Gebelikte ilaç kullanımı iki kat artarak %80’leri aştı! Peki riskler anlatılıyor mu?

Araştırmalar, son yıllarda gebelikte ilaç kullanımının iki kat artarak yüzde 80’i aştığını gösteriyor. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yusuf Cem Kaplan, gebeliklerin yüzde 50’den fazlasının plansız olduğunu ve her 10 gebeden 8’inin ilaç kullandığını ya da ilaca maruz kaldığını söyledi. Doç. Dr. Yusuf Cem Kaplan başkanlığında Terafar – İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Teratojenite Bilgi, Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirilen araştırma ilginç sonuçlar ortaya koydu. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi’nde, “İlaçların gebelikte kullanımlarına dair risk iletişiminde yeni dönem: FDA gebelik risk kategorileri değişiyor” başlığıyla yayınlanan araştırmada, gebelikte ilaç kullanımına dikkat çekildi!

Gebelikte ilaç kullanımını sıklığının ve kullanılan ilaç çeşidinin giderek arttığını belirten Doç. Dr. Yusuf Cem Kaplan, şu bilgileri verdi: “Yapılan çalışmalarda ülkelere göre değişmekle birlikte gebelerin yüzde 80-90’ının en az bir reçeteli ya da tezgah üstü satılan ilaç kullandıkları bilinmektedir. Gebelerin kullandıkları ilaç çeşidi de geçen yıllar içinde artmıştır. Gebelikte herhangi bir dönemde kullanılan ilaç çeşidi 1976-78 yıllarında ortalama 2,5 iken, 2006-2008 yıllarında bu oran 4,2’ye yükselmiştir. Gebeliklerin yüzde 50’den fazlası plansız şekilde meydana gelmektedir. Bu nedenle de ilk 6-7 hafta kadınlar gebeliğinin farkında olmayabilir ve çeşitli rahatsızlıklar için ilaç kullanmış ya da kullanmaya devam ediyor olabilir. Şu an her 10 gebeden 8’i ilaç kullanıyor.”

1957 yılında piyasaya sürülen Talidomid kullanımı nedeniyle İngiltere ve Kanada’da 10 binden fazla bebeğin sakat dünyaya geldiğini hatırlatan Doç. Dr. Kaplan, yapılan testlerin öneminin ancak ilaçların anne karnındaki bebek üzerine etkilerinin genellikle piyasaya sürülmeden önce çok bilinemediğini ve bu bilgilerin ilaç kullanan ya da maruz kalan gebelerin bebeklerinin değerlendirilerek yıllar içinde edinildiğini kaydetti. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından belirlenen gebelik risk kategorilerinin yine bu kurum tarafından yeterli görülmediğini ve ilaçların gebelikteki etkileri hakkında yanlış yüksek risk algısı oluşturabileceğini vurgulayan Kaplan, özellikle aile hekimlerinin bu konudaki bilgi ve farkındalığının arttırılması gerektiğine işaret etti.

İlaç konusunda toplumda ve sağlık personelinde oluşan yüksek bir risk algısının yanlışlığına da dikkat çeken Doç. Dr. Kaplan, şu uyarılarda bulundu: “Talidomid faciasından sonra neredeyse her ilaç sanki bebeğe zarar verecekmiş gibi algılanıyor ve bu doğru değil. Annenin kronik ve bebek üzerinde de olumsuz etkileri olabilecek hastalıklarının olduğu durumlarda (depresyon, astım, romatizmal hastalıklar ve epilepsi gibi) ilaçların kullanılması gerekebiliyor. Önemli olan her gebenin kişiye özel bir şekilde ilaçlarının değerlendirilmesi ve yarar-zarar oranına göre kullanılması.

Her ilacın gebelikte kullanımı illa ki zararlı olacak diye bir durum yok, annede görülebilecek bazı hastalıklar uygun şekilde tedavi edilmediği takdirde de bebek üzerinde olumsuz etkiler oluşturabilir. Bu nedenle gebelikte ilaç kullanımının gerekli olup olmadığının doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir. Annenin gebeliğini bilmeden ilaç kullandığı durumlarda panik yapmadan bu konu ile ilgili risk değerlendirmesi yapan bir merkeze (Teratojenite Bilgi Merkezi’ne) başvurması gerekiyor. Bu merkezlerde maruz kalınan ilacın bebek üzerinde zararlı etkileri olup olmadığı mevcut bilimsel çalışmaların sonuçları ile değerlendiriliyor. İlaç bebeğe zararlı ise de bu riskin ne büyüklükte olduğu değerlendiriliyor ve bu durum anne ve baba ile paylaşılıyor.

Gebelikte ilaç kullanımı ya da maruziyeti ile ilgili yanlış yüksek risk algısı istenen gebeliklerin gereksiz şekilde sonlanmasına yol ya da ilaç tedavisi alması gereken bir gebenin tedavisini alamamasına yol açabilir. Normalde ilaç kullanmadan da yüzde 3 risk var, önemli olan ilacın bunu arttırıp arttırmadığı, eğer arttırıyor ise ne kadar arttırdığının saptanmasıdır. İlaç maruziyeti sonrasında gebeliğe “tamam ya da devam kararı” anne ve babaya bırakılması gereken bir karardır ve Teratojenite Bilgi Merkezleri’i anne ve babaya karar aşamasında en güncel bilgileri sağlayarak destek olmaktadır. Ayrıca gebe ve emzirme döneminde ilaç kullanımı hakkında hekimlere de güncel bilgileri sağlamaktadır. Bu hizmeti Türkiye’de farmakoloji uzmanı hekimler vermektedir. Özetlersek, gebelikte bilinçsizce ilaç kullanılmamalı, ama kullanılan her ilaç da bebeğe zarar vermeyebilir.”

Yazıda gebelikte ilaç kullanımı konusunda FDA tarafından belirlenen risk kategorilerinin eksikleri ile ilgili özetle şu saptamalara yer veriliyor: “
• Kategoriler, fazlasıyla basitleştirilmiş bir risk anlatımı nedeni ile riski iletmekte yetersiz kalmaktadır.
• Kategoriler A’dan X’e gidildikçe riskin arttığı gibi bir algı ortaya çıkarmaktadır.
• Kategoriler aynı kategoride yer alan ilaçların teratojenik etki potansiyellerinin benzer olduğuna dair yanlış bir algıya neden olmaktadır.
• Kategoriler olası istenmeyen etkileri, etkinin şiddeti, insidans ya da maruziyet dozu, süresi, sıklığı, kullanım yolu, maruziyet zamanı ya da etki tipi açısından ayırt ettirici değildir.
• Kategoriler, gebeliğin farkında olmadan ilaç kullanımına dair riskleri tanımlamakta yetersizdir ve planlanmış gebeliklerde kullanılacak ilaçların seçimine odaklanmaktadır.”

Yrd. Doç. Dr. Yusuf Cem Kaplan ve arkadaşları tarafından Türkiye Aile Hekimliği Dergisi’nin Aralık sayısında yayımlanan yazının tam metnine aşağıdaki linkten ulaşılabilmektedir: 

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör