Disleksi nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri

Disleksi, okuma, heceleme ve yazma becerilerinde meydana gelen nörogenetik bir sorundur. Zekayla ilgili değildir, beynin bilgiyi işleme yollarındaki farklılıklardan kaynaklanır. Çoğunlukla çocukluk çağında teşhis edilir. Okula başlayan çocukların okuma güçlüğü çekmesi ile anlaşılır. ‘Dahilerin Hastalığı’ olarak da bilinen disleksinin öğrenmeye engel birkaç türü vardır. Disleksi olan çocuklar yeterince zeki ve öğrenmeye motive olsalar bile okuma güçlüğü çekerler. Disleksi yaşam boyu süren bir sorundur ve tedavisi yoktur. Ancak erken teşhis ve doğru özel eğitim yaklaşımı dislektik kişilerin hayatını kolaylaştırabilir.

Disleksi nedir?

Disleksi, okuma güçlüğü ile karekterize olan bir öğrenme güçlüğü sorunudur. Bu sorunu yaşayan çocuklarda zeka geriliği yoktur. Çoğu, ortalama ya da ortalamanın üstünde bir zekâya sahiptirler. Tarihte disleksi sorunu yaşayan pek çok başarılı bilim insanı, sanatçı ve yazar vardır. Tanınmış bazı ünlü disleksililer arasında, Albert Einstein, Steven Spielberg, Leonardo da Vinci, Pablo Picasso bulunmaktadır.

Disleksi nedenleri

Araştırmalar, disleksinin, beynin bilgi işleme biçiminden dolayı gerçekleştiğini göstermiştir. Genetik eğilimi olduğu düşünülmektedir. Modern görüntüleme yöntemleri ile yapılan beyin taramalarında, disleksi olan insanların okuduklarında diğer insanlara kıyasla beynin farklı bölümlerini kullandıkları saptanmıştır. Disleksik insanlarda harf ve sayıları tersine çevirme veya kelimeleri tersten okuma durumları görülebilir.

Down sendromu nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Disleksideki asıl sorun, konuşmanın temel sesleri olan (örneğin, “bat” daki “b” sesi) fonemlerde sorun oluşmasıdır. Dislektik çocuklar ses ile harf simgesi arasında bağlantı kurmakta ve sesleri sözlere dönüştürmekte sorun yaşarlar.

Disleksi nedenlerini şöyle sıralayabiliriz;

• Beyin hasarı
• Genetik, kalıtımsal nedenler
• Nörolojik nedenler
• Yapısal farklılıklar
• İşlevsel farklılıklar
• Yarıküre arası iletişim sorunları
• Algısal nedenler
• Görsel algılama, işitsel algılama
• Dilsel nedenler
• Bellek bozuklukları

Disleksi belirtileri

Okul öncesi disleksi belirtileri

• Geç konuşma
• Yeni kelimeleri, renkleri, harfleri ve sayıları yavaş öğrenme
• Kelimeleri doğru oluşturma sorunları (sesleri ters çevirme, birbirine benzeyen kelimeleri karıştırma )
• Sol ve sağı karıştırma
• Tekerlemeleri veya kafiye oyunlarını öğrenme zorluğu

Okul çağında disleksi belirtileri

• Okuma bozukluğu
• Okuma hızının çok düşük olması
• Konuşurken doğru kelimeyi bulmakta zorlanma
• Okuduğu metni anlayamama ya da sonrasında hatırlayamama
• Yazı yazarken zorlanma
• b ve d harflerini, 6 ve 9 gibi sayıları ters algılama
• Okurken kelime atlama
• Hecelerin ve harflerin yerlerini karıştırarak okuma
• Yön (yukarı, aşağı) ve zaman (saat, gün, yıl) kavramlarını karıştırma
• Organize olmada zorluk çekme
• Kopyalama ve boyama yapmakta zorlanma
• Okulu sevmeme ve sürekli okuldan kaçma eğilimi
• Sıralı talimatları takip etme zorluğu

Otizm nedir? Neden olur? Otizmin tipik belirtileri nelerdir?

Yetişkinlerde disleksi belirtileri

• Harita okuma zorluğu
• Zeka puanı yüksek olsa bile iş veya okul hayatında performans düşüklüğü
• Yazı tipi, kağıt rengi gibi detaylar nedeniyle okuma zorluğu yaşama
• Okurken odaklanma güçlüğü ve okumaktan zevk almama
• Rapor hazırlama, mesaj yazma veya yazılı sınav gibi görevlerde zorlanma
• Yazım sorunları
• Sağ ve solu karıştırma
• Deyimleri veya şakaları anlama zorluğu
• Yabancı dil öğrenmede sorun

Disleksi teşhisi ve tanısı

Disleksi kaç yaşında anlaşılır?

Disleksi tanısı çoğunlukla çocukluk ya da ergenlik döneminde konur. Ancak eğer bir beyin hasarı sonucu disleksi meydana geldiyse teşhis daha da gecikebilir. Disleksi teşhisi kişiye özel eğitim hizmeti ve destek sunulabilmesi için önemlidir. Teşhis için bütünsel bir yaklaşım vardır ve pek çok faktör göz önünde bulundurulur. Örneğin;

• Genel görüşme: Öncelikle doktor çocuğun genel gelişimi, eğitim sorunları, tıbbi geçmişive ev hayatı hakkında aileye sorular sorar.
• Yazılı testler: Çocuk, aile üyeleri veya öğretmenlerin bazı yazılı soruları cevaplaması istenebilir.
• Görüntüleme testleri: Bazı görme, işitme ve nörolojik ölçümler yardımıyla çocuktaki belirtilere neyin neden olabileceği incelenir.
• Psikolojik testler: Çocuğun bazı konularda zorlanmasının nedeninin sosyal sorunlar, kaygı veya depresyon olup olmadığının tespiti için doktor aileye veya çocuğa sorular sorar.
• Akademik beceri testleri: Bir uzman, çocuğun okuma becerilerinin analizini yapabilmek için bazı testler uygular.

Klinefelter Sendromu nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Çocuklarda Disleksi

5-6 yaş civarında, çocuklar okumayı öğrenmeye başladıklarında, okuma güçlüğü ile birlikte disleksi semptomları daha belirgin hale gelir. İlkokul ve ortaokul yaşlarında genellikle ilk disleksi tanısını çocuktaki okuma, okuduğunu anlama, yazma ve kendini ifade zorluklarını gözlemleyen öğretmen koyar. Eğer disleksisi olan çocuğa gerekli destek sunulmazsa lise ve üniversite eğitim hayatında akademik zorluklar yaşayabilir.

Yetişkinlerde disleksi

Okuma güçlüğü, özellikle çocuklarda disleksinin ayırt edici özelliğidir Yetişkinler de okumaktan pek keyif almazlar ve okuma ile ilgili aktivitelerden uzak durmayı tercih ederler. Ancak çoğu disleksik yetişkin okuma güçlüklerini gidermek için stratejiler geliştirmiştir. Mail yazmak ya da proje hazırlamak gibi yazılı faaliyetlerde zorlandıkları için, iş ortamlarında performans düşüklüğü yaşayabilirler. Disleksisi olan yetişkinler, duydukları veya okudukları hikâyenin özetini oluşturamazlar. Şakalar ve deyimleri anlamakta zorluk çekebilirler. Bu da sosyal yaşamlarını olumsuz etkileyebilir.

Çölyak hastalığı nedir? Nedenleri, belirtileri, testi ve tedavisi

Disleksi tedavisi

Disleksi yaşam boyu süren ve özel eğitim yaklaşımı gerektiren bir sorundur, tedavisi yoktur. Ancak günlük hayatı kolaylaştırabilecek pek çok yaklaşım vardır. Uygun yaklaşımın belirlenmesinde erken teşhis çok önemlidir. Erken müdahale her zaman iyi sonuç verir. Anaokulunda veya birinci sınıfta destek alan çocuklar genellikle ilkokul ve lisede başarılı olacak kadar gelişebilirler.

Çocukluk çağında teşhis edilen dislekside öncelikle öğretmenlerin çocuk için uygun eğitim programı geliştirebilmesi için psikolojik testler uygulanır. Eğer çocukta ileri düzeyde okuma güçlüğü varsa bir uzmanla özel okuma seansları faydalı olabilir. Eğitimde dokunma, görme ve işitme gibi çocukların duyularına hitap eden öğrenme araçlarından yararlanılabilir. Eğitim süresince hedef çocuğun aşağıdaki konularda gelişme göstermesidir:

• Fonemleri (kelimeleri oluşturan en küçük sesleri) tanımayı ve kullanmayı öğrenme
• Harflerin ve harf dizilerinin bu sesleri ve kelimeleri temsil ettiğini anlama
• Bir kelime dağarcığı oluşturma
• Okumayı doğru, hızlı ve akıcı hale getirmek için yüksek sesle okuma
• Okuduğunu anlama

Turner Sendromu nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Disleksi tedavisinde ebeveynlere öneriler

Çocuğun gelişiminde anne-babaya da çok büyük rol düşüyor. Eğer çocuğunuza disleksi teşhisi koyulduysa neler yapabilirsiniz?

• Çocuğunuza çok küçük yaştan hatta bebeklikten itibaren yüksek sesle kitap
• Bol bol okuma pratiği yapması için çocuğunuzu teşvik edin.
• Siz de ona örnek olmak için okuyun.
• Çocuğunuzun eğitim aldığı kurum ve öğretmen ile birlikte hareket edin. Eğitimini destekleyin.
• Çocuğunuza disleksi hakkında bilgi verin. Bunun kişisel bir başarısızlık olmadığını açıklayın.
• Onu sevdiğinizi ve desteklediğinizi her fırsatta belli edin. Güçlü yanlarını överek onu cesaretlendirin.
• Çocuğunuzun iyi beslenmesini ve yeterince dinlenmesini sağlayın.
• Rahat çalışabilmesi için sessiz ve düzenli bir ortam yaratın.
• Ekran başında geçirdiği süreyi kısıtlayın.
• Sizin durumunuzdaki ebeveynlerle iletişim kurabileceğiniz destek gruplarına katılın.

Yetişkinlerde disleksi tedavisi

Yetişkinlerde disleksi iş bulmayı ya da iş performansını olumsuz etkileyebilir. Ancak okuma ve yazma konusunda ek değerlendirme ve eğitim yardımı almak hedefe ulaşmayı kolaylaştırabilir. Disleksi olan bir kişi doğru yaklaşımla başarılı olabilir. Disleksi olan birçok insan yaratıcı ve zekidir. Matematik, bilim, sanat ve hatta edebiyat alanında başarılı olabilirler.

Öğretmenlere disleksi tavsiyeleri

Eğer dislektik öğrencilerle çalışıyorsanız öncelikle kapsayıcı, destekleyici ve öğrencilerin kendilerini değerli hissettiği bir eğitim ortamı yaratmanız gerekecektir. Bunun için aşağıdaki önerileri uygulayabilirsiniz:

• Tüm öğrencilerin iş birliği içerisinde çalışmak isteyeceği destekleyici bir sınıf kültürü oluşturun
• Sınıfı, çocukların sizi, tahtayı ve görsel materyalleri rahatlıkla görüp duyabilecekleri bir şekilde düzenleyin.
• Öğrencilerin tüm duyularını kullanmalarını teşvik edecek materyaller kullanın (flash kartlar, kuklalar, hikâye videoları )
• Okumalarını kolaylaştıracak yazı çerçeveleri kullanın.
• Öğrencilere aktivitelere katılımları ile ilgili seçenekler sunun.
• Talimatlarınız kısa ve basit olsun.
• Size uygun yanıtı verebilmeleri için onlara zaman tanıyın.
• Malzemeleri etiketleyin.
• Her zaman yapıcı geri bildirimde bulunun. Övdüğünüz şeyin ne olduğunu açıkça belirtin.

Disleksi eğitimi nasıl olmalı?

• Okuma desteği bireysel olarak çocuğun gelişimine bağlıdır. Okumada gelişimsel durumun detaylı analizi yapılır. En az bir yıl boyunca haftada en az bir kere düzenli olarak okuma desteği sağlanmalıdır. Bu terapiye ek olarak, evde de okuma ortamı yaratmak ve birlikte okumak da okuma gelişimini önemli ölçüde geliştirir.
• Yazma desteği, okuma desteğinden ayrı olarak verilmelidir. Okuma desteğinde olduğu gibi, başlangıçta çocuğun bireysel gelişim seviyesi belirlenmelidir. Çocuk, önce tek tek sesler yazarak başlar.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör