Çay, en çok tüketilen faydalı bitkilerin başında gelir ve çok geniş bir kullanım alanı vardır. Çay, bol miktarda tein, kateşin ve kafein içerir ayrıca zengin bir antioksidan kaynağıdır. Yeşil ve siyah çay tüketilen bitkiler arasında en yüksek antioksidan değere sahiptir. Çay tüketiminin yüksek olduğu ülkelerde genel ölüm oranını daha düşük olduğu düşünülmektedir. Çay metabolizmayı canlandırır, kötü kolesterolü dengeler ve kan damarlarını strese karşı korur. Ayrıca, felç, tansiyon, kanser gibi hastalıklara karşı koruyucu özellikleri vardır. İçerdiği amino asitler, karotenoidler ve uçucu organik bileşikler zihinsel uyanıklık sağlar.
İçindekiler
Çay, başta tein, kateşin ve kafein olmak üzere pek çok faydalı madde içerir ve zengin bir antioksidan kaynağıdır. Çay, yaprak dökmeyen, çok yıllık çalı tipi bir ağaç türü olan Camellia sinensis bitkisinin yaprak ve tomurcuklarından yapılır. Dört yaşından itibaren ürün verebilen bu bitki ortalama 100 yıl yaşayabilir. Doğu ve Güneydoğu Asya’ya özgü bir bitkidir. 2700 sene önce Çin’de keşfedilen çayın ismi Mandarince “çha” kelimesinden gelir ve 10. Yüzyılda Çinin milli içeceği olmuştur. Türkiye’de ilk fabrika 1947 de Rize’de kurulmuştur.
Hasattan sonra çayın yapraklarında oksitlenme başlar. Oksitlenme miktarı ve işleme yöntemi çayın tipini belirler. Oksidasyonu durdurmak için kuru ısı veya buhar kullanılır ve yapraklar kurutulur. Çay, kurutulmuş yapraklardan ve tomurcuklardan demlenir. Bütün çaylar kafein içerir ve kafeinsizleştirme çayların kateşin içeriğini azaltır.
Siyah çayın sağlığa faydaları neler? Çay hangi hastalıklardan korur
Çayın içeriğinde polifenoller (kateşinler), pigmentler (karotenoidler ve klorofil), flavonlar (kempferol, kuersetin, myricetin) alkaloitler (kafein, teofilin, teobromin), liganlar, karbonhidratlar, lipitler, proteinler, amino asitler (L-theanine),vitaminler (B2, E, P,C) çeşitli mineraller (çinko, manganez, krom) ve iz elementler bulunur.
C vitamini çaya uygulanan oksidasyon işlemiyle hemen hemen tamamen yok olur. Günde 5-7 bardak içildiğinde vücudun günlük P vitamini ihtiyacı sağlanabilir.
Siyah çayın üretimi sırasında yapraklar yırtılır, yuvarlanır, kırılır ve kurutulmadan önce oksitlenmeye bırakılır. Oksitlenme aşamasında flavonoidler azalır ve çayda bulunan bir kateşin olan EGCG siyah çayda nispeten düşüktür. Siyah çayın fermantasyonu sırasında kateşinler antioksidan polifenollere (Theaflavin ve türevleri) dönüşür.
Theaflavinler, oksidatif strese neden olan enzimlerin aktivitesini baskılar. Siyah çayın toplam flavonoid içeriği, 100 ml’de 118 mg’dır. Siyah çayın kuru maddesinin %15-23’ünü proteinler oluşturur, suda çözünen kısmında %2’den azdır.
Yeşil çayın anavatanı Hindistan’dır. Okside olmamış çay yaprağıdır. Yeşil çayın gördüğü işlem daha az olduğu için antioksidan kaybı da azdır. Siyah çaya göre daha az kafeinlidir. Japon ve Çin yeşil çayları olmak üzere iki temel kategoride toplanır ve 10’dan fazla çeşidi vardır.
Yeşil çayda 6 çeşit kateşin bulunur. Bunların en onemlisi epigallocatechin gallatedir (EGCG). Yeşil çayın iyileştirici gücü siyah çaydan 6 kat fazladır; toplam flavonoid içeriği, 100 ml’de 138 mg’dır.
Camellia sinensis bitki tomurcuklarının olgunlaşmadan toplanıp işlenmesi sonrasında elde edilmektedir. Bu şekilde toplanan çayın yüzeyi beyaz tüylerle kaplı durumdadır ve bundan dolayı beyaz çay denmektedir. Beyaz çay minimum oksidasyon nedeniyle yüksek kateşin konsantrasyonlarını korur. Avrupa’da eczanelerde gramla satılmaktadır.
Melisa (oğul) otunun faydaları nelerdir? Melisa çayı nasıl hazırlanır?
Oolong çayının üretiminde yaprakların fermantasyon süresi yeşil çaydan daha uzun, siyah çaydan daha kısadır. Çin, Tayvan ve Japonya’da geleneksel olarak içilmektedir. Oolong çayda kateşin ve theaflavin seviyeleri genellikle fermente edilmemiş yeşil ve beyaz çayla tamamen okside olmuş siyah çay arasındadır.
Yaygın tüketilen ve besin değeri düşük olan çayın kalp damar hastalıkları, kanser türleri ve kronik hastalıklara karşı koruma sağlamaktadır. İşlenmesi sırasında kateşinlerin reaksiyonuyla oluşan theaflavin ve thearubigin çaya koyu rengini veren iltihap gidericiantioksidanlardır. Çayda bulunan (L-Theanin, kafein, florür, EGCG kateşini gibi) mikro besinlerde antioksidan özellikler taşır.
Özellikle düzenli sporla uğraşan kişilerde zihinsel uyanıklık sağlar, ağrı ve spazm giderir, insülin direnci sağlar. Yaraların daha hızlı iyileşmesi, diş çürüklerinin ve tansiyon dengesizliğinin önlenmesi gibi etkileri vardır.
Çayla ilgili kanser araştırmalarının çoğu yeşil çay üzerine yoğunlaşmıştır. Yeşil çaydaki polifenoller ve siyah çaylardaki theaflavinler ve thearubigin serbest radikal temizleme etkinliğine sahiptir ve hücreleri oksidatif stresin neden olduğu DNA hasarından koruyabilir. Ancak tütün ve alkolle birlikte kullanımı, fiziksel aktivite, kilo durumu, çayın üretim şekli, hazırlanışı ve tüketimi arasındaki farklardan dolayı yeterli bilimsel kanıt oluşmamıştır.
Ekinezyanın faydaları nelerdir? Ekinezya çayı neye iyi gelir?
Düzenli yeşil ve siyah çay içen kadınların meme ve yumurtalık kanseri riski daha düşüktür. Yoğun olarak yeşil çay içen erkeklerde prostat kanseri riskinde %48 ve kadın ve erkeklerde kolon, rektum veya kolorektal kanser riskinde %57 azalma olduğu bulunmuştur. Ayrıca çay, mide kanseri gelişme riskinde %48 azalma sağlar.
Ayrıca, tip 2 diyabet ve mide rahatsızlıklarına karşı koruyucudur, idrar akışını artırır ve stresi azaltma özelliği vardır.
Biberiyenin faydaları nelerdir? Biberiye yağı neye iyi gelir?
Çay ağacı yapraklarının buharla damıtılması yoluyla elde edilir. Avusturya yerlilerinin geleneksel ilacıdır. Akne, tırnak mantarı, kesikler ve böcek ısırıkları ve cilt sorunlarına karşı haricen kullanılır. Yutulursa, kafa karışıklığı, ataksi ve nadiren alerjik cilt döküntüsü yapabilir. Cilt ürünlerinde kullanılmaktadır.
Yeşil çay takviyelerinin spor yapan kişilerde kan dolaşımını artırarak, metabolizmayı hızlandırıp yağ yakımı sağladığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Bunun dışında zayıflamaya yönelik göstergeler zayıftır.
Bergamotun faydaları nelerdir? Bergamot yağı ve çayı neye iyi gelir?
Yeşil çaydan demleme sırasında en iyi tadı alabilmek için 65 ile 80 derece arasında bir sıcaklık gerekir. Sıcaklık aralığı, hangi tür yeşil çayın demlendiğine bağlıdır. Örneğin, Japon yeşil çayları, daha yüksek sıcaklıklara dayanabilirken, kokulu çaylar daha düşük demleme sıcaklıkları gerektirir.
Yaprak yeşil çay ile 2-4 dakika, çay poşetleri ile 1-3 dakika arası demleme süresi önerilir.
Bitki çayının zararı olmaz demeyin! İşte bitkilerin en önemli fayda ve zararları
Referanslar: 1- Black Tea, 2- Tea and Cancer Prevention, 3- Health benefits of drinking black and green tea
YAZIYI PAYLAŞ
YORUMUNUZ VAR MI?