Yeni Araştırma: Gezegensel Sağlık Diyeti Erken Ölüm Riskini %30 Oranında Azaltıyor!

Yazan Tuba Günvar

2 Ocak 2025 | 7 Ocak 2025 | Kategori: Beslenme ve Diyet, Güncel / Literatür Print

Dünya genelinde sağlıklı yaşam ve çevre dostu alışkanlıklar giderek daha fazla önem kazanıyor. Yeni bir araştırma, bitkisel yiyeceklerin ağırlıklı olduğu Gezegensel Sağlık Diyeti’nin kalp hastalığı, kanser ve solunum rahatsızlıkları gibi birçok ölümcül hastalığa karşı koruyarak erken ölüm riskini %30 oranında azaltabileceğini ortaya koydu. Kırmızı et ve işlenmiş gıda tüketiminin sınırlandırıldığı bu diyet aynı zamanda sera gazı emisyonlarını %29, arazi kullanımını ise %51 oranında azaltıyor. American Journal of Clinical Nutrition’da yayınlanan bu çalışma, 34 yıllık bir süreçte toplanan geniş bir veriye dayanarak bu diyeti değerlendiren ilk büyük ölçekli araştırma olma özelliği taşıyor.

Gezegensel Sağlık Diyeti Nedir?

Gezegensel Sağlık Diyeti, insan sağlığını iyileştirmek ve çevresel sürdürülebilirliği desteklemek amacıyla tasarlanmış bir beslenme modelidir. 2019 yılında EAT-Lancet Komisyonu tarafından önerilen bu diyet, dünya nüfusunun artan gıda ihtiyacını sürdürülebilir şekilde karşılamayı hedefliyor. Diyet, bitki temelli beslenmeyi ön planda tutuyor. Tam tahıllar, sebzeler, meyveler, kurubaklagiller ve kuruyemişlerin gibi sağlıklı besinlerin tüketimini artırmayı öneriyor. Aynı zamanda kırmızı et, süt ürünleri, rafine şeker ve işlenmiş gıdaların tüketimini sınırlamayı teşvik ediyor.

Kısıtlı Kalori Alımı Neden Faydalı? Sırrı Çözülen Mekanizma İnsan Ömrünü Uzatabilir

Diyetin temel amacı, bireylerin kalp hastalığı, kanser ve diyabet gibi kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltmak ve çevresel olumsuz etkileri en aza indirerek sürdürülebilir bir gıda sistemi yaratmak olarak tanımlanıyor. Akdeniz Diyeti‘ne benzer şekilde esnek bir yapıya sahip olan bu yaklaşım, tamamen bitki temelli bir yaşam tarzına uyarlanabilmektedir. Beslenme uzmanları Gezegensel Sağlık Diyeti‘ni hem bireysel sağlık hem de gezegenin geleceği için umut verici bir yaklaşım olarak değerlendiriyor.

Araştırmanın yöntemi

Harvard Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen araştırmada, Gezegensel Sağlık Diyeti’nin (Planetary Health Diet) sağlık üzerindeki etkilerini anlamak için uzun süreli bir takip yöntemi kullanıldı. Bilim insanları, ABD’de yürütülen üç büyük çalışmadan elde edilen verileri analiz etti. Bu çalışmalar; hemşireler ve sağlık profesyonellerinin beslenme alışkanlıklarını düzenli olarak değerlendirdiği Hemşire Sağlık Çalışması I ve II ile Sağlık Profesyonelleri Takip Çalışması’ndan oluşuyor.

Çalışma kapsamında 200.000’den fazla katılımcının 34 yıl boyunca doldurduğu beslenme anketleri incelendi. Katılımcıların yedikleri yiyecekler, 15 farklı besin grubuna göre değerlendirildi; bunlar arasında tam tahıllar, sebzeler, kuruyemişler, kümes hayvanları ve şeker gibi kategoriler vardı. Diyet alışkanlıkları Gezegensel Sağlık Diyeti’ne uyum derecesine göre puanlandı.

Diyet ve Sağlık İlişkisi

Araştırmacılar, katılımcıların ölüm nedenlerini ve ölüm oranlarını, diyet puanlarıyla karşılaştırdı. Kalp hastalığı, kanser ve solunum hastalıkları dahil olmak üzere birçok ölüm nedeninin Gezegensel Sağlık Diyeti’ne en çok bağlı kalan kişilerde önemli oranda azaldığı tespit edildi. Ayrıca, diyetin çevresel etkilerini değerlendirmek için katılımcıların tüketim alışkanlıklarının sera gazı emisyonlarına ve arazi kullanımına olan etkisi hesaplandı.

Ketojenik Diyet, Kanser Tedavisinde CAR T Hücrelerini Destekleyerek Başarıyı Arttırıyor

Çevresel Etkiler

Gezegensel Sağlık Diyeti’ni uygulayan bireylerin sera gazı emisyonlarını %29, arazi kullanımını ise %51 oranında azaltabileceği gözlendi. Daha az arazi kullanımı, yeniden ormanlaştırma çalışmalarına olanak tanıyor ve iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım oluşturuyor. Çalışmanın araştırmacılarından Profesör Walter Willett, elde ettikleri sonuçlarla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor: “Gezegenimizin ekolojik felakete sürüklendiği bir dönemde, beslenme alışkanlıklarımızı değiştirmek bu süreci yavaşlatabilir. Sağlık açısından en faydalı olan beslenme düzeni, aynı zamanda gezegenimiz için de en iyisi.”

İlk Büyük Ölçekli Çalışma

Bu araştırma, Gezegensel Sağlık Diyeti’nin sağlık üzerindeki etkilerini değerlendiren ilk büyük ölçekli çalışma olarak tanımlanıyor. 2019 yılında EAT-Lancet Komisyonu tarafından önerilen bu diyet, artan dünya nüfusunu sürdürülebilir şekilde beslemeyi hedefliyor. Diyetin bileşenleri Akdeniz diyetiyle benzerlik gösteriyor ve bitki bazlı bir içeriğe sahip. Öte yandan diyetin içeriği ve uygulama şekli oldukça esnek olduğu için uygulanması oldukça kolay.

Araştırmanın Özeti

Gezegensel Sağlık Diyeti, bitki bazlı gıdaları ön plana çıkaran ve et ile süt ürünlerini sınırlayan bir beslenme planı olarak hem insan sağlığına hem de çevreye fayda sağlayabilir. Yeni bir araştırma, bu diyetin erken ölüm riskini %30 oranında azaltabileceğini ve kalp hastalığı, kanser, solunum ve nörodejeneratif hastalıklardan kaynaklanan ölümleri düşürebileceğini gösteriyor. 200.000’den fazla kişinin 34 yıl boyunca beslenme alışkanlıklarının incelendiği çalışmada diyetin, yalnıza erken ölüm riskini değil, aynı zamanda sera gazı emisyonlarını %29 ve arazi kullanımını %51 oranında azalttığı belirtiliyor.

Akdeniz diyeti nasıl yapılır? Faydaları ve örnek diyet menüsü

Gezegensel Sağlık Diyeti’nin temel prensipleri arasında sebze, meyve, baklagil, tam tahıl ve kuruyemiş tüketimini artırmak, şeker ve kırmızı et tüketimini azaltmak yer alıyor. Bu diyet, sürdürülebilir gıda üretimi ile artan dünya nüfusunun beslenmesine çözüm sunmayı hedefliyor. Araştırmacılar, bu diyetin hem bireylerin sağlıklarını iyileştireceğini hem de iklim değişikliğiyle mücadelede etkili olacağını belirtiyor. Bu bulgular, insan ve gezegen sağlığı arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamamızı sağlıyor.