirse akut, yavaş ilerleyip uzun süre devam ederse kronik inflamasyon olarak adlandırılır. Akut inflamasyonda kızarıklık, şişlik, ısı artışı ve ağrı gibi belirtiler görülür. Kronik formda ise bunlara ek olarak yorgunluk, cilt döküntüleri, ağız yaraları, karın göğüs ağrısı gibi belirtiler vardır. Tedavi nedene yönelik olarak planlanır. Örneğin bakteri kaynaklı inflamasyonda antibiyotikler kullanılırken, romatizmal kronik inflamasyonda başka ilaçlar kullanılır.

İçindekiler

İnflamasyon nedir?

İnflamasyon, vücut bağışıklık sisteminin tahriş edici ajanlara verdiği bir savunma tepkisidir. Bağışıklık sisteminin zararlı uyaranları tanıyıp, yok etme ve iyileşme sürecini başlattığı mekanizmadır. Tahriş edici ajan bir mikroorganizma olabileceği gibi cam, kıymık gibi yabancı bir nesne de olabilir.

Fizyolojik bir cevap olarak inflamasyon olmazsa, yaraların iyileşmesi güçleşir ve enfeksiyonlar ölümcül olabilir. Bununla birlikte, inflamasyon süreci çok uzun sürerse veya gerekli olmayan yerlerde meydana gelirse vücut için zararlı hale gelebilir.

İnflamasyon neden olur?

İnflamasyon meydana geldiğinde, vücudu yabancı maddelerden korumak için beyaz kan hücrelerindeki kimyasal maddeler kana ya da etkilenen dokulara salınır. Bu kimyasal salınım, yaralanma veya enfeksiyon bölgesinde kan akışını arttırır ve bununla birlikte bölgede kızarıklık ve sıcaklık da artar. Kimyasalların bazıları dokulara sıvı sızmasına yol açarak şişmeye neden olur. Bu koruyucu mekanizmalar sinirleri uyarabilir ve bu uyarım ağrı şeklinde hissedilir. İnflamasyona neden olabilen çeşitli faktörler vardır.

Yara nasıl hızlı iyileşir? Yara çeşitleri ve tedavi yöntemleri

Bunlardan en sık karşılaşılanlar aşağıda sıralanmıştır:

Bakteri, virüs, mantar gibi mikropların neden olduğu enfeksiyonlar
Kimyasal ajanlar
Radyasyon hasarı
Hava kirliliğine uzun süre maruziyet
Travmaya bağlı sıyrık, kesik gibi yaralanmalar
Kıymık, cam, diken gibi yabancı cisimler
Otoimmün hastalıklar: Bağışıklık sisteminin yanlış olarak vücudun sağlıklı dokularına saldırdığı hastalıklar

Sayılan bu faktörlerin herkeste inflamasyon cevabına neden olmadığını unutmamak gerekir. Ayrıca bazı kronik inflamasyon vakalarında altta yatan herhangi bir neden bulunamaz. Uzmanlar aşağıdaki gibi bir dizi faktörün kronik inflamasyon riskinde artışa neden olduğunu düşünmektedir:

Sigara
Kronik stres
Alkol
Obezite
Sedanter yaşam
Aşırı şeker, doymuş yağ ve işlenmiş gıdaların tüketilmesi

Dolorex nedir? Neye iyi gelir? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

İnflamasyon belirtileri

Akut inflamasyon belirtileri

Ağrı: Özellikle dokunma sırasında görülür
Şişlik
Kızarıklık
Isı artışı
Fonksiyon kaybı

Bu beş akut inflamasyon belirtisi sadece gözle görülebilen cilt, eklem gibi doku inflamasyonları için geçerlidir. İnflamasyon, iç organlarda ortaya çıkarsa, işaretlerin yalnızca bir kısmı fark edilebilir. Örneğin bazı iç organların çevresinde duyusal sinir uçları bulunmayabilir, bu nedenle belirli akciğer iltihabı türlerinde olduğu gibi herhangi bir ağrı olmayacaktır.

Kronik inflamasyon belirtileri

Ateş, Titreme
Genel vücut ağrıları
Eklemlerde ağrı
Kaslarda ağrı ve sertlik
Halsizlik, Yorgunluk
İştahsızlık, Karın ağrısı
Göğüs ağrısı
Cilt döküntüleri
Ağızda yaralar
Baş ağrısı
Uykusuzluk
Depresyon, anksiyete gibi ruhsal belirtiler
Kilo alımı
İshal, kabızlık, reflü gibi sindirim sistemi sorunları

İnflamasyon, bazen herhangi bir belirti ya da bulguya neden olmadan sinsi olarak ilerler.

Romatoloji nedir? Romatolog ne iş yapar? En önemli romatolojik hastalıklar

İnflamasyon tanısı

İnflamasyon tanısı için öncelikle hastanın tıbbi geçmişi ayrıntılı bir şekilde sorgular ve şikâyetleri dinlenir. Kapsamlı bir öykü alındıktan sonra fizik muayene yapılır. Akut vakalarda özellikle inflamasyonun olduğu bölge muayene edilir. Kronik inflamasyonda özellikle eklemler ve cilt dikkatli bir şekilde incelenir. Daha sonra şüphelenilen tanıyı doğrulamak için çeşitli laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır.

Laboratuvar testleri

İnflamasyon varlığını gösteren iki önemli kan testi yüksek hassasiyetli C-reaktif protein (hsCRP) ve fibrinojeni içerir. Yüksek hsCRP seviyeleri iltihaplanmaya işaret eder. Ancak bu test kronik bir iltihaplanma için spesifik bir belirteç değildir, çünkü yeni bir yaralanma veya hastalıktan kaynaklanan akut iltihapta da yükselir. T

ümör nekroz faktörü-alfa (TNF-alfa), interlökin-1 beta (IL-1 beta), interlökin-6 (IL-6) ve interlökin-8 (IL-8) gibi sitokinlerin saptanması pahalı bir yöntemdir. Fakat bu testlerle kronik inflamasyona neden olan spesifik faktörler tanımlanabilir.

Görüntüleme yöntemleri

İnflamasyon tanısında gerekli durumlarda direkt grafi, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans taraması gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Ülseratif Kolit nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

İnflamasyon türleri

Genel anlamda akut ve kronik olmak üzere iki inflamasyon türü vardır.

Akut inflamasyon: Hızlı başlayan, kısa sürede şiddetlenen ve belirtileri bir ya da birkaç gün süren inflamasyon türüdür. Travma, mikrobiyal enfeksiyon veya zararlı bileşiklerin neden olduğu doku hasarı akut enflamasyonu tetikler.
Kronik İnflamasyon: Birkaç aydan uzun süren yavaş, uzun süreli inflamasyon türüdür. Kronik inflamasyonun kapsamı ve etkileri, yaralanmanın nedeni ve vücudun hasarı onarabilme ve üstesinden gelebilme kabiliyetine göre değişir. Kronik inflamasyon, kalp hastalığı veya inme gibi bazı hastalıklarla bağlantılıdır ve ayrıca romatoid artrit ve lupus gibi otoimmün hastalıklara yol açabilir.

İnflamasyon tedavisi

İnflamasyon tedavisi altta yatan nedene yönelik olarak planlanır. İlgili neden ortadan kaldırıldığında belirtiler de kaybolacaktır. İnflamasyon organizmadaki iyileşme sürecinin bir parçası olmakla birlikte, belirtiler rahatsız edici olabileceği için bazen inflamatuar cevabı azaltmaya yönelik tedaviler de gerekli olabilir. Tedavi yöntemleri akut ve kronik inflamasyon için farklı şekillerde planlanır.

Romatoid artrit nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri

Akut inflamasyon tedavisi

Akut inflamasyonun tedavisi genellikle lokal veya sistemik anti-inflamatuar ilaçlar ile yapılır. Eğer inflamasyon enfeksiyon nedeniyle ortaya çıkmışsa antimikrobiyal ajanlar tedavide ilk seçenek olarak kullanılır. Parmağa cam, diken, kıymık batması nedeniyle gelişen akut İnflamasyon durumularında öncelikle yabancı cismin çıkarılması gerekir.

Kronik inflamasyon tedavisi

Tedavi altta yatan hastalığın kontrol altına alınması şeklindedir. Teyikleyici etkenlerden kaçınmak da bu süreçte önemlidir. Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri de rahatsızlığın kontrol altına alınmasına yardım eder. İnflamasyona neden olan aşırı şekerli, yağlı ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak ve egzersiz yapmak faydalıdır.

İnflamasyon, iyileşme sürecinin doğal bir parçasıdır; ancak kronik hale geldiğinde, vücutta uzun vadeli hasara yol açabilir. Uzun vadeli hasar riskini azaltmak ve belirtileri kontrol altına almak için çeşitli ilaçlarla inflamatuar sürecin baskılanması gerekebilir.

İlaç tedavisi

Non steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ): Bu ilaçlar inflamasyonu yatıştırmak ve bağlantılı ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir. NSAİİ’lar İnflamasyona katkıda bulunan bir enzimi bloke ederek etki gösterir. Naproksen, ibuprofen ve aspirin sık tercih edilen non steroidal antiinflamatuar ilaçlar arasında bulunur. Bu grup ilaçların, ciddi yan etkileri nedeniyle, mutlaka doktor kontrolünde kullanılması gerekir. Bu ilaçlar, peptik ülser, böbrek hasarı ve kalp krizi riskinde artış gibi ciddi yan etkilere neden olabilirler.

İbuprofen nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

Asetaminofen: İnflamasyona etki etmeden sadece ağrıları azaltmak için kullanılabilir. İnflamasyonun iyileştirici seyrini sürdürmesine izin verirken sadece acıyı tedavi etmek isteyenler için ideal olabilir.

Kortikosteroidler: Kortizol gibi kortikosteroidler, inflamasyona ait çeşitli mekanizmaları baskılayarak etki eden bir steroid hormon sınıfıdır. Bu hormonu içeren ilaçlar artrit, dermatit, inflamatuar barsak hastalığı (IBS), sistemik lupus, hepatit, astım, alerjik reaksiyonlar, sarkoidoz gibi kronik inflamasyona neden olan hastalıkların tedavisinde kullanılır. Cilt, gözler, burun ve akciğerler belirtileri için krem, merhem, inhalator ya da sprey formları tercih edilebilir.
Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyon kaynaklı akut inflamasyon tedavisinde kullanılır.

Nurofen (ibuprofen) nedir? Nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

İltihap ve inflamasyon aynı şey mi?

İltihap ve inflamasyon aynı anlama gelir; fakat iltihap, Türkçede genellikle yanlış olarak enfeksiyon yerine kullanılır. Oysa enfeksiyon ve iltihap farklı kavramlardır. Enfeksiyon, vücudun sadece mikroorganizmalara karşı oluşturduğu bağışıklık tepkisidir.

Buna karşılık inflamasyon ya da iltihap daha kapsamlı terimlerdir. Bağışıklık yanıtı enfeksiyonlar dışında çeşitli yabancı maddelere, besinlere, alerjenlere ya da kişinin kendi vücut dokuları gibi farklı tetikleyicilere karşı olabilir.

İnflamasyon nasıl geçer?

Az miktarda inflamasyon vücudu çeşitli hastalık ve travmalara karşı korurken, bu durumun kronik ve şiddetli bir hale gelmesi hastalıklara nedeni olabilir. Vücutta devamlı, kontrolsüz inflamasyon varlığı tip 2 diyabet, artrit, kanser, kalp hastalığı ve beyin kanaması gibi ciddi hastalıklara zemin hazırlayabilir. Bu nedenle inflamasyonun geçmesi için tetikleyici her türlü faktörden uzak durmak, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak önem taşır.

Doktorunuzun önerdiği tedaviye uymak ve reçete ettiği ilaçları aksatmadan düzenli olarak kullanmak sağlığınız için gereklidir.

Romatizma nedir? Neden olur? Romatizmanın belirtileri ve tedavisi

İnflamasyona neden olan besinler

Beyaz ekmek ve hamur işleri gibi rafine karbonhidrat içeren besinler
Patates kızartması ve diğer kızarmış yiyecekler
Şekerli ve gazlı hazır içecekler
Sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş kırmızı et ürünleri
Margarin ve palm yağı gibi doymuş ve işlenmiş yağlar
Fruktoz şurubu içeren yiyecek ve içecekler
Omega 6 içeren ayçiçek ve mısır yağı
Hamburger, çabuk çorba gibi hazır gıdalar
Aspartam adı verilen tatlandırıcı maddeyi içeren yiyecek ve içecekler

İnflamasyona iyi gelen şifalı bitkiler

Birçok besin ve bitki doğal olarak anti-inflamatuar özellikler barındırır. Özellikle taze, parlak renkli meyve ve sebzelerde bulunan antioksidanlar, vücut hücrelerini serbest radikallerden korur ve vücuttaki inflamasyonun azaltılmasına yardımcı olur. İnflamasyonu önleyen besinlerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:

Susamın ve yağının faydaları nelerdir? Susam yağı nasıl kullanılır?

Yeşil çay: Günde 4-5 fincan içildiğinde antiinflamatuar etki gösterir.
Zeytin, susam, fındık yağı gibi sağlıklı yağlar
Badem, ceviz gibi kuruyemişler
Somon, uskumru, ton balığı ve sardalye gibi omega 3 bakımından zengin yağlı balıklar

Portakalın faydaları nelerdir? Portakal kabuğu çayı nasıl yapılır?

Çilek, ahududu, yaban mersini, kiraz, nar, domates ve portakal gibi antioksidan özellikteki meyve ve sebzeler
Ispanak, lahana gibi yeşil yapraklı sebzeler
Karnabahar, brokoli, havuç, kuşkonmaz, pancar ve avokado gibi sebzeler
Sarımsak ve soğan
Zencefil, tarçın ve zerdeçal

İltihaba neden olan besinler! İltihap kurutan şifalı bitkiler ve kürler

İnflamasyon için öneriler ve uyarılar

İnflamasyonu azaltmak için, genel olarak sağlıklı bir diyet hedefleyin.
Her gün düzenli olarak egzersiz yapın.
Sigara ve alkolden uzak durun.
Şekerli, trans yağ içeren her türlü işlenmiş gıda tüketiminden kaçının.
Fazla kilolarınızdan kurtulun; çünkü vücuttaki fazla yağlar inflamasyonu tetikler.
Stresi azaltmak için kendinize zaman ayırın ve çeşitli hobiler edinin.
Meyve, sebze, kuru yemişler, kepekli tahıllar, balık ve sağlıklı yağlar bakımından zengin olan Akdeniz diyeti yapmayı düşünün. Ayrıca bakınız: >>> Inflammation