Heparin nedir? Neden kullanılır? Faydaları ve yan etkileri nelerdir?

Heparin, kan pıhtılaşmasının önlenmesi için yaygın kullanılan bir kan inceltici ilaçtır. Kalpte, bacaklarda, akciğerlerde oluşabilecek kan pıhtılarını ve emboli riskini engellemek için kullanılır. Aynı zamanda ameliyattan önce veya sonra, kan nakli-böbrek diyalizi sırasında, numune kabında toplanan kanın pıhtılaşmaması için de kullanılır. Heparin genellikle enjeksiyonla verilir, en belirgin yan etkisi aşırı kanamadır. Diğer yan etkiler trombositopeni (dolaşımdaki trombosit sayısının azalması) ve aşırı duyarlılık reaksiyonlarıdır. Uzun süreli kullanımda osteoporoza neden olabilir.

Heparin nedir?

Heparin, kan pıhtılarının oluşumunun önlenmesinde; pıhtı oluşumu riski içeren kalp, akciğer ve dolaşım bozukluklarının tedavisinde kullanılan reçeteli antikoagülan bir ilaçtır. İnsan vücudunda karaciğer ve akciğer dokularında doğal olarak oluşan mukopolisakkarit (şeker molekülü türevi) karışımıdır. Ticari heparinin çoğu inek akciğerlerinden veya domuz bağırsaklarından elde edilir. Bağırsak tarafından zayıf bir şekilde emildiğinden damar içine veya derialtına enjeksiyon yoluyla verilmeli, kas içine enjekte edilmemelidir.

Akciğer (pulmoner) embolisi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Heparin ne işe yarar?

• Venöz tromboz, pulmoner emboli, periferik arter embolisi gibi pıhtı nedeniyle tıkanan damarların tedavisinde
• Kalp ameliyatları, böbrek diyalizi, kan nakli sırasında
• Belirli ameliyatları geçirmesi veya uzun süre yatakta kalması gereken hastalarda
• Yayılmış intravasküler (damar içi) pıhtılaşma tedavisinde
• Belirli süre damarlarda bırakılan kateterlerdeki pıhtılaşmanın önlenmesinde
• Gebeliğinin erken dönemlerinde sorun yaşayan hamile kadınlarda
• Diyaliz makineleri gibi tıbbi cihazların içinde pıhtılaşma önleyici yüzey oluşturulmasında
• Test tüplerindeki kan numunelerinin pıhtılaşmasının önlenmesinde

Heparinin etki mekanizması

• Kandaki pıhtılaşma önleyici proteinin seviyesini arttırarak kanın akışkanlığını sağlar, kanın pıhtılaşma yeteneğini azaltır ve mevcut pıhtıların genişlemesini durdurarak yeni pıhtı oluşumunu önler
• Mevcut kan pıhtılarını parçalamaz ancak doğal pıhtılaşma mekanizmasını düzenler

Heparin testi nedir?

Kolunuzdaki damardan alınan kan numunesinin kullanıldığı bu test, anti-Xa aktivitesini ölçerek kandaki düşük molekül ağırlıklı heparin (DMAH) ve standart heparin (SH) düzeyini ölçmektedir. Heparin moleküllerinin büyüklük ve aktiviteleri değişiktir; SH farklı büyüklükte heparin moleküllerini, DMAH küçük heparin moleküllerini içerir.

Heparin testi ne işe yarar? Ne zaman yapılır?

Tedavi sırasında yapılan pıhtılaşma testleri heparinin doğru dozunun seçilmesine yardımcı olur. Heparin kullanırken kanama riskini yükseltebilecek durumlar kontrol edilir:

• Böbrek-karaciğer fonksiyonu
• Trombosit, hematokrit seviyesi
• Tedavi süresince periyodik olarak dışkıda gizli kan
• Heparine başlamadan önce hiperkalemi riski taşıyan hastalarda ve 7 günden fazla tedavi gören tüm hastalarda plazma potasyum

Emboli nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

 Heparin seviyesi ne olmalı?

Anti-Xa sonuçları, kullanılan heparinin tipi, zamanlaması, tedavi edilen hastalık bağlamında değerlendirilmelidir. Laboratuvarların aynı numuneye ait sonuçları farklı olabilir. Genellikle SH ve DMAH için konsantrasyonlar belirlenmiş doz aralığındaysa pıhtılaşma olmaz, aşırı kanamalar oluşmaz. Hasta heparin almıyorsa anti-Xa düzeyleri 0 veya tespit edilemeyen düzeylerde olmalıdır.

Heparin kullanırken kanama riski dikkate alınmalı

Anti-Xa yüksekse hasta aşırı doz almakta, kanama riski oluşmaktadır; düşükse heparin dozajının artırılması gerekebilir. Heparinin plazma seviyeleri ve aPTT’leri (pıhtılaşma süresinin ölçümü) benzer heparin dozlarına rağmen yaşlılarda daha yüksek olabilir. aPTT yüksekliği kanın geç pıhtılaştığı, düşüklüğü ise gerekenden hızlı pıhtılaştığı anlamına gelir; normal değer aralığı 30-40 saniyedir.

Heparin hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

• Pıhtılaşma bozuklukları
• Akciğerlerde kan pıhtısı
• Periferik arter tıkanıklığı
• Derin ven trombozu
• Kalp krizi
• Kalbin akut sendromu
• Venöz tromboz
• Pulmoner emboli profilaksisi
• Atriyal fibrilasyonla ilişkili profilaksi ve tromboembolik komplikasyonlar
• Dağılmış intravasküler pıhtılaşma

Heparin kullanım şekli ve dozu

Heparin oral yoldan alındığında etkili değildir; aralıklı intravenöz enjeksiyon (damar içine), intravenöz infüzyon veya derin subkutan (derialtına) enjeksiyon yoluyla verilmelidir. Bazen günde 1-6 kez enjekte edilir; bazen damar içine yavaş, sürekli bir enjeksiyon olarak verilir. İntravenöz formu sadece hastanede verilmelidir.

Trombosit nedir? PLT düşüklüğü ve yüksekliği ne tür sorunlar yaratır?

Hastanın ilk derialtı enjeksiyonu hastanede verildikten sonra kalan dozları evde uygulayabilmesi için nasıl enjeksiyon yapacağı öğretilir. Heparin dozunun ayarlanmasıyla ilgili farklı uygulama protokolleri vardır. Bunlardan biri infüzyon dozuna göre olup tedavi edici aPTT düzeyi 60-85 saniyedir; diğer uygulama kiloya dayalı tedavi şeklidir.

Heparin tedavisi ve ilaçları

Antikoagülan ilaçlar; standart (fraksiyone olmamış) heparin (SH), düşük molekül ağırlıklı heparin (DMAH), K vitamini antagonistleri (KVA) ve yeni oral antikoagülanlardır (YOAK). Yaygın olarak kullanılan antikoagülan tedavi, 5-7 günlük kısa süreli intravenöz (IV) heparin uygulamasının ardından 3-6 ay süreyle oral antikoagülan tedavisidir.

Bu yaklaşımda IV heparinin süresini 7 günden fazla uzatmamak heparine bağlı trombositopeni (HIT) riskini azaltır. Tedavi uzadıkça bu risk artar; bu nedenle bir haftadan uzun sürerse potasyum düzeyleri ölçülmelidir. Hastaya son 100 gün içinde heparin uygulanmışsa tedaviden önce ve 24 saat sonra trombosit sayımı yapılmalıdır.

Heparin ilaçları

• Standart Heparin (SH): Damar içi veya derialtı enjeksiyon yoluyla uygulanır. İntravenöz olarak bir defada yükleme dozu verildikten sonra sürekli IV infüzyon şeklinde uygulanması tercih edilir. Toplam günlük doz 35000 üniteyi (IU) aştığında kanama riski artmaktadır. Heparin, sodyuma aşırı duyarlılığı olanlarda, ağır trombositopeni durumunda, kontrol edilemeyen aktif kanamalarda sakıncalıdır.
• Düşük Molekül Ağırlıklı Heparinler (DMAH): Düşük molekül ağırlığından dolayı düşük dozda belirgin etki gösterir. Derialtı yoluyla kullanıldığında biyoyararlanımı yüksektir, günde 1-2 doz olarak kullanılabilir. Özel koşullar dışında kiloya uygun dozda laboratuvar izlemi gerektirmeden uygulanabilir. HIT daha az görülür, uzun süreli kullanımlarda SH’ye göre osteoporoz ve kanama riski daha düşüktür.
• K vitamini antagonistleri (KVA): SH veya DMAH ile başlanan tedavinin ilk 24 saatinde KVA’lar eklenebilir. En yaygın kullanılan KVA warfarin’dir. Plasentadan kolayca geçtikleri için gebelikte kullanımı sakıncalıdır. Emziren annelerde süte geçerler fakat bebekte kanama riski oluşturmazlar.
• Yeni Oral Antikoagülanlar (YOAK): SH ve DMAH’ler tedavi sırasında pıhtı büyümesine, tedaviden sonra pıhtı oluşumunun nüksetmesine neden olabilirler, HIT geliştirme riskleri yüksektir. YOAK’lar; hızlı etkileri, laboratuvar takip gerektirmemeleri, seyrek kanama yapmaları, yiyecek ve ilaçlarla etkileşimlerinin az olması gibi avantajlara sahiptirler. Ancak 1-2 doz atlandığında etkilerinin kaybolması, obezite, yaşlılık, böbrek yetersizliği, kanser gibi özel durumlarda doz ayarlaması sıkıntılıdır.

Yeni Oral Antikoagülan Kullanımında En Sık Sorulan 20 Soruya 20 Uzman Yanıtı

 Heparin ilaç formları

• Koruyucu madde içermeyen enjekte edilebilir çözelti formu: 1000 birim/ml, 10000 birim/ml
• Benzil alkolle korunmuş enjekte edilebilir çözelti formu: 1000 birim/ml, 5000 birim/ml, 10000 birim/ml, 20000 birim/ml
• Heparin tüpleri: Bio-kimya testlerinde numune toplamak için kullanılır. Tüpün alt kısmında plazmayla kan hücrelerini ayıran bir jel ve pıhtılaşma reaksiyonunu engelleyen sodyum heparin bulunmaktadır.
• Heparin jel-merhem: Heparin sodyumun etken maddelerden biri olduğu topikal olarak uygulanan sprey veya tüp formu.

 Heparin dozu

İlaç formunuz ve ilacı ne sıklıkta aldığınıza bağlı olarak; yaşınız, tedavi edilen durumun şiddeti, sahip olduğunuz diğer hastalıklar doğrultusunda dozaj ve uygulama kişiselleştirilmelidir. Doz genellikle ideal vücut ağırlığına göre başlatılır, sonraki dozlar vücudun verdiği cevaba göre ayarlanır. Çocuklarda yeterli çalışma yoktur ancak doz kiloya, tıbbi geçmişe göre ayarlanır. 60 yaşın üzerindeki hastalarda kanama riski yüksektir, düşük dozda başlanmalıdır.

Her hasta için laboratuvar testlerinin sonuçlarına göre dozaj ayarlanması gerekmekle birlikte, aşağıdaki dozaj programları kılavuz olarak kullanılabilir:

• Derin derialtı enjeksiyonu; ilk doz intravenöz enjeksiyonla 5000 ünite, ardından 10000-20000 ünite
• Aralıklı intravenöz enjeksiyon; ilk doz 10000 ünite, ardından her 4-6 saatte bir 5000-10000 ünite
• Sürekli intravenöz infüzyon; ilk doz IV enjeksiyonla 5000 ünite, ardından 24 saat içinde 20000-40000 ünite

Neden ameliyat öncesi ve sonrası Heparin iğnesi yapılır?

Ameliyat pıhtı oluşumu için risk faktörüdür. Heparin ameliyattan önce ve sonra pıhtılaşma riskini azaltmak için kullanılır, genellikle hasta hastaneden taburcu edildiğinde durdurulur. En yaygın kullanılan dozaj ameliyattan 2 saat önce derialtından 5000 ünite, ardından 7 gün boyunca veya hasta tamamen ayağa kalkana kadar her 8-12 saatte bir 5000 ünitedir. Doku travmasını en aza indirmek için ince bir iğneyle kol veya karın içine derin derialtı enjeksiyonuyla verilir.

Heparin ve besin etkileşimleri

• K vitamini içeren gıdalar: Brokoli, kereviz, lahana, ıspanak, şalgam, nane, pazı, maydanoz, semizotu, marul, leblebi, karaciğer, yeşil çay, avokado, kuşkonmaz, karnabahar, peynir, bezelye, kırmızı et, tavuk, yumurta, süt, tereyağı, havuç, mısır, yeşil fasulye, pirinç, domates, patates, biber, yerfıstığı, balkabağı, elma, portakal, çilek.
• Kumarin içeren bitkiler: Karahindiba, anason, meyankökü, papatya, çemen, ısırganotu, kırmızıbiber, sinameki.
• Salisilat içeren bitkiler: Karanfil, yerelması, zencefil, ginseng, sarımsak, rezene
• Fibrinolitik özelliklere sahip bitkiler: Soğan, ananas
• A vitamini, sarıkantaron, Ginkgo biloba, balık yağı gibi bitkisel takviyeler

Sarımsak neye iyi gelir, nasıl tüketilmeli? Faydaları ve zararları

Heparin ilaçları kullananlar için uyarılar

• Heparin diğer ilaçlarla etkileşime girebilir: Aspirin, anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID) ve kanın pıhtılaşmasında etkili olan diğer ilaçlarla etkileşime girebilir. Başka ilaç kullanmadan önce doktorunuza danışın.
• Bazı sağlık problemleri heparine bağlı kanama riskini arttırabilir: Eğer aşağıdaki hastalıklardan birine veya birkaçına sahipseniz doktorunuza bilgi vermelisiniz:

• Kalp enfeksiyonu
• Göz, beyin gibi büyük ameliyat geçirmiş olmak
• Olağandışı adet kanaması
• Heparine bağlı trombositopeni öyküsü
• Yüksek tansiyon, diyabet
• Hemofili gibi kanama, pıhtılaşma sorunları
• Aktif bağırsak ve mide ülseri
• Böbrek, karaciğer hastalığı
• Astım veya sülfit duyarlılığı

• Anafilaksi denilen şiddetli bir alerjik reaksiyona neden olabilir: Enjeksiyon bölgesinde cilt dokusu ölümü, titreme, ateş, kurdeşen, kaşıntı, yanma, nefes darlığı, göğüs ağrısı, yüzün-dudakların-boğazın-dilin şişmesi gibi belirtiler varsa derhal doktorunuza bildirin. Heparin aynı zamanda et ürünlerine, domuz proteinine duyarlılığı olan kişilerde reaksiyona neden olabilir.
• Hamile ve emziren kadınlarda dikkatli kullanılmalıdır: Heparin plasentayı geçmediğinden antikoagülanın gerekli olduğu durumlarda hamilelerde tercih edilir; ancak bazı araştırmalar heparin kullanan annelerin bebeklerinde olumsuz etkiler göstermiştir. Anne sütüne geçmeyen heparinin koruyucu içeren formları bazı bebeklerde merkezi sinir sistemini yavaşlatabilir, solunum zorluğuna ve kan kimyasında değişikliklere neden olabilir.
• Yaşlılarda ve çocuklarda dikkatli kullanılmalıdır: Özellikle 60 yaş üstü kadınlarda kanama riski yüksektir. Benzil alkol içerdiğinden yenidoğanda kullanılması önerilmez.
• Heparin çözeltisi berrak olmalı: Solüsyon bulanık veya içinde toz varsa kullanmayın

Hemofili nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

• Doktorunuzun önerdiği şekilde kullanın: Heparin kısa süreli tedavi için uygundur, belirtildiği şekilde almazsanız ciddi riskler oluşabilir. Bir dozu kaçırırsanız; hatırladığınız anda alın, asla bir kerede iki doz almayın. Doz aşımında vücudunuzda ciddi kanamalara yol açabilecek tehlikeli seviyelerde ilaç birikebilir.
• Heparin kullanırken zorlu sporlardan ve yaralanabileceğiniz durumlardan uzak durun: Jilet, tırnak makası gibi keskin nesneler ve diş fırçası, diş ipi veya kürdan kullanırken dikkatli olun.
• Sigara, alkol ve tuz tüketimini sınırlayın: Sigara kandaki heparin seviyesini düşürür, alkol mide kanaması riskini arttırır. Heparin sodyum içerdiğinden konjestif kalp yetmezliği gibi tuz alımıyla kötüleşebilecek durumları doktorunuza bildirin.

Heparin ilaçlarının yan etkileri

• Heparin kaynaklı trombositopeni (HIT)
• Özellikle vücudun bir tarafında ani uyuşma, zayıflık
• Eklemlerde ağrı, şişlik
• Şiddetli sırt, mide, baş ağrısı
• Diş etlerinde, burunda olağandışı kanama
• Yoğun adet kanaması
• Enjeksiyon bölgesinde tahriş, ağrı, yara
• Çabuk morarma
• Karaciğer enzimlerinde artış
• Kanlı, kahve çekirdekleri gibi kusma
• Kan tükürme
• Halsizlik, aşırı terleme
• Ciddi alerjik reaksiyonlar (göğüs ağrısı, titreme, ateş, düzensiz solunum, nefes darlığı, gözlerde şişlik)
• Ellerde, ayaklarda uyuşma, karıncalanma, kaşıntı, yanma hissi
• Ani denge, koordinasyon kaybı, konuşma zorluğu, baş dönmesi
• İdrarda kan
• Siyah, katranlı, kanlı dışkı veya Kabızlık

Mide kanaması nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör