En iyi uyku pozisyonu, yan yatarak uyumak

Yapılan bilimsel çalışmalar uykunun psikolojik ve fizyolojik sağlığımızda önemli rol oynadığını gösteriyor. Bu konuda gerek fareler, gerekse insanlarla yapılan deneyler eksik veya o düzensiz uykunun uzun vadede kanser, diyabet, kalp-damar, karaciğer hastalıkları ve bilinç bozuklukları gibi ciddi sağlık sorunlarına sebep olduğunu gösteriyor.

Beyin yıkama

Beyin yıkamaya geçmeden önce konunun daha iyi anlaşılması için vucuttaki atık maddelerin uzaklaştırılmasında görev alan sistemlerden kısaca bahsetmekte fayda var.

• Lenfatik sistem: İnsan vücudunda moleküler atıkların atılmasından sorumlu koruyucu bir sistemdir. Bu sistem ayaklardan başlar ve kafada kan-beyin bariyerine çok yakın bir noktada sonlanır. Lenfatik sistem beyne giremediği için beyindeki atık maddelerin atılmasında çok fazla etkili rol oynayamaz.
• Glymphatic Sistem: Birkaç yıl önce beyindeki atık maddelerin uzaklaştırılmasından sorumlu, Glial hücrelerden oluşan Glymphatic Sistem adı verilen ikinci bir sistemin daha var olduğu keşfedildi. Bu sistemde bulunan hücrelerin uyku esnasında 10 kat daha fazla aktif hale geçerek beyindeki moleküler çöplerin %95’ni uyku esnasında attığı tespit edildi.

Gece uykuda ne oluyor?  

Gündüz metabolik faaliyetler sonucunda beyinde oluşan moleküler çöpler, gece uyku esnasında Glial hücrelerin hacimlerini %60 küçülterek kanalların sıklaşmasına ve buna bağlı olarakta daha fazla atık maddenin beyinden dışarıya atılmasına sebep oluyor. Beyin yıkanması olarak adlandırılan bu süreçin sonunda sabahleyin yataktan dinlenmiş olarak kalkıyoruz.

En dinlendirici uyku yan yatarak uyumak

Bu konu ile ilgili Stony Brook Üniversitesi tarafından yapılmış olan araştırma, gerek uyurken gerekse narkoz verilerek yapılan bayıltmalarda, Glymphatic sistemde bulunan kanalların yana yatarak uyuma pozisyonunda daha fazla açıldığını gösteriyor. Daha fazla açılan kanallar ise atık maddenin hem daha hızlı, hem de daha fazla  beyinden dışarıya çıkmasına olanak sağlıyor.

Sonuç

Kanına kontras madde verilerek çeşitli pozisyonlarda uyutulan farelerin yapılan beyin MRT si çekimleri, beyin yıkama için en uygun pozisyonun yana yatarak uyuma pozisyonu olduğunu gösteriyor. Ayrıca Alzheimere sebep olan Beta-Amiloid ve Tau-Proteinleri’nin fazlası da yana yatarak uyuma pozisyonunda  daha etkili bir şekilde dışarıya atılıyor.

Mehmet Saltürk

The Journal of Neuroscience, 5 August 2015, 35(31): 11034-11044; doi: 10.1523/JNEUROSCI.1625-15.2015