Doğum kontrol yöntemleri ve türleri

Kategori: Kadın Hastalıkları, Kısırlık / Tüp Bebek Print

223 Paylaşım

Türkiye’de modern doğum kontrol yöntemlerinin kullanım oranının % 50 olduğunu söyleyen Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Yasemin Yakut, bu oranın Mısır Tunus, Zimbabve, İran gibi sosyoekonomik olarak bizden daha geri ülkelere kıyasla düşük olduğunu belirtiyor. “Çiftlerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları en doğal haklarıdır” diyen Op. Dr. Yakut, şu bilgileri veriyor:

İstenmeyen, planlanmayan bir zaman da çocuk sahibi olmak çiftlerin ruh ve beden sağlığını tehdit eden sonuçlara neden olabilir. Doğurganlık bilinci ile gebeliği önlemek amaçlı kullanılan yöntemlere Doğum Kontrol yöntemleri denir. Yöntem tercihinde hekim seçici, ikna edici değil yol gösterici olmalıdır. Tüm yöntemler anlatılarak çiftelerin kullanacakları yönteme birlikte karar vermelerine özen göstermek gerekir.

Yöntem kullanımını etkileyen başlıca faktörler

Kişilerin doğurganlığa ait planları
Başka gebelik isteyip istemedikleri
Gebelik aralıkları ve zamanlaması
Yönteme ulaşmak için harcanacak para ve zaman
Yöntemin uygulanmasında duyulabilecek acı ve rahatsızlık
Yöntemin sürekliliği için gereken malzemenin kolay yada güç bulunması
Yöntemin olumlu yada olumsuz yönleri
Geri dönüşümlü olup olmadığı
Uzun ve kısa süreli etkileri

Kullanım süresince gebelikten korumak, bırakıldığında tekrar gebe kalabilmek, istendiği zaman istendiği kadar çocuk sahibi olmayı sağlamak Doğum kontrol yöntemleri ‘nin genel özellikleridir. Modern tıpta doğum kontrol yöntemleri kadınlara ve erkelere ait yöntemler olarak iki grupta özetlemek mümkün olabilir;

Kadınlara ait doğum kontrol yöntemleri

doğum kontrol hapları
rahim içi araç
aylık ve üç aylık iğneler
deri altı implant
doğum kontrol halkası
kadın kondomu
diyafram
Spermisitler
tüp ligasyonu

Erkeğe ait doğum kontrol yöntemleri

prezervatif
vazektomi

Doğum kontrol hapı
1960 yılından beri tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Östrojen -progesteron ve sadece progesteron içeren haplar mevcuttur. Rahim iç tabakasının gebeliğe uygun hale gelmesini engelleyerek, rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak rahim içine sperm geçişini önleyip ayrıca yumurtlamayı engelleyerek etki gösterirler. Adet sancılarını azaltmak, adeti düzene sokmak, adet miktarını azaltarak kansızlığı önlemek , rahim ve yumurtalıkta kanserine karşı koruyucu etki gibi ek faydalarında vardır.

Rahim içi araç
Spermin yumurta ile buluşmasını engelleyen bariyer görevi yapan, doktor tarafından rahim içine yerleştirilen T yada Y şeklinde küçük aletlerdir. Gövdesi dediğimiz en uzun kenarda bakır sarmal yada progesteron hormonu içeren silikon bir kapsül olabilir. Uzun süreli koruma sağlar.

Gebeliği önleyici iğneler
Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller. Aylık ve üç aylık iğneler vardır.

Deri altı kapsülleri
Üst kol iç yüzeye deri altına doktor tarafından yerleştirilir. Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler.

Doğum kontrol halkası
Kadının kendisi tarafından vagene yerleştirilen küçük esnek halkalardır. 3 hafta kalır, 1 hafta çıkarılır. Östrojen ve progesteron hormonu içerir ve sistemik dolaşıma geçmediği için tercih sebebi olabilir.

Kadın kondomu
Tek tarafı kapalı ince bir kılıftır. Rahim ağzını örter ve içine sperm geçişini önler

Diyafram
Şapka şeklinde bir araçtır. Rahim ağzını örterek spermin rahim içine geçişini önler.

Spermisitler
Spermi vagen içinde öldüren, vagen içine yerleştirilen fitil, köpük veya tabletlerdir.

Tüplerin bağlanması
Yumurtanın rahime geçmesini sağlayan yolun ameliyat ile bağlanmasıdır. Geri dönüşümlü değil kalıcı bir yöntemdir.

Prezervatif
Kauçuktan yapılmış esnek ve ince kılıflardır. Spermin vagen içine dökülmesini önler. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma gibi bir avantajı vardır.

Vazektomi
Sperm taşıyan kanallar ameliyat ile bağlanır. Kalıcı bir yöntemdir. Ülkemizde modern doğum kontrol yöntemlerinin kullanım oranı % 50 dir. Bu oran Mısır (%56,2), Tunus (%53), Zimbabve(%58), İran(%56) gibi sosyoekonomik olarak bizden daha geri ülkelere göre daha düşüktür.

Yine aynı ülkelerle mukayese edecek olursak doğum kontrol hapı kullanımı Iran da %18 , Cezayir de %45,9, Zimbabve de %43 iken bizim ülkemiz de sadece %9 dur. Prezervatif kullanımı ise İran da %5,6, Zimbabve de %1,4, Mısır da %1 iken bizim ülkemizde %19 dur. Ülkemizde modern yöntem kullanımının yaygınlaştırılması için daha çok bilinçlenme çalışmaları yapılması gerekiyor.