Endoskopi nedir? Neden ve nasıl yapılır? Riskleri nelerdir?

Yazan Dr. Hatice İstanbullu

8 Şubat 2019 | 1 Nisan 2023 | Kategori: Mide Hastalıkları, Önemli Testler, Sağlık Sözlüğü Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

142 Paylaşım

Endoskopi, ucunda kamera ve ışık kaynağı bulunan tüp şeklindeki cihaz ile yapılan iç organların incelenmesi işlemidir. Endoskopik uygulamalar incelenen organa göre farklı şekilde adlandırılır. Örneğin gırtlak bölgesi laringoskopi, kalın bağırsaklar kolonoskopi ve eklemler artroskopi yapılarak görüntülenir. Endoskopi vücutta kesiler yapılmadan (ağızdan girilerek) dokuların görülmesini sağlar. Fakat bu terimi, pratikte yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağı ve kalın bağırsağın incelendiği sindirim sistemi endoskopisi yerine kullanılır. Sindirim sistemi endoskopisi genellikle bu alanda eğitim almış bir gastroenteroloji ya da genel cerrahi uzmanı tarafından yapılır.

İçindekiler

Endoskopi nedir?

Endoskopi, tüm vücut sisteminin ve iç organların endoskop adı verilen bir alet kullanılarak incelendiği bir yöntemdir. Bir endoskop, bir ucunda ışık kaynağı ve kameraya sahip uzun, ince bir tüptür. İnceleme öncesinde ilgili organın daha iyi görülebilmesi için organ içerisine gaz verilerek şişirilir. Endoskopi sırasında vücut içindeki görüntüler bir televizyon ekranına aktarılarak incelenir.(1)

Endoskopi sırasında şüpheli dokudan örnek alınması ya da polip tedavisi gibi küçük cerrahi uygulamaların yapılması da mümkündür. İnceleme için genellikle vücuda ağız ve anüs gibi doğal bir açıklıktan girilir. Fakat bazen laparoskopi işleminde olduğu gibi vücuda küçük bir kesi yapılarak da girilebilir.

Laparoskopi nedir, neden yapılır? Ameliyatı ne kadar sürer?

Endoskopi sırasında kullanılan farklı özelliklere sahip cihazlar vardır. Cihazının uzunluğu ve esnekliği, incelenen vücut bölümüne göre farklılık gösterir. Örneğin, eklemlerin incelemesinde kullanılan bir endoskopi cihazı genellikle daha kısadır ve hareketsiz bir yapıya sahiptir. Kalın bağırsakları görüntülemek için kullanılan endoskopi cihazı ise uzun, esnek ve hareketli bir yapıya sahiptir.

Endoskopi, ucunda kamera ve ışık olan cihaz ile yapılır

Endoskopi ve kolonoskopi aynı şey mi?

Kolonoskopi tıbbi olarak kolon adı verilen kalın bağırsakların görüntülenmesi için kullanılan bir yöntemidir. Kalın bağırsakların makattan girilerek incelenmesi prensibine dayanır. Endoskopi terimi ise daha genel bir ifadedir ve kolonoskopiyi de kapsar.

Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?

Sindirim sisteminin üst bölümü olan yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının ağızdan girilerek görüntülenmesi işlemine üst gastrointestinal endoskopisi denir. Sadece midenin incelenmesi için kullanılan yönteme ise gastroskopi adı verilir. (2)

Endoskopi neden yapılır?

Ne işe yarar?

Endoskopi temel olarak direkt grafi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme gibi diğer tanısal yöntemlerle hastaya tam bir teşhis konulamadığı durumlarda yapılır. Endoskopi ile şüpheli organın doğrudan görülmesi ve gerekli ise biyopsi (doku örneği alma) işlemi yapılması mümkündür. Ayrıca:

Mide ülseri, gastrit gibi çeşitli hastalıkların teşhisi veya takibi için
Kanser şüphesi varsa
Bağırsak poliplerinin tedavisi gibi küçük cerrahi prosedürleri gerçekleştirilmesi için de endoskopiden faydalanılır.

Ülser nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Endoskopi hangi durumlarda yapılır?

Üst endoskopinin yapıldığı durumlar

Kronik karın ağrısı
Nedeni bulunamayan kilo kaybı, iştahsızlık, kansızlık (anemi), bulantı, kusma ya da yutma güçlüğü
Tekrarlayan mide ekşimesi şikâyeti
Ağızdan kan gelmesi
Tedaviye rağmen geçmeyen üst karında şişkinlik ya da ağrı
Geçmeyen reflü
Ailesel adenozis polipozis sendromu öyküsü
Radyolojik olarak görüntülenen lezyonların ne olduğunun incelenmesi

Siroz hastalarında yemek borusunda gelişen varislerin tedavisinde
Kostik madde içenlerde hasar tespiti için
Kalp ile ilgili durumlardan kaynaklanmayan göğüs ağrısı
Dışkıda kan
Kanamayı yapan mide ülseri onarımı
Küçük tümörlerin çıkarılması
Balonla yemek borusu darlığı tedavisi
Polip ya da diğer büyümelerin çıkarılması
Çölyak hastalığı şüphesi

Gastrit nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Kolonoskopinin gerekli olduğu durumlar

Nedeni bilinmeyen demir eksikliği anemisi ve kilo kaybı
Dışkıda kan görülmesi
Radyolojik olarak şüpheli bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri şüphesi
Kronik ishal
Crohn hastalığı ya da ülseratif kolit gibi bir inflamatuar barsak hastalığı şüphesi
Kronik kabızlık

Endoskopi türleri

Endoskopi insan vücudunda birçok sistemi araştırmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu sistemler şunlardır:

Gastrointestinal sistem: Özefagus, mide ve duodenum (özofagogastroduodenoskopi), ince bağırsak (enteroskopi), kalın bağırsak / kolon (kolonoskopi, sigmoidoskopi), safra kanalı, rektum (kolonoskopi) ve anüs (anoskopi).
Solunum yolu: Burun (rinoskopi), alt solunum yolu (bronkoskopi).
Kulak: Otoskopi
İdrar yolu: Sistoskopi
Kadın üreme sistemi (jinoskopi): Serviks (kolposkopi), uterus (histeroskopi), fallop tüpleri (falloposkopi). (3)
Küçük bir insizyonla (kesiyle): Abdominal veya pelvik kavite (laparoskopi), eklemin iç kısmı (artroskopi), göğüs organları (torakoskopi ve mediastinoskopi).

Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?

Endoskopide yeni yöntemler

Kapsül endoskopisi: Sıklıkla nedeni bilinmeyen sindirim sistemi kanamalarını araştırmak için kullanılan bu yöntem, mide ve sindirim sistemine ait diğer kısımların iç görüntülerini kablosuz olarak aktarabilen bir kapsülün yutulması ile yapılır. Kapsül yutulabilen büyük bir haptır ve tuvalete gittiğinizde vücudunuzdan doğal yollarla atılır.
Sanal endoskopi: Bu yöntemde bilgisayarlı tomografi ile vücuttan ince kesitler şeklinde görüntü alınır ve bir bilgisayar yardımıyla bu kesitler birleştirilerek incelenen organa ait ayrıntılı bir görünüm elde edilir.
Magnifiye kromoendoskopi: Magnifiye kromoendoskopi, endoskopi sırasında sindirim sistemi mukozasının değişik bir boyama tekniği kullanarak ve büyüterek incelendiği yöntemdir. Boya, anormal bir şey varsa daha iyi görülmesine yardımcı olur.
Endoskopik ultrasonografi: Bu yöntemde endoskopi ile birlikte bir ultrason kullanır. Endoskopik ultrasonografi normal endoskopi sırasında genellikle görünmeyen organları ve diğer yapıları görmeyi olanaklı hale getirir. Örneğin normalde görülemeyen bağırsak duvarı ultrasonla incelenebilir.

Radyoloji nedir? Radyolog kimdir, hangi hastalıklara bakar?

Endoskopi ağrılı bir işlem mi?

Endoskopi sırasında boğaz uyuşturucu spreyle uyuşturulduğu için hastalar genellikle herhangi bir ağrı hissetmez. Bazı hastalar boğaz ağrısına benzer şekilde hafif bir rahatsızlık hissedebilir. Bazı hastalarda da ilaç enjeksiyonu ile sedasyon adı verilen kısa süreli uyutma işlemi yapılır.(4)

Endoskopi ne kadar sürer?

Endoskopi teknik bir sorun ya da hasta uyum problemi yaşanmadığı sürece 20 – 25 dakika gibi kısa bir süre içerisinde tamamlanır.

Endoskopiden önce yapılması gerekenler

Üst endoskopide; üst sindirim sisteminin iyi değerlendirilebilmesi için, görüntülenen alan yiyecek içermemelidir. İşlemden en az 6 saat önce mümkünse yeme ve içme tamamen kesilir. Hastanın mutlaka bir şeyler içmesi gerekiyorsa sadece saf su içmesine izin verilir. 2 saat öncesinde ise ağızdan alım tamamen durdurulur.
Muayene gününde sigaradan da kaçınılmalıdır, çünkü sigara kusmaya neden olabilir ve komplikasyon gelişme riskini artırır.
Aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçların kanama riskine karşı işlemden en az 2 hafta önce doktor kontrolünde bırakılması gerekebilir.
Kolonoskopide ise işlemden önceki gece bağırsakların temizlenmesi için müshil veya lavman kullanmanız gerekir.

Lavman nedir, nasıl yapılır? Kabızlığa etkisi ve riskleri

Endoskopi nasıl yapılır?

Genellikle endoskopi sonrası hastanede kalmak gerekmez. Muayene sırasında hasta sol yan yatış pozisyonunda uzanır ve ağza yerleştirilen plastik bir atel yardımıyla ağzı hafifçe açık tutulur. Öğürme refleksini önlemek için boğaz lokal anestezi spreyi ile uyuşturulur. Muayene kısa sürmektedir ve çok rahatsız edici değildir. Bu yüzden genel anestezi kullanılmaz. İstek üzerine veya çocuklarda, hastanın işlemi hissetmemesi için sedasyon denilen anestezi işlemi yapılabilir.

Endoskopi sırasında organların daha iyi görülebilmesi ve endoskopi cihazının rahat hareket edebilmesi için hava verilerek mide ve onikiparmak bağırsağı şişirilir. Daha sonra ucunda ışık kaynağı ve kamera bulunan hortum şeklindeki kıvrılıp bükülebilen endoskop cihazı ağız ve boğazdan sindirim yollarına itilir.

Endoskopi için ağız gibi bir açıklıktan girilerek inceleme yapılır

Böylece yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının ilk kısmına ait görüntüler bir ekrana aktarılarak incelenir. İhtiyaç duyulursa endoskopi içerisinden geçirilen ve biyopsi forsepsi adı verilen özel bir tel yardımıyla doku örneği alınır. Daha sonra hortum nazikçe geri çekilerek hastanın ağzından çıkarılır ve işleme son verilir.

Crohn Hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Endoskopinin sonuçları nasıl değerlendirilir?

Bazı üst endoskopi sonuçları hemen öğrenilebilir. Örneğin işlem ülser nedeniyle yapılmışsa doktorunuz görülen sonuçları sizinle hemen paylaşacaktır. Endoskopi sırasında doku veya sıvı örneği alınmışsa incelenmek üzere laboratuvara gönderilir.

Laboratuvarda alınmış olan bu doku, hücre veya sıvı örnekleri bir patoloji uzmanı tarafından incelenerek tanı konulur. Biyopsi sonuçlarının belli olması birkaç gün veya daha uzun sürebilir. Patolog, size bildirilmek üzere doktorunuza sonuç raporu gönderir.

Endoskopinin riskleri ve komplikasyonları

Endoskopik incelemeler genellikle güvenlidir ve komplikasyonlar nadirdir. Fakat her girişimsel işlemde olduğu gibi endoskopi esnasında da bazı riskler ve komplikasyonlar söz konusudur. Endoskopi cihazının itilmesi sırasında dişlere veya farenksin arkasına zarar verilebilir.

Ek olarak, gırtlakta yaralanma olursa geçici ses kısıklığı ortaya çıkabilir. İncelemenin bir parçası olarak küçük girişimlerin yapıldığı kolonoskopide riskler biraz daha yüksektir. Yapılan tüm işlemlerin yaklaşık %1’inde komplikasyonlar görülebilir.

İşlem sırasında olası kalp ve solunum risklerine karşı nabız, kan basıncı ve oksijen satürasyon izlenir. Endoskopi sırasında doku örneği alındıysa işlemden sonra dışkıda kan görülebilir. Fakat bu işlemden yaklaşık 24 saat sonra kaybolur.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Endoskopi sırasında ya da sonrasında gelişebilen komplikasyonlar

Kan basıncında düşme
Kalp ritim bozukluğu
Solunum sıkıntısı
Akciğer enfeksiyonu ve Bağırsak enfeksiyonu
Doktorun doku numuneleri aldığı veya polip çıkardığı bölgeden kanama
Sindirim kanalında kanama ya da delinme
Kanamaya bağlı siyah veya çok koyu renkli dışkı
Ağızdan kan gelmesi
Ateş ve Göğüs ağrısı

Komplikasyon görülmesi durumunda hasta yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Taburcu olduktan sonra bunlardan bir ya da daha fazlasının görülmesi durumunda ise derhal acil servise başvurmak hayati önem taşır.

Endoskopi sonrası şikâyetler

Muayeneden sonra, boğaz bölgesinde uyuşukluk hissi ve ses kısıklığı oluşabilir. Bu şikâyetler genellikle tedavi gerektirmez ve kendiliğinden kaybolur.
Endoskopi sırasında doku örneği alınmışsa 24 saate kadar dışkıda kan görülebilir.
Sindirim kanalına verilen gaz nedeniyle şişkinlik ve rahatsızlık hissi de olağan şikâyetler arasında bulunur.

Bunların dışında ateş, bulantı, kusma, göğüs ağrısı, koyu renkli dışkı, karın ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı gibi beklenmeyen yan etkilere bağlı şikâyetler görülebilir ve bunların tedavi edilmesi gerekir.

Endoskopi sonrası nasıl beslenmeli?

İşlem yapılırken boğaz uyuşturulduğu için sonrasında yaklaşık 2 saat boyunca herhangi birşey yiyip içmekten kaçınılmalıdır. Çünkü besinler solunum yollarına kaçabilir. Endoskopi işlemi sonrası, işlem sırasında mide gazla şişirildiği için ve bir miktar kalabileceğinden, gaz yapan yiyeceklerden uzak durulması önerilir.

Laktoz içeren süt ve süt ürünleri gaz şikâyetini artırır. Bu nedenle endoskopiden sonraki günlerde badem sütü, laktozsuz süt gibi alternatif içecekler tercih edilebilir.

Mide kanseri (gastrik kanser) neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Endoskopi sonrası sindirim problemi yaşamamak için belli bir diyet uygulanır:

İlk 4-5 saat boyunca midede ekşime ve yanmaya neden olabileceği için ağır yiyeceklerden kaçının.
Beslenmeye önce az miktarda sıvı yiyecek ve içeceklerle başlayın. Yediğiniz miktarı yavaşça arttırın.
Sonrasında da yiyecekleri mümkünse 1-2 gün boyunca püre halinde tüketin.
Bu süreçte ayrıca et ve tavuk suyundan yapılan çorbalar ya da domates çorbası tüketebilirsiniz. Çünkü katı gıdalar endoskopi nedeniyle hassaslaşan sindirim kanalına rahatsızlık verebilir.
Çok soğuk ya da sıcak yiyecek ve içeceklerden kaçının.
Kola, gazoz, maden suyu gibi gazlı ve çay, kahve gibi içeceklerden uzak durun.
Hazır meyve suları da uygun değildir. Bunun yerine taze sıkılmış meyve suyu için.
Sindirimi zor çok yağlı beslenmeden ve şekerli gıdalardan kaçının.

Endoskopi yaptıracaklara öneriler

Endoskopi için ne kadar zaman ayırmanız gerektiğine ve işlemden sonra aynı gün tekrar çalışıp çalışamayacağınıza dair doktorunuzla görüşün.
Ayrıca endoskopinin neden ve nasıl yapıldığı, alternatif yöntemler, işlem sırasında ve sonrasında gelişebilecek yan etkiler ve sonrasında nelere dikkat etmeniz gerektiği konusunda ayrıntılı bilgi alın.
İşlem için sedasyon yaptırdıysanız, yalnız olarak eve gitmemelisiniz. Ayrıca herhangi bir yan etki veya komplikasyon gelişrse hastanede gözlem altında tutulmanız gerekir.
Endoskopi sonrası doktorunuzun beslenme önerilerine mutlaka uyun.