Doç. Dr. Zülfikar Akelma: Aşı tedavisi, alerji seyrini değiştirebilen tek yöntem

Alerji aşısı tedavisinin yüz yılı aşkın süredir alerjik hastalıklarda uygulandığını söyleyen Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği, İmmünoterapi Çalışma Grubu Yürütme Kurulu Üyesi Doç. Dr. Zülfikar Akelma, bunun hastalığın doğal seyrini etkileyen tek tedavi olduğunu belirtti. Alerji aşısının kişiye alerjik olduğu maddeden planlanmış aralıklarla ve dozlarda verilmesi şeklinde uygulandığını söyleyen Doç. Dr. Akelma, alerjinin birçok türünde aşı tedavisinin yapılabildiğini kaydetti. Medikal Akademi Ankara temsilcisi Hatice Pala Kaya’nın sorularını yanıtlayan Doç. Dr. Zülfikar Akelma, aşı tedavisinin uygun hastalarda olumlu sonuç verdiğini ve yaşam kalitesinde belirgin bir düzelme sağladığını vurguladı.

Alerji aşısı tedavisi nedir?

Doç. Dr. Akelma: Alerji aşısı tedavisi olarak bilinen alerjen immünoterapisi; alerjik yapıdaki maddelere karşı reaksiyon gösteren ve alerjisi tespit edilen kişilere, belirlenmiş konsantrasyondaki alerjenin planlanmış aralıklarda ve dozlarda koldan cilt altına iğne veya ağız yolu ile dil altına verilen bir tedavi yöntemidir. Alerjen immünoterapisi 100 yılı aşkın süredir uygulanıyor, hastalık seyrini değiştirebilen tek tedavi seçeneği olarak bilinmektedir.

Alerji aşısı nedir? Kimlere yapılabilir? Faydaları ve yan etkileri

Alerji aşısı tedavisi hangi tip alerjilere uygulanabilir?

Doç. Dr. Akelma: Alerjik hastalığı olan kişilerde, şikayetlerin nedeni olarak saptanan alerjenler içinde çeşitli seçimler yapılarak aşı tedavisi uygulanabilmektedir. Çoğunlukla çayır, ot, ağaç polenleri, arı ve ev tozu akarları başta olmak üzere, kedi, köpek tüyü, küf mantarları, lateks, bazı besinler ile gelişen alerjik hastalıklarda uygulanmaktadır.

Alerji aşısı tedavisi kaç yaşından itibaren uygulanır?

Çocuk ve yetişkinlerde alerji aşısı için yaş sınırlaması var mı?

Doç. Dr. Akelma: Çocukluk çağında aşı tedavisi beş yaşından itibaren uygulanabilir. Aile çocuğun düzenli olarak iğne ya da hap tedavisi alacağı hakkında bilgilendirilmelidir. Çocuk ve ailenin uyumu oldukça önem taşımaktadır. Erişkinlerde genel olarak yaş sınırlaması yoktur, bütün yaşlarda yapılabilir. Ancak hayatı tehdit eden ağır astım, kalp ve kanser hastalarına yapılmamalıdır.

Kimler alerji aşısı tedavisi için uygundur?

Doç. Dr. Akelma: Alerji aşısı yapılması planlanan kişiler doğru seçilmelidir. Arı zehrine bağlı ölümcül alerjik reaksiyon geçiren hastalar, saman nezlesi/göz alerjisi olarak adlandırılan ilaç tedavisi ve koruyucu önlemlerle yakınmaların kontrol altına alınamadığı alerjik rinit/konjonktivit hastaları ve ağır klinikte olmayan astım hastaları başlıca alerji aşısı adayları olabilir. Hastanın uzun süreli ilaç tedavisi almak istememesi, ilaçlara bağlı yan etki gelişmesi durumunda da hastalar aşı tedavisi açısından değerlendirilebilmektedir. Bu konuda önemli olan nokta, kişilerin mutlaka alerji uzmanları tarafınca değerlendirilmesi ve doktorun tanı, alerjik durumunun kliniğe yansıması ve fayda görme potansiyeli gibi faktörleri dikkate alarak uygun bir aşı içeriği ile tedaviyi planlayıp idame etmesidir.

Alerji aşısı tedavisinin yararı kişiden kişiye değişiklik gösterir mi?

Doç. Dr. Akelma: Alerjen immünoterapisi alerjik hastalığın doğal gidişini değiştirebilen tek tedavi yöntemidir. Aşı tedavisine yanıt kişiden kişiye kesinlikle farklılık gösterebilmektedir. Tedaviden yeterli yanıt alınamayan durumlarda tedavide değişiklik veya sonlandırılma gerekebilir. Gerekli görülen alerji deri testi ve kan testlerinin tekrarlanması ve yeniden değerlendirme yapılması nedeniyle hastaların alerji kliniklerinde düzenli takibi zorunludur.

Alerji testi nedir, nasıl yapılır? Alerji testinin yan etkileri nelerdir?

Alerji aşısı tedavisi şikayetleri tamamen ortadan kaldırır mı?

Doç. Dr. Akelma: Kişiden kişiye değişen bir durum olmakla beraber uygun şekilde seçilen ve tedavi verilen hastalarda yakınmalar yıllar içinde azalmaktadır. Kişinin mevcut şikayetleri tamamen gerileyip kullandığı ilaçlara ihtiyaç duymayacak duruma gelmesi hedeflenmektedir. Bazı hastalarda da alerjisine bağlı olarak mevsimsel geçişlerde ya da tüm yıl boyunca daha az ilaç kullanma gereksinimi olabilir.

Çocuklarda alerji aşısına karar verirken hangi yöntem seçimeli?

Doç. Dr. Akelma: Alerji aşılarının etkili olabilmesi için gerekli en düşük doza ulaşılması gerekir. Başlangıçta hazırlık dozları olarak ifade ettiğimiz konsantrasyon ile başlanıp, kademeli bir şekilde doz artışı ile devamlı olarak devam edilecek olan doza ulaşıyoruz. Çocuk ve erişkinlerdeki doz uygulaması standart olarak aynıdır.

Ancak hasta bazında aşı sonrası gelişecek alerjik reaksiyonlara göre daha düşük doz ile devamlı tedavi yapılabilir. Çocuk hastalarda haftalık olarak başlanıp aylık olarak devam eden cilt altına iğne ile uygulanan aşılar, seçilmiş kişilerde ağızdan dilaltı tablet olarak alınan çimen alerjisi aşısı uygulanabilmektedir. Yüksek riskte besine bağlı alerjik reaksiyonu olan çocuklarda ağızdan besin immünoterapisi de bir tedavi seçeneğidir.

Alerji aşısı tedavisine ne zaman başlanmalıdır?

Doç. Dr. Akelma: Uygulanacak aşı içeriğine göre tedavi planı yapılır. Özellikle polen aşısı için zamanlama önemlidir. Bahar mevsiminden önce hazırlık aşamasının tamamlanması hedeflenir. Bu nedenle yaz sezonu sonrası, sonbaharda başlanması uygun olur. Polen mevsimi başlamadan önce tamamlanmak üzere her yıl mevsim öncesi ya da tüm yıl boyunca uygulanan yöntemler mevcuttur. Ev tozu akarları, arı venom ve kedi tüyü aşılarında özel bir zaman dilimi aranmaz.

Alerji nedir, kimlerde görülür? Belirtileri, testi ve tedavisi

Alerji aşısı hangi formlarda uygulanıyor, çeşitleri var mı?

Doç. Dr. Akelma: Alerji aşıları cilt altına iğne, dilaltı tablet, damla, ağızdan duyarlı olunan besinin alımı şeklinde uygulanan formları mevcuttur. Aşının içeriğine göre uygulama seçenekleri farklılık göstermektedir. Ayrıca pratikte uygulamaya henüz geçmemiş olan lenf bezi içine, burna ve cilt üzerine yapılan aşı uygulama şekilleri mevcuttur.

Bu formların birbirlerine tedavi anlamında bir üstünlüğü var mıdır?

Doç. Dr. Akelma: Yapılan çalışmalarda cilt altı ve dilaltı alerji aşılarının birbirine yakın etki gösterdiği sunulmuştur. Cilt altı aşı uygulanan hastalar yakınma ve tedavi açısından düzenli olarak kontrol edilebilme şansına sahip olmaktadır. Dilaltı aşı ise ilk uygulama sonrası hastanın tedaviye evde devam etmesi nedeniyle kolaylık sağlamaktadır.

Alerji aşısı tedavisinin ne tür yan etkiler görülebilir?

Doç. Dr. Akelma: Aşı sonrası bazı yan etkiler görülebilir. Çoğunluk hafif yan etkiler olarak; aşı yapılan yerde kızarıklık, şişlik, kaşıntı görülebilmektedir. Nadiren daha ağır alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Bu nedenle cilt altı iğne aşılarının alerji uzmanı tarafından, müdahaleye uygun sağlık koşullarında yapılması ve hastanın alerjjk reaksiyonlar açısından izlenmesi gerekir. Dilaltı damla veya tablet olarak kullanılan aşılarda yan etkiler çok daha az görülmektedir. Ağız içi mukozasında lokal reaksiyonlar görülebilmektedir. Bu nedenle polen-besin sendromu tanısı olan hastalarda dilaltı kullanım önerilmemektedir.

Aşıdan sonra yan etki gibi acil reaksiyonlar çıkarsa ne yapılmalı?

Doç. Dr. Akelma: Öncellikle alerji aşıları yapılan merkezde hastanın aşıdan sonra en az bir saat izlenmesi olası gelişecek reaksiyonları doğru tanıma ve hızlı müdahale etme imkanı sağlayacaktır. Hastane dışında gelişecek reaksiyonlarda, hasta veya ebeveyn olası alerjik reaksiyonlar açısından bilgilendirilmelidir. Hekimin acil durumlar için önerdiği alerji ilaçları verilerek en yakın acil servise başvurulmalıdır.

Alerji aşıları nerelerde yapılmalı?

Doç. Dr. Akelma: Öncellikle alerji aşısı yapılacak hastanın doğru belirlenmesi ve aşı planının uygun şekilde yapılması şarttır. Çocuk veya erişkin alerji uzmanları tarafından bu işlemler yapılmalıdır. Aşının uygun şekilde uygulanması ve olası yan etkilerin tanınması ve hızlı müdahale edilebilmesi için bu konuda eğitimli hemşire ve doktor eşliğinde uygulanmalıdır. Olası alerjik reaksiyonda tedaviye uygun koşulları oluşturulmuş bir merkezde uygulanabilir.

Alerji aşısı tedavisi kimlere yapılmamalı?

Doç. Dr. Akelma: Belli grup hastalarda aşı tedavisi uygulanmaz. Astım şikayetleri kontrol altında olmayanlara, kronik hastalığı olanlara (bağışıklık sistemi ile ilgili hastalıklar, kanser, kalp-damar hastalığı), gebelere ve 5 yaş altı çocuklara aşı tedavisi başlanmaz. Özellikle kalp damar sistemine yönelik ilaçlar kullananlarda hekim kar-zarar dengesine göre aşı tedavisine karar verebilmektedir.

Alerji aşısı tedavisi hastanın yaşam kalitesini arttırır mı?

Doç. Dr. Akelma: Aşı yapılan hastalarda yaşam kalitesinde belirgin düzelme görülmektedir. Hastanın yakınmalarının ve ilaç kullanımının azalması ile psikolojik ve sosyal faktörlerde olumlu etkiler gözlenmektedir. Kişinin yaşam kalitesini artırabilmekte, hasta iş/okul yaşamında daha aktif rol alabilmektedir.

Alerji aşısı tedavisi olanlar yıllar içinde şikayetler tekrarlayabilir mi?

Doç. Dr. Akelma: Aşı tedavisi yapıldığı dönemde şikayetlerde belirgin gerileme olmasına rağmen, aşı tedavisi tamamlandıktan sonra kısmen tekrarlama görülebilmektedir. Ancak hastalığın ağırlaşmasının engellemesi gibi uzun dönem etkiler devam etmektedir.

Sorun tekrarlarsa alerji aşısı tedavisi kürü tekrar alınabilir mi?

Doç. Dr. Akelma: Aşı tedavisi olan hastaların da belli periyotlarda doktor kontrollerine devam etmesi gerekir. Bu kontrollerde hastanın ihtiyaç duyacağı tedaviler düzenlenir. Aşı tedavisi olan kişi artık ilaca ihtiyacının kalmayacağı düşüncesine kapılmamalı, hekimin tedavi planına uyum göstermelidir. Aşı tedavisini aynı alerjen ile tekrarlamaktan ziyade zaman içerisinde gelişen yeni alerjilere yönelik yeni aşı tedavileri açısından hastanın değerlendirilmesi uygun olur.

Alerji aşısı tedavi süresi nedir, ortalama ne kadar sürer?

Doç. Dr. Akelma: Genel olarak aşı tedavisi 3-5 yıl sürer. Hasta ile iyi bir iletişim içinde ihtiyacına göre tedavi süresi düzenlenir.

Alerji aşısı tedavi süresinde hastalarda uyum sorunu ortaya çıkabilir mi?

Doç. Dr. Akelma: Dilaltı uygulanan aşı tedavilerinde evde uygulama söz konusu olduğu için önemli oranda uyum eksikliği görüyoruz. Ancak daha yaygın uygulanan bir aşı metodu olan cilt altı alerji aşılarında hasta uyumu oldukça iyidir.

Alerji aşısı tedavisi fiyatı nedir, pahalı mı? Aşıyı SGK karşılıyor mu?

Doç. Dr. Akelma: Alerji aşısının tedavi kararında aileye belirtilmesi gereken azımsanmayacak bir maliyeti mevcuttur. Aşı ürünleri tamamen ithal olduğundan döviz kurundan etkilenmektedir. Cilt altı aşı tedavileri alerji uzmanlarınca raporlanıp başlandığında geriye yönelik olarak ödenen miktarın %80’i SGK tarafından kişiye geri ödenmektedir. Ancak dilaltı yolu ile uygulanan aşılarda geri ödeme söz konusu değildir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör