Ceza yargılamasında beden muayenesi ve kimlik tespitine ilişkin kurallar

Anayasamızda, kişilerin vücut bütünlüğüne dokunulması kural olarak yasaklamış ancak kanunla izin verilen hallerde bu bütünlüğün ihlal edilebileceği hükmü getirilmiştir. Devlet ve toplum düzeninin korunması için hukuk kuralları konulması kadar önemli bir husus da bu kurallara uyulmasının sağlanmasıdır. Devlet, kamu hukuku alanında koyduğu kuralların ihlal edilmesi durumunda resen harekete geçer ve hukuka aykırılığı ortadan kaldırır ve hukuka aykırı davranan kişilere de yaptırım uygular.

Devletin bu alanda önemli görevlerinden birisi de zanlıların bağımsız yargıda, adil bir biçimde yargılanmasını sağlamaktır. Bu amaçla bazen bir suçun failini ortaya çıkarmak için adli tıp yöntemlerinden yararlanmak ihtiyacı ortaya çıkar. Bunun için de kişilerin hem hekim muayenesinden geçirilmesi hem de bazı laboratuar incelemelerine tabi tutulması gerekebilir. Ancak burada kişiler üzerinde kendi rızaları ile değil bir bakıma zorla bazı muayene ve işlemler yapılmaktadır. Bu sebeple bu tür işlemlerin,insan hak ve özgürlüklerini ihlal etmeden ve amacını aşmadan, kurallar uygun yapılması gerekir.

Özel hastanelerde tutulan tıbbi kayıtlardan kaynaklanan hukuki sorumluluk

Ceza yargılamasının bir parçası olarak beden muayenesi ve kimlik tespitine yönelik adli tıp hizmetlerinin yürütülmesi sırasında uygulanacak kurallar, Adalet Bakanlığınca çıkarılan, Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik İncelemeler ve Fizik Kimliğin Tespiti Hakkında Yönetmelik’te gösterilmiştir.

Beden muayenesi

Beden muayenesi bir suça ilişkin delil elde etme amacı ile yetkili makamların talebiyle, kural olarak hekim  tarafından yapılan tıbbi değerlendirmedir. Beden muayenesi dış beden muayenesi ve iç beden muayenesi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Dış beden muayenesi

Bir suça ilişkin delil elde etmek için, dış beden muayenesi yapılabilir. Dış beden muayenesi, insan bedeninin dış yüzeyi ile kulak, burun ve ağız bölgelerinin gözle ve elle yapılan yüzeysel tıbbi muayenesidir. Buradaki tıbbi muayene olağan muayeneden farlıdır. Olağan tıbbi muayene, gözle, dokunarak, vurarak ve dinleyerek yapılırken, delil elde etmek amacıyla yapılan tıbbi muayene sadece gözle ve elle yapılmaktadır.

Dış beden muayenesi bir tıp doktoru tarafından yapılır. Muayeneyi yapacak hekimin kamu görevlisi veya uzman hekim olması şart değildir. Kadının muayenesi, istemi halinde ve olanaklar elverdiğinde bir kadın hekim tarafından yapılmalıdır. Muayene edilecek kadının talebine rağmen bir kadın hekimin bulunmasına olanakların elvermediği durumlarda; muayene sırasında erkek hekim ile birlikte bir başka kadın sağlık mesleği personelinin bulundurulmasına özen gösterilir. Ancak, bunlardan hiçbirisi mümkün değilse muayene bir erkek hekim tarafından yapılır.

Türk Hukuku’na göre, Hekim Sorumluluğu’nun tür ve şekilleri nelerdir?

Muayenenin yapılabilmesi için; müdahalenin, kişinin sağlığına açıkça ve öngörülebilir zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. Hangi durumlarda kişinin sağlığına zarar verme tehlikesi doğabileceğinin tespitini hekim yapar. Sağlığı tehlikeye düşürme kavramını geniş yorumlamak gerekir. Muayene ilgili kişide ağır bir ruhsal travmaya yol açabilecekse, sağlığın tehlikeye düşebileceği kabul edilmelidir.

Yönetmelikte girişimsel olmayan tıbbi görüntüleme yöntemleri de bedenin dış muayenesi sayılacağı ifade edilmiştir.  Bu tür incelemeler hekim tarafından veya hekim gözetiminde sağlık mesleği mensubu diğer bir kişi tarafından yapılabilir. Girişimsel olmayan tıbbi görüntülemeden kasıt konvansiyonel röntgen, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans gibi yöntemlerdir.

Dış beden muayenesi şüpheli, sanık veya mağdur ya da herhangi bir kişi üzerinde yapılabilir. Şüpheli ve sanık üzerinde yapılacak dış beden muayenesi yapılması talebini Cumhuriyet savcısı, kolluk güçleri veya hakim yapabilir. Mağdur ve diğer kişiler üzerinde yapılacak dış beden muayenelerine ise Cumhuriyet savcısının istemiyle ya da re’sen hakim veya mahkemece, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilebilir. Mağdur ve diğer kişiler üzerinde yapılacak dış beden muayenelerine ilişkin Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hakim veya mahkemenin onayına sunulur. Hakim veya mahkeme, yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz.

İç beden muayenesi

İç beden muayenesi  üst sınırı iki yıldan daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda hekim tarafından kafa, göğüs ve karın boşlukları ile cilt altı dokularının değerlendirilmesidir. Cinsel organlar veya anüs bölgesinde yapılan muayene de iç beden muayenesi sayılır. İç beden muayenesi de dış beden muayenesi gibi bir suça ilişkin delil elde etmek amacıyla yapılır. Üst sınırı iki yıldan az hapis cezası gerektiren suçlarda iç beden muayenesi yapılmaz.

Akıl hastalığı nedeniyle boşanmanın hukuki koşulları nelerdir?

İç beden muayenesi hekim tarafından yapılır. Hekimin kamu görevlisi olma zorunluluğu yoktur  fakat yapılan işlemin niteliğine göre ilgili alanda uzman bir hekim olması gerekir. Muayenenin yapılabilmesi için; müdahalenin, kişinin sağlığına açıkça ve öngörülebilir zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. Hangi durumlarda kişinin sağlığına zarar verme tehlikesi doğabileceğinin tespitini hekim yapar. Sağlığı tehlikeye düşürme kavramını geniş yorumlamak gerekir.

Şüpheli veya sanık üzerinde iç beden muayenesi yapılabilmesine Cumhuriyet savcısı veya mağdurun istemiyle ya da resen hakim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilebilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hakim veya mahkeme onayına sunulur. Hakim veya mahkeme, yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz. Mağdur ve diğer kişiler üzerinde yapılacak iç beden muayenesi cinsel organlar ve anüste yapılacak muayene ile sınırlıdır.

Mağdur ile şüpheli ve sanık olmayan diğer kişilerde yapılacak iç beden muayenelerinin yapılması kararı, Cumhuriyet savcısının istemiyle ya da re’sen hakim veya mahkemece, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından verilebilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hakim veya mahkemenin onayına sunulur. Hakim veya mahkeme, yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz.

Vücuttan örnek alınması

Bir suça ilişkin delil elde etmek için, üst sınırı iki yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda şüpheli veya sanık ya da mağdur ve diğer kişilerin vücudundan kan veya benzeri biyolojik örneklerle saç, tükürük, tırnak, gibi örnekler alınabilir. Babalık tayinlerinde de vücuttan örnek alınmasına ilişkin kurallar uygulanır. Bu işlemlerin bizzat hekim tarafından veya hekim gözetiminde sağlık mesleği mensubu diğer bir kişi tarafından yapılması gerekir.

Özel hastanelerde kamera kaydı alınması hukuka uygun mu?

Ayrıca işlemin kişinin sağlığına açıkça ve öngörülebilir zarar verme tehlikesi de bulunmamalıdır. Diğer yandan bu işlemler hekimlik sanatının ve tıp biliminin kabul ettiği yöntem ve araçlarla yapılmalıdır. Mağdur ve diğer kişilerden cerrahi müdahale ile örnek alınamaz. Trafik suçlarındaki alkol muayenesi, vücuttan örnek alınması sayılmaz.

Şüpheli ve sanığın vücudundan örnek alınması kararı, Cumhuriyet savcısı veya mağdurun istemiyle ya da re’sen hakim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından verilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hakim veya mahkeme onayına sunulur. Hakim veya mahkeme, 24 saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve toplanan deliller kullanılamaz.

Bu örnekler Cumhuriyet savcısının huzurunda ve uygun göreceği usullerle derhal yok edilerek bu husus tutanağa geçirilir. Mağdurun ve diğer kişilerin vücudundan örnek alınması kararını Cumhuriyet savcısının istemiyle ya da re’sen hakim veya mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından verilir. Cumhuriyet savcısının kararı yirmidört saat içinde hakim veya mahkemenin onayına sunulur. Hakim veya mahkeme yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz.

İletişim için: bilgi@erkingocmen.av.tr

. Av. Erkin Göçmen’i Twitter’da takip etmek için tıklayın >

. Av. Erkin Göçmen’i Facebook’ta takip etmek için tıklayın >

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör