Hipertiroidi (zehirli guatr) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

14 Ocak 2019 | 7 Eylül 2021 | Kategori: Sağlık Sözlüğü, Tiroid hastalıkları Print

232 Paylaşım

Hipertiroidi, diğer adıyla zehirli guatr, metabolizma hızını kontrol eden tiroid hormonlarının, vücutta normalin üzerinde bulunması sonucunda oluşan ciddi bir sağlık sorunudur. Bu durum metabolizmanın çok hızlı çalışmasına neden olur. Bunun sonucunda kalp atışı, vücut ısısı, sindirim sistemi gibi birçok vücut fonksiyonu hızlanır. Kadınlarda daha sık görülür. Tedavi edilmediğinde ciddi hayati tehlike oluşturabilir. Tedavi çoğu zaman iyi sonuç verir ve hastalık ya iyileşir ya da kontrol altına alınır. Tedavi süresi ve sonrasında kişinin uygun bir beslenme planına uyulması çok önemlidir. Aksi durumda belirtiler tekrar ortaya çıkabilir.

İçindekiler

Hipertiroidi nedir?

Hipertiroidi, vücudun ihtiyacından daha fazla tiroid hormonu üretmesi sonucu gelişir. Tiroid boynun ön tarafında yer alan küçük, kelebek şeklinde hormon üreten bir bezdir. Hücrelerin enerjiyi kullanma şeklini kontrol eden iki ana hormon olan tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) üretiminden sorumludur.

Bu hormonlar vücut sıcaklığı ve kalp atış hızının yanı sıra yağ / karbonhidrat kullanımı ve protein üretimi gibi süreçleri etkiler. Bu hormonların fazla üretilmesi tedavi gerektiren ciddi sorunlar oluşturabilir.

Hipertiroidi neden olur?

Hipertiroidinin başlıca nedenleri arasında, Graves hastalığı, tiroid nodülleri ve tiroid iltihabı (tiroidit) sayılabilir. Nadiren, beynin tabanında bulunan hipofiz bezinin iyi huylu bir tümöründen de kaynaklanabilir. Çok fazla iyot tüketmek veya çok fazla tiroid hormon ilacı kullanmak da hipertiroidiye neden olur.

Hipofiz nedir? Ne işe yarar? Hipofiz bezi hastalıkları ve tümörü

Hipertiroidi ve Graves hastalığı ilişkisi

Graves hastalığı, bağışıklık sisteminin tiroid bezini aşırı miktarda tiroid hormonu üretmesi için uyardığı otoimmün bir hastalıktır. Hipertiroidinin en yaygın nedenidir. Graves hastalığının tedavisinde ilk aşamada hipertiroidi tedavi edilir. Kandaki T3 ve T4 hormonları ilaçlarla normal seviyeye getirilir. Bazı hastalarda hormonların düzelmesiyle belirtiler tamamen ortadan kalkar ve iyileşme sağlanır.

Graves hastalığı nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Aşırı aktif tiroid nodülleri

Toksik adenom, toksik multinodüler guatr veya Plummer hastalığı gibi hastalıklar nedeniyle tiroid bezinin içindeki anormal lokal doku büyümeye başlar. Bu anormal doku, tiroid bezini kontrol eden mekanizmalardan kaçarak, tiroid uyarıcı hormon (TSH) tarafından uyarılmadan bile tiroid hormonu üretilmesine neden olur.

Tiroidit

Tiroidit, tiroid bezinin iltihaplanmasıdır. İltihaplanma, bezde depolanan fazla tiroid hormonunun kan dolaşımına sızmasına neden olur. Bu şekilde oluşan hipertiroidi 3 ay kadar sürebilir. Ardından depolanan hormon tükendiği için tiroid fonksiyonları normalin altına düşer. Bu da hipotiroidi olarak adlandırılır.

Genellikle 12-18 ayda bez normal fonksiyonlarına geri döner, ancak bazen kalıcı olabilir. Birkaç tip tiroidit, hipertiroidi ve ardından hipotiroidiye neden olur.

Subakut tiroidit: Bu tip tiroiditte tiroid bezi ağrılı, iltihaplı ve büyümüş durumdadır. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, virüs veya bakterilerin oluşturduğu bir enfeksiyondan kaynaklanır.
Sessiz lenfositik tiroidit (Doğum sonrası tiroidit): Bu tip tiroidit, doğumdan sonra gelişen ve genellikle kendi kendine kaybolan otoimmün tiroid iltihaplanmasıdır.
Haşimoto tiroiditi: Haşimato, tiroidin kronik otoimmün iltihaplanmasıdır. Çok az kişide öncelikle hipertiroidi belirtileri gösterir ve sonrasında daima hipotiroidi oluşur ve ömür boyu tedavi gerektirir.

Haşimato hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Vücutta iyot fazlalığı

Tiroid bezi, tiroid hormonu yapmak için iyot kullanır. Tüketilen iyot miktarı, bezin ürettiği tiroid hormonu miktarını etkiler. Bazı insanlarda, yüksek miktarda iyot tüketmek, tiroid bezinin çok fazla tiroid hormonu üretmesine neden olabilir. Bazı ilaçlar ve öksürük şurupları çok fazla iyot içerebilir. Amiodaron adlı kalp ilacı buna bir örnektir. Ayrıca deniz yosunu ve deniz yosunu bazlı gıda takviyeleri de fazla miktarda iyot içerir.

Uzun süre tiroid hormon ilacı kullanmak

Uzun süre hipotiroidi tedavisi için ilaç kullanılması tiroid hormonlarının aşırı artmasına neden olabilir. Diğer bazı ilaçlar da hormon seviyelerini yükseltmek için tiroid hormonu ilacı ile etkileşime girebilir.

Bazı Hipertiroidi belirtileri

Hipertiroidi belirtileri

Gözle görülebilir şekilde büyüyen tiroid bezi (guatr)
Kalp atış hızında (taşikardi) ve kan basıncında (hipertansiyon) artış
Anormal kalp ritimlerinden kaynaklanan çarpıntı (aritmi)
İştah artışına rağmen oluşan kilo kaybı
Gerginlik ve kaygılı olma durumu
Ellerde titreme
Aşırı terleme ve sıcağa tolerans azalması
Uyuma güçlüğü
Yorgunluk ve kas zayıflığı
Aşırı aktif olma durumu
Bağırsak düzeninde artma
Kadınlarda adet düzenindeki değişiklikler
Saçlarda kırılmalar ve incelmeler
Erkeklerde meme büyümesi

Hastada subakut tiroidit varsa, bez hassas ve ağrılı olabilir. Belirtiler, nedenden bağımsız olarak, vücut fonksiyonlarının hızlanması ile ilgilidir. Daha yaşlı kişilerde, kalp atış hızı, ısı hassasiyeti ve sıradan aktiviteler sırasında yorulma eğilimi gibi belirtiler görülmez. Bu kişilerde iştahsızlık, insanlardan uzaklaşma isteği gibi belirtiler görülebilir. Bu da depresyonla karıştırılmasına neden olabilir.

Hipotiroidi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Hipertiroidi teşhisi

Tanı koymak için tıbbi öykü, fizik muayene ve kan testlerine başvurulur.

Tıbbi öykü ve fizik muayene: Genellikle tiroid bezindeki büyüme, nabız hızındaki artış, ciltte terleme durumu, parmaklardaki titreme, reflekslerin aşırı aktif olması, göz değişiklikleri kontrol edilir.
Kan testleri: Tiroksin ve tiroid uyarıcı hormon (TSH) ölçen kan testleri ile tanı doğrulanabilir. Yüksek seviyede tiroksin ve normalin altında olan TSH, aşırı aktif bir tiroid olduğunu gösterir. TSH düzeyi önemlidir, çünkü tiroid bezini daha fazla tiroksin üretmesi için uyaran hormondur. Bu testler, klasik hipertiroidi belirtileri olmayan yaşlı yetişkinler için özellikle gereklidir.

Eğer biotin gibi bir B vitamini takviyesi kullanıyorsanız, tiroid kan testleri yanlış sonuç verebilir. Biotin veya multivitamin kullanıyorsanız doktorunuza bildirin ve kan alınmadan 12 saat önce biotin almayı bırakın.

Kan testleri hipertiroidi olduğunu doğrularsa, tiroidin aşırı aktif olma nedenini belirlemek için aşağıdaki testlerden uygun olanlar kullanılabilir:

Radyoaktif iyot alım testi, küçük dozda radyoaktif iyot alınır ve yaklaşık 24 saat sonra tiroidin ne kadar iyot emdiğine bakılır. Yüksek miktarda radyoaktif iyot alımı, tiroid bezinin çok fazla tiroksin ürettiğini gösterir. En olası neden Graves hastalığı veya aşırı aktif tiroid nodülleridir. Hipertiroidi varsa ve radyoaktif iyot alımı düşükse, bu, bezde depolanan tiroksinin kan dolaşımına sızdığını gösterir.
Tiroid sintigrafisi, nodülün aşırı aktif olup olmadığını gösterir. Ayrıca Graves hastalığının değerlendirilmesinde de yardımcı olabilir.
Tiroid ultrasonu, tiroid nodüllerini saptamada diğer testlerden daha iyi olabilir ve hasta radyasyona maruz kalmaz.

Guatr nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Hipertiroidi tedavisi

Hipertiroidi tedavisinde ilaç, radyoaktif iyot ve cerrahi yöntemler yer alır. Tedaviye, hipertiroidinin neden oluştuğuna bağlı olarak karar verilir. Yaş, fiziksel durum, hastalığın ciddiyeti de hangi tedavi yönteminin kullanılacağını belirlemede etkilidir.

Radyoaktif iyot tedavisi

Genellikle hızlı tedavinin gerekli olduğu kişilerde yaygın olarak kullanılır. Tiroid bezinin bir kısmını yok etmek için ağızdan radyoaktif iyot verilir ve bunun çoğu tiroid bezi tarafından emilir. Belirtiler genellikle birkaç ay içinde azalır.

Radyoaktif iyot tedavisi gören neredeyse herkes, tiroid hormonu üreten hücrelerin tahrip olmasından dolayı, sonrasında hipotiroidi geliştirir. Ancak hipotiroidiyi tedavi etmek kolaydır ve hipertiroidiye göre daha az sağlık sorununa neden olur. Hipotiroidi olan insanlar günlük aldıkları tiroid hormon ilacı ile durumu kontrol altında tutabilirler.

Sintigrafi nedir, ne işe yarar? Nasıl çekilir, zararları nelerdir?

Aşırı radyoaktif iyotun vücuttan atılması haftalar, hatta ayları bulabilir. Tedavi gören kişi tedavi sonrası 2-4 gün bebek ve küçük çocuklara yaklaşmamalı, eşinden ayrı bir yatakta uyumalıdır. Yaklaşık 6 ay gebelikten kaçınmak gerekir.

Hipertiroid ilaçları

Anti-tiroid ilaçları: Tiroid bezinin fazla miktarda hormon üretmesini önleyerek, hipertiroidi belirtilerini yavaş yavaş azaltır. Tedaviye başlandıktan sonra belirtiler birkaç hafta ila birkaç ay arasında azalır. Tedavi süresi en az bir yıldır ancak genellikle daha uzun sürer. İlaç tedavisinden fayda görmeyen hastalarda antitiroid ilaçları, radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat için hazırlık olarak kullanılır. Hamile ve emziren kadınlarda genellikle antitiroid ilaç tedavisi tercih edilir. Çünkü bu yöntem bebek için diğer tedavi yöntemlerinden daha güvenlidir.

Metimazol ve propiltiyoürasil en sık kullanılan antitiroid ilaçlarıdır. Her iki ilaç da nadiren karaciğer hasarına neden olabilir. Propiltiyoürasil bu bakımdan daha yüksek bir orana sahip olduğu için genellikle metimazolün tolere edilemediği durumlarda tercih edilir. Bu ilaçlara alerjisi olan az sayıda insanda cilt döküntüleri, kurdeşen, ateş veya eklem ağrısı gelişebilir. Ayrıca kişi enfeksiyona karşı daha duyarlı hale gelir.

Beta blokerler, tiroid hormon üretimini durdurmaz, ancak diğer tedaviler etkili olana kadar titreme, hızlı kalp atışı ve sinirlilik gibi birçok hipertiroidi belirtisini azaltabilir. Bu sebeple hangi tedavi yöntemi kullanılırsa kullanılsın bu tip ilaçlar tedaviye ek olarak kullanılabilir. Beta bloker ilaçları arasında propranolol, atenolol, metoprolol ve nadolol gibi ilaçlar sayılabilir. Genellikle astımı olan kişiler için önerilmezler. Yorgunluk ve cinsel işlev bozukluğu gibi yan etkileri vardır.

Dideral (propranolol) nedir? Nasıl ve niçin kullanılır? Yan etkileri

Hipertiroidi tedavisi ne kadar sürer?

Hipertiroidi tedavisine başlandıktan birkaç hafta sonra belirtilerde azalma görülür. Tedavi en az bir yıl, genellikle daha uzun sürer. Hormon seviyesini normalin altına düşüren veya tamamen yok eden tedavi yöntemlerinde hipotiroidi gelişeceğinden günlük hormon takviyesi almak gerekir.

Hipertiroidi ameliyatı (Tiroidektomi)

Hipertiroidi için nadir olarak ameliyata başvurulur. Tiroidektomi, kanser ve çok genişlemiş bir guatra sahip olanlarla, tedavide kullanılan ilaçlara alerjisi olan veya ciddi yan etki görülen kişiler için kullanılan bir yöntemdir.

Ameliyatta tiroid bezinin bir bölümü veya tamamı alınır. Bezin bir kısmı çıkarıldığında hormon seviyesi normale dönebilir. Tamamının çıkarılması veya bir kısmı alınsa bile yeterli miktarda hormon üretiminin olmaması durumunda hipotiroidi gelişir. Bu durumda ömür boyu tiroid hormon takviyesi almak gerekir.

İyot nedir, ne işe yarar? İyot eksikliği belirtileri ve tedavisi

Ameliyatın riskleri arasında ses tellerinin ve paratiroid bezlerinin (kandaki kalsiyum seviyesini kontrol eden bezler) zarar görmesi sayılabilir. Paratiroid bezlerinin zarar görmesi veya çıkarılması durumunda kandaki kalsiyum seviyesini normal tutmak için ilaç kullanmak gerekir. Bu risklerin yanında her ameliyatta görülme ihtimali olan enfeksiyon ve kanama riski de vardır.

Graves hastalığı tedavisi

Graves hastalığı tedavisinde, hipertiroidi tedavisine ek olarak, gözlerin etkilendiği durumda ayrıca göz tedavisine ihtiyaç duyulur. Hafif belirtilerde yapay gözyaşı ve yağlama jelleri kullanmak, rüzgar ve parlak ışıklardan kaçmak işe yarayan basit yöntemlerdir. Belirtiler daha şiddetli ise gözlerdeki şişliği azaltmak için kortikosteroid kullanılabilir.

Hipertiroidi başka hastalıklarla ilişkili olabilir

Kortikosteroid krem veya merhemler, ciltteki kaşıntı ve sertliği hafifletmeye yardımcı olabilir. Gözün ciddi şekilde etkilendiği durumlarda ise göz ameliyatı gerekebilir. Her durumda sigaradan uzak durulması gerekir. Sigara Graves oftalmopatisinin ilerlemesine neden olur ve tedaviyi son derece olumsuz etkiler.

Hipertiroidi tedavisi kilo aldırır mı?

Hipertiroidi tedavisi metabolizma hızını normale indirdiği için ilaç kullanırken kilo alma durumu oluşabilir. Bu yüzden hastanın beslenme düzenine dikkat etmesi önemlidir.

Hipertiroidi bitkisel tedavisi

Hipertiroidi tedavisinde bitkisel tedavi yöntemlerinden faydalanılabilir. Ancak hastalığın nedeni, şiddeti ve kişiden kişiye farklılık göstermesi göz ardı edilmemeli ve mutlaka alınacak ek takviyeler ve bitki kürleri doktor tavsiyesi ile alınmalıdır.

Mayasıl otu: geçmişten beri olarak kalp ve akciğer rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılan bir bitkidir. Bazı araştırmalarda tiroid bezinin işlevini azalttığı gözlenmiştir. Ancak, hipotiroidi için etkili bir tedavi olup olmadığı konusu net değildir.
Melisa: Nane ailesinden olan melisa, tiroid uyarıcı hormonu (TSH) azaltması nedeniyle Graves hastalığının tedavisinde kullanılabilir. Ancak, bu bitki le ilgili yapılmış çalışmaların sayısı azdır. Melisayı çay ya da takviye olarak tüketebilirsiniz. Gece yatmadan önce içilen bir bardak melisa çayı yatıştırıcı etkisiyle de fayda sağlayacaktır.
Buhur ve mür yağı: Yeterli araştırma olmasa da bazı esansiyel yağlar vücuttaki stresi azaltabilir ve tiroid fonksiyonlarını iyileştirebilir. Damağınıza günde 2 damla buhur yağı damlatın ve günde 2 kez doğrudan tiroid bölgesine 2-3 damla mür yağı uygulayın.

Tiroid kanseri neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Hipertiroidi beslenme tedavisi

Hipertiroidi beslenme ile ilişkili bir hastalıktır. Bu yüzden hipertiroidi hastalarında beslenme, tedavinin bir parçası olarak düşünülmelidir. Bağışıklık sistemini güçlendiren, antioksidan özelliğe sahip, kalsiyum ve sodyum içeren, besin değeri yüksek gıda ve takviyeler, sağlıklı yağlar tüketilmeli ve özellikle karbonhidrat grubu alınan gıdaların düşük glisemik indekse sahip olmalarına özen gösterilmelidir. Tedavide alınan ilaçlar kilo aldırdığı için nişastalı ve şekerli gıdalardan uzak durulmalıdır.

Sodyum nedir, neye yarar? Hangi besinlerde bulunur, fayda ve zararları

Hipertiroidi hastaları nasıl beslenmeli?

3 ana 3 ara öğün şeklinde beslenin.
İyotsuz tuz tüketin.
Günde bir kase probiyotik yiyecek tüketin.
Günlük yağ ve protein tüketimi ihtiyacınız kadar olmalıdır. Zeytinyağı ve kırmızı ete oranla daha fazla beyaz et tüketin.
A, C, E vitamini içeren sebze ve meyveler bağışıklık sistemini güçlendirici antioksidan özelliklidir. Bu hastalıkta özellikle A vitamini eksikliği görüldüğü için havuç, biber, kabak dahil sarı ve yeşil renkli sebze meyveler bolca tüketilebilir.

Havucun faydaları nelerdir? Havuç suyu nasıl yapılır, neye iyi gelir?

Değerleri ciddi seviyelerde olmayan hastalar omega-3’ten zengin, yağlı deniz ürünleri tüketebilirler. Ciddi iyot kısıtlamasına gidilenler ise omega-3 takviye olarak alınabilir.
Çay, kahve, kola gibi kafein içeren içeceklerden uzak durun.
Süt, peynir, deniz ürünleri, mor lahana, turp, kuruyemiş tüketimini azaltın.
Hastalarda ağız kuruluğu sıkça görüldüğünden bol su tüketin.
Besin takviyeleri: Omega-3, L-karnitin, Tiamin, bitki sterolü ve diğer B grubu vitamin takviyesi kullanabilirsiniz.

Hipertiroidi başka hastalıklara neden olur mu?

Hipertiroidi tedavi edilmezse hastada kilo kaybı devam eder. Kemik erimesi (osteoporoz) görülür. Kalpte ritim bozukluğu, kalp yetmezliği, tiroid fırtınası gibi ölümle sonuçlanabilecek ciddi durumlara neden olabilir. Hipertiroidi tedavisi çoğunlukla hipotiroidi ile sonuçlanır ve hastanın günlük dozda tiroid hormon takviyesi almasını gerektirir.

Hamilelikte hipertiroidi

Hamilelikte genellikle Graves hastalığına bağlı olarak hipertiroidi ortaya çıkar. Hamilelikteki hipertiroidi düşük, erken doğum, bebekte düşük doğum ağırlığı ve gelişme geriliği, ölü doğum, preeklampsi denilen hamilelik hipertansiyonuna ve annede kalp yetmezliğine neden olabilir. Ayrıca bebeğin de tiroid bezinin fazla çalışmasına yol açar. Tedavide antitiroid ilaçlar kullanılır ancak ilk 3 ay bu ilaçlar dikkatli kullanılmalıdır. Gerekirse beta bloker ilaçlar da kullanılabilir.

Hipertiroidi hastaları için öneriler ve uyarılar

Beslenme alışkanlığınızı değiştirin, gerekirse bir diyetisyenden veya doktorunuzdan yardım alın. Glisemik indeks diyeti hipertiroidi için faydalı bir beslenme yöntemidir.
Yeni bir ilaca başlarken doktorunuza kullandığınız hipertiroidi ilaçlarını söyleyin.
Yılda en az bir kez tiroid hormon seviyenizi kontrol ettirin.
Düzenli egzersiz yapın.
Graves hastalığınız varsa gözlerinizi güneşten ve rüzgardan korumak için gözlük kullanın. Yatağınızın baş tarafını yükseltin. Bu gözlerinizdeki basıncı azaltır ve şişliğin azalmasını sağlayacaktır. Göz damlaları kullanarak gözlerinizin kurumasını önleyin.
Sigaradan uzak durun. Daha fazla bilgi için: >>> Hyperthyroidism

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Hyperthyroidism2- Overactive thyroid (hyperthyroidism),3- What is hyperthyroidism?4- Hyperthyroidism

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle