Çıban neden olur? Ne iyi gelir? Türleri ve tedavi yöntemleri

Çıban (fronkül), derideki kıl keseciğinde veya yağ bezinde enfeksiyon nedeniyle irinli, ağrılı şişlikler oluşmasına denir. Kronik deri hastalığı veya deride tahrişle hasar olması durumunda ‘staphylococcus aureus’ adlı bakterinin kıl köklerine girmesi ile meydana gelir. Kendiliğinden iyileşebileceği gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde enfeksiyon kana yayılarak ciddi sonuçlara neden olabilir. Çıbana uygulanan sıcak pansuman hem ağrıyı azaltarak hem de olgunlaşma sürecini hızlandırarak iyi gelir. Tedavisinde çıban üstüne sürülen antibiyotikli merhemler, antiseptikler ve ağızdan antibiyotikler kullanılmaktadır. Gerekli durumlarda olgunlaşan çıban kesilip içindeki irin akıtılarak da tedavi edilmektedir.

Çıban (fronkül) nedir?

Vücudumuzun en büyük organı deridir ve pek çok görevi vardır. Bunlardan bir tanesi de vücudumuzda hastalık yapacak bakteri, virüs ve mantara karşı bariyer oluşturarak bunların vücuda girmesini engellemektir. Deride herhangi bir hasar olursa bu mikroplar vücuda girerek enfeksiyona sebep olabilirler. Derideki kıl keseciğine veya yağ bezi kanalına ‘staphylococcus aureus’ adlı bakterinin girmesi ile oluşan irinli, ağrılı şişliklere çıban (fronkül) denir. Genellikle boyunda, yüzde, koltuk altında ve kalçada olsa da vücudun her yerinde oluşabilir, pek çok farklı yöntem ve ilaçla tedavi edilebilir.

Yara nasıl hızlı iyileşir? Yara çeşitleri ve tedavi yöntemleri

Çıban neden olur?

Vücudumuzu virüs, bakteri ve mantar gibi küçük zararlı organizmalardan koruyan savunma sisteminin önemli elemanlarından biri beyaz kan hücreleri (akyuvar)dir. Ayrıca bu zararlı canlıların vücudumuza girmesini engelleyen başta deri olmak üzere birçok bariyer vardır. Bu bariyerler bu zararlı canlıların birçoğunun geçişini engeller. Eğer bariyeri geçecek olurlarsa da beyaz kan hücreleri bu zararlı canlılarla savaşarak etkisiz hale getirmeye çalışırlar. Eğer bariyerlerde bir hasar meydana gelirse veya savunma hücrelerinin sayısı hastalık nedeniyle yetersiz olursa vücutta enfeksiyon oluşur.

Sağlıklı insanların derisinde ve burun içinde çıbana neden olan ‘staphylococcus aureus’ adlı bakteri bulunabilir ve herhangi bir hastalığa sebep olmaz. Deride tahrişe, küçük bir çiziğe veya sinek ısırığına bağlı hasarda bu bakteri vücuttan içeri girer. Beyaz kan hücreleri ile bu küçük canlılar arasında savaş çıkar. Zamanla ölen hücrelere ve mikroplara bağlı artıklar vücudun dışına doğru ağrılı bir şişlik oluşturur. Bu ağrılı şişlik içinde ölü bakteri ve savunma hücrelerinden oluşan irin vardır.

Çıban, bakterilerin cilt altında neden olduğu enfeksiyondur

Çıban neden çıkar?

• Kronik deri hastalığı: Egzema gibi deri bütünlüğünün bozulduğu birçok deri hastalığında bakterinin vücudun içerisine girmesi kolaylaşır.

• Bağışıklık sistemi sorunları: Böbrek yetmezliği, kemoterapi, steroid (kortizon) tedavisi, kalıtsal olarak bağışıklık sisteminin çalışmaması gibi durumlarda sık gelişir.
• Şeker hastalığı (Diyabet): Deride oluşan hasarların iyileşmesi zorlaştığı ve savunma sistemi zayıfladığı için gelişebilir.
• Sık sık terleme: Bazı tiroit hastalıklarında terlemenin çok olması çıbana neden olabilir. Ayrıca, vücutta nemin fazla olduğu kasık, koltuk altı gibi bölgelerde daha sık görülür.
• Fazla kilo: Obez kişilerde vücutta katlar oluşması ve bunların birbirine sürtünmesi sonucu cilt tahriş olur. Ayrıca bu bölgelerin fazla terlemesi de çıbana neden olabilir.

Kortizon nedir? Ne için kullanılır? Faydaları ve yan etkileri

Çıban bulaşıcı mıdır?

Çıbana sebep olan ‘staphylococcus aureus’ adlı bakteri kişiden kişiye deri yoluyla bulaşabilir. Tokalaşma yoluyla, ortak havlu, elbise ve nevresim kullanımı ile, ortak kullanılan tuvalet malzemeleri, jilet kullanımı ve kapı kolları aracılığı ile bulaşabilir. Çıbanı sıkarak patlatmak ve iyice yıkanmamış eller de bulaşıcılığı arttıran faktörlerdir.

Çıban çıkması iyi midir?

Çıban aslında enfeksiyon ile savaş sonrasında biriken ölü ve zararlı hücrelerin deri aracılığı ile dışarı atılmasıdır. Ayrıca oluşan şişlikler irinin başka yerlere yayılmasını engelleyip o bölgede hapsetmektedir. Böylece enfeksiyon sonrasındaki artıklar vücuda yayılmadan zarar vermeden atılmaya çalışılır.

Çıban deri altında oluşan enfeksiyonun dışarı atılma yoludur

Çıban türleri

‘Staphylococcus aureus’ adlı bakterinin yaptığı hastalığa çıban denir, ama halk tarafından deride çıkan birçok şişliğe çıban ismi verilmiştir. Şark çıbanı, kara çıban, şirpençe çıbanı gibi çıbanlar bunlara örnektir.

Şark çıbanı

‘Leishmania (leşmanyoz)’ adlı parazit taşıyan kum sineğinin (tatarcık, yakarca) sokması sonucu bulaşan bir deri hastalığıdır. Genellikle yöre ismine göre adlandırıldığı için ‘Halep çıbanı, Urfa çıbanı, Bağdat çıbanı ve güzellik yarası’ olarak da bilinmektedir. Ülkemizde de başta Şanlıurfa olmak üzere Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaygındır. Kum sineklerinin en aktif olduğu akşam ve şafak vakitleri arasında bulaşma riski fazladır.

Apse nedir, neden olur? Diş apsesine ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavisi

Yüz, eller ve ayaklarda sivilce şeklinde başlayıp 1-2 cm çapına ulaşarak yara şekline dönüşür. Yara yerine konan sinek aracılığıyla bulaştırılır. Parazit öldürücü ilaçlar ile tedavi edilir. Tedavi edilmeyen durumlarda iz kalabilir.

Kara çıban

Şarbon hastalığının halk arasındaki ismidir. ‘Çoban çıbanı ve karakabarcık’ gibi farklı adları vardır. ‘Basillus Anthracis’ adlı bakteri tarafından meydana gelir. Bu bakteri inek, koyun ve keçi gibi hayvanlardan insana bulaşabilir. Akciğerde, bağırsakta ve deride hastalık yapabilir. Ülkemizde en çok deri şarbonu görülür, hasta hayvanlar veya mikroplu eşyalar ile temas sonucu bulaşır. Deri şarbonu; mikrobun girdiği deride kabarıklık ve kaşıntı ile başlar. 1-2 gün içinde içi su dolu kabarcığa dönüşür. Daha sonra ortası siyah renkte olan ağrısız yara meydana gelir. Penisilin gibi antibiyotiklerle tedavi edilebilir.

Şirpençe çıbanı

‘Aslan pençesi’ olarak da bilinen çıbanın tıptaki ismi karbonküldür. Birden fazla kıl folikülünün birlikte enfeksiyonudur. ‘Staphylococcus aureus’ adlı bakterinin yaptığı çıbanın birden fazla kıl folilükünü etkilemesi ile oluşur. Deri şikayetlerinin yanı sıra kana yayılarak ateş, üşüme, titreme gibi belirtilere neden olmaktadır. Çıbana göre daha ağır seyretmektedir. Antibiyotik ile tedavi edilir.

Şarbon nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

Çıban belirtileri

• Deride sert, ağrılı, bezelye veya nohut büyüklüğünde şişlik
• Şişliğin ortası bazen beyaz veya sarı renkte olabilir.
• Çıban etrafında sıcaklık artışı ve kızarıklık olabilir.

Şişlik zamanla büyür ve gerginleşir. Ağrısı da giderek artar. Savunma sistemi zayıf kişilerde çıban kan yoluyla vücuda yayılarak ateş, üşüme, titreme, halsizlik gibi daha sistemik belirtilere sebep olabilir.

Çıbana hangi doktor bakar?

Çıban için deri ve zührevi hastalıkları (cildiye) doktoruna başvurulmalıdır.

Çıbana neden olan şişlik gerginleşir ve sonra patlar

Çıbanda ne zaman doktora gitmeli?

• Çıban yüzde ve kulak etrafındaysa
• Çok sayıdaysa
• Çok sık tekrarlıyorsa
• Çıban giderek büyüyorsa
• Ateş, halsizlik ve titreme şikayetleri varsa
• Çıbanın iyileşme süresi 2 haftayı geçti ise mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Çıban tedavisi

Çıbanlar bazen tedavi edilmeden kendiliğinden iyileşebilir. Fakat çok sayıda çıban varsa, vücutta sık sık çıban çıkıyorsa veya bağışıklık sisteminin zayıflamasına sebep olan hastalıklar varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Tedavide ilk olarak şeker hastalığı, hijyen problemi ve dar giysiler gibi çıban oluşumunu hızlandıran sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır.

İltihaplı sivilce neden olur? Ne iyi gelir, nasıl geçer?

Çıban nasıl iyileşir?

Çıban; kızarıklık, kaşıntı ile oluşmaya başlar. Daha sonra içine irin toplanarak ağrılı şişlikler meydana gelir. İyice olgunlaştıktan sonra patlayarak iyileşirler. Patladıktan sonra temiz bir bezle temizlenmelidir. Çıplak elle dokunulmamalıdır. Böylece enfeksiyon diğer yerlere yayılmamış olur. Çıbanın kısa sürede olgunlaşması için ılık suyla ıslatılmış temiz bezlerle pansuman yapılabilir. Bu pansumanlar günde 3-4 kez 10-20 dakika boyunca yapılabilir. Bu uygulama yara etrafında kan dolaşımını artırarak enfeksiyonla savaşılmasını kolaylaştırır. Ayrıca ılık pansuman ağrıyı da azaltmaktadır.

Çıban kremleri ve kullanımı

Çıbana bakteri sebep olduğu için antibiyotikli kremler kullanılabilir. Krem şeklinde kullanılma sebebi ilaçların olası yan etkisini azaltmak ve lokal olarak sadece çıbana etki etmesini sağlamaktır. Krem olarak antibiyotik ya da antiseptik kullanımı iyileşmeyi hızlandırdığı gibi, hastalığın yayılımını da önler. Çok ağrı olursa ağrı kesici kremler de kullanılabilir.

Çıban ilaçları

Bakteriyi öldürmek için ağızdan antibiyotik verilebilir. Çıban tedavisinde çoğu zaman ağızdan ilaç kullanmaya gerek yoktur. Fakat kişinin savunma sisteminin zayıf olduğu durumlarda, yüksek ateş varsa veya derin deri enfeksiyonu geliştiyse hem enfeksiyonun vücuda yayılmasını engellemek ve iyileşmeyi hızlandırmak için antibiyotik kullanılabilir.

Antiseptik nedir? Ne işe yarar? Nasıl kullanılır? Faydaları ve riskleri

Çıban ameliyatı

Kendiliğinden iyileşmeyen çıban büyüyüp olgunlaştığında steril (hiçbir mikrobun bulunmadığı) keskin araçlarla (bistüri) küçük bir şekilde kesilerek içindeki irinin akması sağlanır. Böylece antibiyotik olarak kullanılan ilaçların o bölgeyi tedavi etmesi kolaylaşır. Bu müdahale ile çıbanın iyileşmesi hızlandırılır.

UYARI: Enfeksiyonun kan yoluyla tüm vücuda yayılmasına sebep olabileceği için çıban erken dönemlerde patlatılmamalıdır veya boşaltılmamalıdır. Ayrıca göz altı, burun ve kulak yakınındaki çıbanlar patlatıldığında enfeksiyon beyine bulaşabilir. Bu bölgelerde çıban oluşursa mutlaka doktora başvurun.

Çıbanın bitkisel tedavisi var mı?

Çıban tedavisi için toplumda bitkisel tedavi kullanılması yaygındır. Fakat bu kullanılan bitkisel maddelerin etkili olup olmadıkları noktasında yeterli tıbbi çalışma yoktur. Bu açıdan çıban için herhangi bir bitkisel ürünü kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Çıbana iyi gelen şifalı bitkiler

Çay çiçeği yağı

Antibakteriyel ve antiseptik etkileri çıbana etki etmektedir. Deride yanma yapabileceğinden tek başına cilde uygulanmamalıdır. 5 damla çay çiçeği yağı bir çay kaşığı zeytin yağı ile karıştırılıp pamuklu bir çubukla günde 2 veya 3 kez çıban üzerine sürülebilir. Çıban tamamen yok olana kadar uygulanabilir.

Zerdeçal tozu

Zerdeçal, antibakteriyel ve inflamasyon baskılayıcı etkisi nedeniyle çıban tedavisinde kullanılabilir. Çıbanın hızlı bir şekilde iyileşmesine yardımcı olur. Suyla karıştırılıp günde 2 defa çıbana sürülerek kullanılmaktadır. Zencefil ile karıştırarak beraber kullanılabilir.

Zerdeçalın faydaları nelerdir? Zerdeçal çayı neye iyi gelir?

Hint yağı

İçerdiği risinoleik asit sebebi ile inflamasyon baskılayıcı etkisi vardır. Ayrıca antibakteriyel etkisi ile de çıbanda kullanılmaktadır. Günde 3 kere çok az miktarda hint yağı çıbanın üstüne uygulanabilir.

Sarımsak

Taze sarımsağın suyu çıkarılıp, günde 1-2 kere çıbana sürülmek suretiyle uygulanabilir.

Soğan ile çıban tedavisi mümkün mü?

Soğan ile çıban tedavisi eski dönemlerden beri kullanılmaktadır. Antibakteriyel, antiseptik, antifungal ve ağrı kesici etkileri nedeniyle çıbanın iyileşmesine etki ettiği düşünülmektedir. Yara etrafında kan dolaşımını artırarak yara iyileşmesini hızlandırabilir. Çıbanın hızlıca olgunlaştırıp irinin çıkmasına yardımcı olabilir. Olgun soğan kalın şekilde dilimlenerek temiz bir bezle yara yerine sarılarak uygulanabilir. Maksimum 1 saat boyunca günde 1-2 kez; içindeki irin boşalana kadar yapılabilir.

Çıban çıktığında ne yapmalı?

• Yara yeri sabunlu su ile yıkanarak temizlenmelidir.
• Sıcak su ile temiz bir bezle pansuman yapılmalıdır.
• Çok sayıda ve büyük boyutta çıban oluştuysa ve altta yatan herhangi bir hastalık varsa doktora başvurulmalıdır.
• Merhem olarak veya ağızdan verilen ilaçlar düzenli bir şekilde kullanılmalıdır.

Nelere dikkat etmeli?

• Yara yerine dokunmamak gerekir. Dokunulursa, enfeksiyon bulaşmaması için ellerin çok iyi yıkanması gerekir.
• Yara yeri temiz gazlı bezle kapalı tutulmalıdır.
• Halk arasında uygulanan birçok çıban tedavi yöntemi vardır. Ancak bunların hiçbirini doktorunuza danışmadan uygulamayın.

Ne yapmamalı?

• Çıban erken dönemde olgunlaşmadan patlatılmamalıdır ve sıkılmamalıdır. Eğer erken dönemde patlatılırsa enfeksiyonun kan yoluyla vücuda yayılma riski vardır.
• Çıban iyileşene kadar daha fazla yayılmaması için o bölge traş edilmemelidir.

Çıban sorunu olanlara öneriler ve uyarılar

• Enfeksiyon ilerlerse beyin, kemik ve akciğere yayılabilir. Bu yüzden eksiksiz tedavi ve takip için doktor randevularınızı aksatmayın. Doktorunuzun tavsiyelerine uyun.
• Ellerinizi çok sık, akan su altında sabunla en az 10-15 saniye yıkayın. Bu şekilde enfeksiyonun hem çevreye hem de vücudun başka yerlerine bulaşmasını engelleyebilirsiniz. Yemeklerden önce ve sonra, pansuman yapmadan önce ve yaptıktan sonra, tuvalete gittikten sonra, burnunuzu temizlendikten sonra, yıkanmamış giysi ve çarşaflara dokunduktan sonra mutlaka elinizi yıkayın.
• Bol, terletmeyen, tahriş ve sürtünmeye sebep olmayan elbiseler giyin.
• Özellikle koltuk altı ve genital bölge olmak üzere vücut hijyeninize dikkat edin.
• Yatak çarşaflarınızı ve giysilerinizi düzenli aralıklarla yıkayın.
• Fazla kilonuz varsa uygun bir diyetle kilo verin.
• Jilet, havlu gibi özel eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmayın.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

Erkan

2 yıl önce

Çıban bulunan yer için ne yapmalıyım

-5

Yanıtla