Dispepsiye klinik yaklaşım ve tedavi seçenekleri
Dys; zor, zorluk, kötü. Pepsis; pişirmek, sindirmek. Dispepsi; sindirim zorluğu anlamına geliyor ve birçok semptomu ihtiva etmektedir.
Dispeptik semtomlar: Epigastrik ağrı, epigastrik rahatsızlık, epigastrik yanma, epigastrik doygunluk, ağırlık hissi, şişkinlik, çabuk doyma, epigastrik huzursuzluk, sıkıntı, bulantı, kusma, geğirme, flatulans, hava yutma (aerofaji).
Dispeptik semptomlar devamlı ve tekrarlayıcı olabilir. Yemeklerle ilgili olabilir veya olmayabilir. Yapılan incelemelerde bir sebep (ülser gibi) tespit edilirse buna organik dispepsi denir. Yapılan tetkikler sonucunda ortaya konan bir sebeb yoksa buna da fonksiyonel dispepsi denir.
Gastroözofagial reflü hastalığı (görh) ve irritabl barsak sendromu (İBS) fonksiyonel dispepsi kapsamı dışında incelenmektedir. Fonksiyonel dispepsi epigastriuma odaklanmış rahatsızlık veya ağrıyı anlatan bir terimdir. Üç başlık altında toplanabilir. 1-Ülser benzeri; genellikle geceleri oluşan ve yemekle düzelen yanıcı bir epigastrik rahatsızlık ve ağrıdır. 2-Dismotilite benzeri; epigastriumda dolgunluk,bulantı,şişkinlik ve kusmayı kapsar. 3-Spesifik olmayan (belirlenmemiş) dispepsi.
Fonksiyonel dispepsi Roma II kriterleri: 1-Ülser benzeri dispepsi; üst karın bölgesi merkezli ağrı baskın semptomlar. 2-Dismotilite benzeri dispepsi; üst karın bölgesinde ağrısız ancak rahatsızlık verici his baskın semptomdur, doluluk, doygunluk, şişkinlik, bulantı gibi belirtiler olabilir. 3-Nonspesifik dispepsi; belirtileri ülser benzeri veya dismotilite benzeri belirtilerden hiçbirine uymayanlar. Tanı: 12 Aylık periyod boyunca ardışık olması gerekmeyen en az 12 hafta süresince; devamlı ya da tekrarlayan dispepsi, semptomları açıklamaya yarayacak bir organik hastalık açısından delil bulunmaması, dispepsinin defekasyon ya da dışkılama sıklığının veya dışkının tipindeki değişiklikle ilişkili olmaması.
Roma III kriterleri: En az 6 ay süreyle olan, en az 3 ay devam eden, şunlardan 1 veya daha fazlası olan klinik tablodur; postprandial dolgunluk hissi, erken doyma, epigastrik ağrı, epigastrik yanma ve diğer tetkiklerin normal olduğu durumlar (endoskopi, ultrasonografi vs).
Dispepsi ile sıklıkla birlikte olan organik hastalıklar: GİS hastalıkları: gastrik veya duodenal ülser, gastroözofagial reflü hastalığı, safra kesesi ve safra yolları hastalıkları, gastrit, duodenit, pankreatit, mide-pankreas ve kolon Ca, malabsorbsiyon veya maldijesyon. İlaçlar: NSAİD, oral antibiyotik, teofilin, dijital, K, Fe, alkol. Metabolik hastalıklar: DM, hiper-hipotiroidi, hiperparatiroidi, elektrolit dengesizliği. Diğerleri: iskemik kalb hastalıkları, kollojen ve vasküler hastalıklar.
Epidemiyoloji: Dispepsi semptomlarının bütün toplumlardaki prevalansı çok yüksektir.%7 ila 40 arasında değişmektedir. Dispepsi nedeniyle yapılan endoskopilerden % 30’unda endoskopik değerlendirme normal bulunmaktadır Gastroenteroloji polikliniklerine müracat eden hastaların %40-60’ını dispeptik yakınmalar teşkil eder. Dispepsiler için büyük sağlık harcamaları yapılmaktadır, fonksiyonel dispepsilerin organik dispepsilerden ayırımı çok önemlidir.
Organik dispepsili hastalarda yapılan bir çalışmada: Hastaların % 24’ünde GÖRH, %21’inde gastrit veya duodenit, %20’sinde peptik ülser hastalığı, %2’sinde gastrointestinal kanser bulunmuştur.
Fonksiyonel dispepside rol oynayan muhtemel fizyopatolojik mekanizmalar: Mide asit sekresyon anormallikleri, H.pilori, visseral hipersensitivite, motilite bozuklukları, vagal nöropati, gastroparazi, psikolojik stres, santral sinir sistemi, diyet faktörleri (sigara, alkol, NSAID vs).
Dispepside klinik yaklaşım: Klinisyenler baskın semptom üzerine odaklanmalıdırlar. Eğer dispepsi epigastrik ağrı şeklinde ise ülser benzeri dispepsi tanısı düşünmek daha uygundur. Eğer semptomlar başlıca epigastrik postprandial ağrı, dolgunluk, erken doyma, bulantı ve kusmayı ihtiva ediyorsa dismotilite benzeri dispepsi tanısı düşünmek daha uygundur. Fonksiyonal dispepsi için alarm semptomlar olmamalı, standart tanı testleri normal olmalı ve yılın en az 3 ay kadarında devamlı veya aralıklı devam etmiş olmalıdır. Alarm semptomlar; kilo kaybı, anemi, kusma, disfaji, kanama, ateş, sarılık.
Dispepsi, çok yaygın bir semptom olması nedeniyle her vakanın tetkik edilmesi ekonomik olmayabilir. Bu yüzden, dispepsi semptomları ile başvuran ve alarm belirtileri olmayan hastalarda ampirik yaklaşım önerilmektedir. Bunun için de iyi bir anamnez ve fizik muayene yapılmalıdır.
Fonksiyonel dispepside araştırma amaçlı incelemeler: Endoskopi, H.pilori testi, ultrasonografi, psikiatrik değerlendirme, mide boşalma çalışmaları, gastroduodenal manometri, gastroduodenal duyarlık testi, 24 saat pH metre, gastrointestinal hormonlar tayini, mide asit sekresyonu.
Fonksiyonel dispepside tedavi yaklaşımı: Fonksiyonel dispepside etiopatogenez tam belli olmadığı için tedavide güçlükler vardır. İyi bir hasta-hekim ilişkisinin ve ’’plasebo’’ nun %20-60 etkisinin olduğu unutulmamalıdır. Kahve, sigara, alkol, NSAID’dan uzak durulmalıdır. Acılı, baharatlı, yağlı gıdalardan uzak durmaları tavsiye edilmelidir.
Psikolojik stres, anksiyete, depresyon için iyi bir konsultasyon yapılmalıdır.
İlaçlar: Antiasitler, H2 reseptör blokerleri, PPI, bizmut tuzları, prokinetikler [metoclopropamide, cisapride, domperidon, 5HT3 agonistleri (sumatriptan, buspirone)], antidepresifler, Hp eradikasyonu.
Enes Başak
https://www.facebook.com/tipnotlari
YAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Dr. Enes Başak
Aile Hekimliği
YORUMUNUZ VAR MI?