Çinko eksikliği neden olur? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

23 Eylül 2020 | 21 Mayıs 2022 | Kategori: Beslenme ve Diyet, Sağlık Sözlüğü, Vitaminler Print

44 Paylaşım

Çinko eksiği, yaygın görülen bir durumdur ve önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Çinko, bağışıklık sistemini destekler ve DNA’nın oluşumunda önemli bir rol oynar. Ancak vücut çinkoyu depolamaz. Bu nedenle çinko eksikliği yaşamamak için her gün düzenli olarak çinko içeren besinler tüketmek gerekir. Kırmızı ve beyaz et, balık, kabuklu deniz ürünleri, baklagiller ve tahıllar en çok çinko içeren besinlerdir. Ancak alkolizm, gastrointestinal hastalıklar ya da diyabet gibi bazı kronik sağlık sorunları çinko emilimini engelleyebilir. Bu tür sorunlar yaşayan kişiler için besinlerden alınan çinko yeterli olmayabilir. Bu nedenle çinko takviyesi kullanmaları gerekebilir. Saç dökülmesi, uyku hali, tat ve koku duyusunda azalma, büyüme geriliği, ishal çinko eksikliğinin yan etkilerinden bazılarıdır. Doğru beslenme ve çinko takviyeleri tedavi için yeterlidir. Ancak takviyeler bazı ilaçlarla etkileşime girebileceği için mutlaka bir doktora danışarak kullanılmalıdır.

İçindekiler

Çinko eksikliği nedir?

Çinko, vücudun enfeksiyonlarla savaşmak ve hücre üretmek için kullandığı bir mineraldir. Yaraların iyileşmesinde, bağışıklık sisteminde, koku ve tat alma duyusunda ve tüm hücrelerin genetik planı olan DNA’nın oluşmasında önemli bir rol oynar. Ayrıca hamilelik, çocukluk ve ergenlik döneminde normal büyümeyi ve gelişmeyi destekler. Vücut çinkoyu depolamaz. Bu nedenle çinko eksikliği yaşamamak için her gün belli miktarda çinko almak gerekir. (1)

Besinlerden yeterince çinko almadığınızda saç dökülmesi, uyku hali veya tat ve koku duyusunda azalma gibi yan etkiler yaşayabilirsiniz.

Çinkonun faydaları nelerdir? Eksikliği ve çinko içeren besinler

Çinko eksikliği neden olur?

Çinko eksikliğinin temel nedeni yetersiz beslenmektir. Bunun dışında vücutta çinkonun yeterince emilememesi ve bazı kronik rahatsızlıklar da çinko eksikliğine neden olabilir. (2)

Çinko eksikliği kimlerde görülür?

Aşağıdaki kronik rahatsızlıklara sahip kişiler çinko eksikliği yaşayabilir:

Alkol bağımlılığı: Alkol bağımlılarının yaklaşık %30-50’si çinko eksikliği yaşar. Çünkü etanol tüketimi, çinkonun bağırsaktan emilimini azaltır ve idrarla çinko atılımını artırır. Ayrıca bir diğer faktör de yetersiz beslenmedir.
Gastrointestinal sistem hastalıkları (Çölyak hastalığı, kronik ishal, Crohn hastalığı, pankreas hastalığı, ülseratif kolit vb.): Bu hastalıklar çinko emilimini azaltabilir ve esas olarak gastrointestinal sistemden ve daha az ölçüde böbrekten gelen endojen çinko kayıplarını artırabilir.

Çölyak hastalığı nedir? Nedenleri, belirtileri, testi ve tedavisi

Kronik böbrek hastalığı
Kronik karaciğer hastalığı
Diyabet (şeker hastalığı)
Orak hücre hastalığı

Ayrıca aşağıdaki kişilerde de çinko eksikliği görülebilir:

Yaşlılar: Yaşlı yetişkinlerde yetersiz beslenme veya kullanılan bazı ilaçlar (örneğin klorthalidon veya hidroklorotiyazid gibi diüretikler) nedeniyle çinko eksikliği görülme riski yüksektir.

Crohn Hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Vejetaryenler ya da veganlar: Et ürünleri çinko bakımından yüksektir ve çinko emilimini artırır. Vejetaryenler ve veganlar et yerine yüksek miktarda baklagil ve tam tahıllı besinler tüketirler. Ancak bu gıdaların içerdiği fitatlar çinkoya bağlanırlar ve vücutta çinko emilimini bozarlar.
Hamile ve emziren kadınlar: Gebelik ve emzirme annenin çinko depolarını tüketebilir. Bu nedenle özellikle bu süreçte çinko takviyesi gerekebilir.
Yalnızca anne sütüyle beslenen 6 aydan büyük bebekler: Anne sütü, bebeğe ilk 4-6 ay için yeterli çinko sağlar, 6 aydan sonra bebekler yaşa uygun yiyecekler veya çinko içeren mama tüketmelidir.

Vegan nedir? Veganlık sağlık için riskli midir? Beslenme önerileri

Çinko eksikliği belirtileri

Açıklanamayan kilo kaybı,
İştah kaybı,
Büyüme ve gelişme bozukluğu,
Yaraların geç iyileşmesi,
Uyuşuk hissetme,
Koku ve tat duyusunda bozulma,
İshal,
Cinsel olgunlukta gecikme,
Deri döküntüleri,
Göz ve cilt yaraları,
Bağışıklık sistemi sorunları,
Saç dökülmesi,
Erkekler ve erkek çocuklarda iktidarsızlık ve hipogonadizm vücudunun yeterli testosteron üretememesi).

Saç dökülmesi neden olur, nasıl önlenir? En etkili tedavi yöntemleri

Çinko eksikliği teşhisi

Çinko, vücuttaki hücreler arasında eser miktarda dağıtılır. Bu nedenle çinko eksikliğini basit bir kan testi ile tespit etmek zordur. Şüpheli bir durum varsa öncelikle kişiye sağlık geçmişi ve beslenme alışkanlıkları ile ilgili sorular sormak gerekir. Bunun dışında doğru tespit için kan plazması testi, idrar testi ve saç teli analizi gerekli olabilir.

Eğer çinko eksikliği başka bir sağlık sorunundan kaynaklanıyorsa sorunun kökenine inmek için ek testler de yapılabilir.

Çinko eksikliği tedavisi

Çinko eksikliği takviyelerle hızlı bir şekilde tedavi edilebilir. Ancak uzun süreli tedavi için öncelikle beslenme alışkanlıklarını değiştirmek gerekir.

Çinko içeren besinler

Kırmızı et: Dana ve kuzu eti
Kümes hayvanları: Hindi ve tavuk
Kabuklu deniz ürünleri: İstiridye, yengeç, midye ve ıstakoz
Balık: Pisi balığı, sardalya, somon ve dil balığı
Süt ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir
Yumurta

Yumurtanın faydaları nelerdir? Kaç kaloridir? Kolesterole etkisi

Baklagiller: Nohut, mercimek, barbunya vb.
Tam tahıllar: Yulaf, kinoa, esmer pirinç vb.
Kuruyemiş ve tohumlar: Kabak çekirdeği, kaju fıstığı, fındık vb.
Bazı sebzeler: Mantar, kara lahana, bezelye, kuşkonmaz ve pancar
Çinko ile güçlendirilmiş gıdalar: Hazır kahvaltılık gevrek, atıştırmalık, un vb.

Yulaf nedir, nasıl tüketilmelidir? Yulafın faydaları nelerdir?

Et ve kabuklu deniz ürünleri gibi hayvansal ürünler, vücudun kolayca emeceği bir formda yüksek miktarda çinko içerir. Ancak baklagiller ve tam tahıllar gibi bitki bazlı kaynaklarda bulunan çinko, emilimi engelleyen bileşikler nedeniyle daha az emilir.

Çinko takviyesi

Sadece çinko içeren takviyeler ya da multivitamin takviyeleri çoğu eczanede ve sağlık mağazasında bulunabilir. Ayrıca bazı soğuk algınlığı ilaçlarında ve boğaz pastillerinde de çinko vardır, çünkü çinkonun soğuk algınlığı tedavisine yardımcı olduğu düşünülmektedir. Ancak bu ilaçları hasta olmadan kullanmamak gerekir.

Zinco kapsül nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri

Çinko takviyeleri bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Eğer herhangi bir antibiyotik, artrit ilacı ya da diüretik (idrar söktürücü) kullanıyorsanız, çinko takviyesi kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışın. (3)

Günlük çinko ihtiyacı

Çocuklar: 1-8 yaş arası çocuklar için önerilen çinko miktarı 3-5 mg arasında değişir ve çocuk büyüdükçe artar.
Erkekler: 9-13 yaş arası erkekler için önerilen miktar günde 8 mg’dır. 14 yaşından sonra günlük 11 mg’a yükselir.
Kadınlar: 8 yaşın üzerindeki kadınlar için önerilen günde 8 mg’dır. Ancak bu miktar 14-18 yaş arası 9 mg’a yükselir. Sonrasında tekrar 8 mg olarak devam eder.
Hamile ve emziren kadınlar: Yaşa bağlı olarak günde 11-13 mg çinkoya ihtiyaç duyarlar.

Yeterli çinko alımı özellikle çocuklar için önemlidir çünkü düşük oranda çinko eksikliği bile büyümeyi engelleyebilir, enfeksiyon, ishal ve solunum yolu hastalığı riskini artırabilir. (4)