Çavdar, ekmek yapımında ve hayvan yemi olarak kullanılan çok faydalı bir tahıldır. B vitamini bakımından oldukça zengin olan çavdar çok iyi bir lif kaynağıdır. Çavdar, sindirim sistemini destekler ve kabızlığı önler. Kalp damar hastalıkları, diyabet ve kansere karşı koruyucudur. Çavdarın sağlığa faydaları ile ilgili yayınlanmış çok sayıda bilimsel araştırma vardır. Düşük kalorili olduğu için zayıflamaya yardımcı olur. Glütenli bir besin olmasından dolayı çölyak hastaları ve glütensiz diyet yapan kişiler çavdar tüketiminden uzak durmalıdır.
İçindekiler
Çavdar, buğdaygiller familyasından bir tahıl bitkisidir. Genellikle ekmek yapımında ve hayvan yemi olarak kullanılır. Görünümü arpaya benzeyen çavdar, çok sağlıklı bir tahıldır. Soğuk ve kuru iklimde yetişir. Ekmekten viski yapımına dek birçok alanda kullanılabilir. Düşük kalorili olduğu için zayıflamak isteyenler için ideal bir besindir. Antioksidan bakımından zengin olan çavdar, iyi bir lif ve vitamin kaynağıdır. Başta diyabet, yüksek tansiyon ve prostat kanseri olmak üzere pek çok hastalığın gelişmesini engeller. (1)
Lifli besinlerin sağlığa faydaları ve en çok lif içeren gıdalar
Antioksidan bakımından zengin bir besin olan çavdar, aynı zamanda güçlü bir B vitamini deposudur. Başta B1 vitamini olmak üzere, B2, B3, B5, B6 vitamni ve B9 vitaminlerine ek olarak E vitamini içerir. Yanı sıra kalsiyum, demir, bakır, magnezyum ve fosfor gibi insan sağlığı için faydalı minerallere sahiptir.
Kalorisi düşük ve besleyiciliği yüksek olan çavdar, harika bir lif kaynağıdır. Günlük lif ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayabilir. Ayrıca içerisinde protein, karbonhidrat ve sağlıklı yağlar bulunur. 1 dilim çavdar ekmeği yaklaşık 83 kaloridir. (2)
Yüksek oranda lif içeren çavdar, sindirim sistemi için çok faydalıdır. Gaz problemini önemli ölçüde azaltabilir. Mide ağrısı ve krampları hafifletir. Ayrıca kabızlık, ülser, safra taşı ve kolon kanseri gibi ciddi hastalıklardan koruyabilir.
Düzenli çavdar tüketmek, safra hastalıklarını önlemeye yardımcı olur. Safra kesesi taşlarının oluşmasını engeller. İçerisindeki yüksek lif sayesinde safra asitlerini azaltabilir.
Çavdar gibi lif ve antioksidan içeren besinler, iltihaplanmaya karşı çok faydalıdır. Bazı araştırmalar, çavdar tüketmenin metabolik sendromu ve iltihabı azalttığını gösteriyor. (3)
Çavdarda bulunan lif ve antioksidan seviyeleri kansere karşı koruma sağlayabilir. İçerisindeki folik asit ve ligamanlar, meme kanseri oluşumuna sebep olan faktörleri önleyebilir. Ayrıca bazı çalışmalar çavdarın kolorektal kanser, prostat kanseri ve kolon kanserine yakalanma riskini de büyük ölçüde azalttığını göstermiştir. (4)
Magnezyum bakımından zengin olan çavdar, kan basıncını düşürmek için önemli bir besindir. Damar sertliğini önleyerek kanın damarlarda daha rahat dolaşabilmesini sağlar. Böylece kalp krizi ve felç tehlikesini engelleyebilir. Ayrıca, içeriğindeki potasyum sayesinde kandaki fazla sodyumun atılmasına da olanak sağlar.
Çavdar bol lifli bir bitki olduğu için diğer tahıllara göre daha düşük bir glisemik indekse sahiptir. Diyabetli kişiler çavdar tüketerek kan şekerlerini kontrol altında tutabilirler. Çavdardaki çözünür lif, tip 2 diyabete yakalanma riskini önemli oranda azaltır. (5)
İltihaba neden olan besinler! İltihap kurutan şifalı bitkiler ve kürler
Lif içeriği göz önüne alındığında çavdar, sindirim sağlığını iyileştirmek için harika bir besindir. Bağırsak aktivitesini düzenleyerek kabızlığı tedavi eder. Aynı zamanda çok iyi bir prebiyotiktir ve bağırsak dostu bakteri seviyelerini artırır.
Zayıflama sürecinde çavdar tüketmek, buğday veya arpadan daha faydalıdır. Zengin içeriğiyle metabolizmayı hızlandırabilir. Bol lif içermesi nedeniyle doygunluk vererek uzun süre tok hissetmenizi sağlar. Kalorisi çok düşük olan bu tahılı diyetinize güvenle ekleyebilirsiniz. Diyetisyenler özellikle obezite sorunu olan kişilere, beyaz ekmek yerine, tam tahıllı çavdar ekmeği yemelerini önermektedir.
Çavdar ekmeği beyaz ekmeğe göre 4 kat daha fazla lif ve %20 daha az kalori içerir. Özellikle kahvaltıda tüketildiğinde tokluğu artırarak iştahınızı bastırır. Araştırmalar, çavdar ekmeğinin 8 saate kadar doygunluk verdiğini gösteriyor. Bu nedenle, vücut yağını azaltmakta da fayda sağlayabilir. (6)
Çavdar, diyet için harika bir seçenektir. Günlük beslenme planınıza kolaylıkla dahil edebilirsiniz. Yulaf ezmesi hazırlar gibi çavdar gevreği hazırlayabilirsiniz. Lapa formunda sade yiyebilir veya lapaya fındık, badem, çilek gibi sağlıklı eklemeler yapabilirsiniz. Kurabiye ve bisküvilere ekleyip lezzetli atıştırmalıklar pişirebilirsiniz.
Yulaf nedir, nasıl tüketilmelidir? Yulafın faydaları nelerdir?
Çavdar çorbalarda, tatlılarda ve yemeklerde kullanılabilir. Kurabiye, bisküvi, kek ve pasta yapımında çavdar ezmesi tercih edilebilir. Çavdar ezmesi ayrıca 6 aydan büyük bebeklerin günlük mamalarına az miktarda eklenebilir. Çiğ tüketmek mide rahatsızlıklarına sebep olacağı için pişirerek tüketilmesi önerilir.
Çavdarı pişirebileceğiniz gibi çiğ olarak da tüketebilirsiniz. Bir süre suda bekleterek yumuşamasını sağlayabilirsiniz. Daha sindirilir bir hale getirmek isterseniz 8-14 saat suda beklettikten sonra 1-1,5 gün bekletip filizlendirebilirsiniz. Ancak hassas bir mideniz varsa, her türden çiğ tahıl mide rahatsızlığı yaşamanıza neden olabilir.
Malzemeler: 1.5 çay kaşığı kuru maya / 1,5 su bardağı (375 ml) ılık su / 1 çay kaşığı tuz / 1,5 su bardağı (200 gram) çavdar unu / 1,5 su bardağı (200 gram) tam buğday unu / 1 çay kaşığı kimyon tohumu (isteğe bağlı)
Hazırlanışı:Maya, tuz, çavdar unu, buğday unu ve suyu bir kapta birleştirip pürüzsüz olana kadar yoğurun (Çavdar unu oldukça kuru olduğundan hamur çok kuru görünüyorsa daha fazla su ekleyin). Hamuru hafif yağlanmış bir kaba alarak üzerini streçle kapatıp 1-2 saat mayalanmasını bekleyin. Sonrasında hamuru pürüzsüz bir ekmek haline getirin (bu aşamada kimyon tohumu ekleyebiliriz), yağlanmış bir ekmek kalıbına koyun, streç ile örtün ve tekrar kabarana dek 1-2 saat bekleyin. Fırını 220 °C önceden ısıtın. Ekmeğe bıçakla birkaç yatay kesi yapın ve 30 dakika kadar pişirin. Servisten önce 20 dakika bekletin.
Karbonhidrat nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve zararları
Çavdar ekmeği diğer ekmeklere oranla çok daha sağlıklıdır. Lif oranı ve besin değeri oldukça yüksektir. Özellikle B vitamini açısından çok zengindir. Kilo kontrolü sağlamak, kan şekerini dengelemek, kalp ve sindirim sağlığını desteklemek gibi birçok sağlık yararı vardır. Çavdar ekmeğini evinizde kendiniz de kolayca yapabilirsiniz.
Çavdar, glüten içeren bir besindir. Glütene karşı duyarlıysanız bu tahılı tüketmemelisiniz.
Glüten ve lif içeriği şişkinliğe sebebiyet verebilir. Çok tüketildiği zaman birçok ekmek türü gibi çavdar ekmeği de kiloya sebebiyet verebilir. Kalori dengesini sağlamak için bir diyetisyenden tavsiye almalısınız.
Çölyak hastaları gibi glütene duyarlı kişiler, glütensiz diyet yapanlar ve hamile veya emziren kadınlar çavdar tüketiminden kaçınmalıdır.
Gluten nedir? Hangi besinlerde bulunur? Zararları ve alerjisi
Lif ve glüten bakımından yüksek olan çavdar, bu bileşiklere duyarlı kişilerde şişkinlik yaratabilir. Fazla tüketilmesi halinde demir emilimini azaltabilir. Ayrıca çavdarın lezzetini artırmak için suni şeker eklenmiş olabilir, bu da diyetinize fazladan kalori ekleyecektir.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Metabolic profiling of sourdough fermented wheat and rye bread,2- Whole Rye Consumption Improves Blood and Liver n-3 Fatty Acid Profile and Gut Microbiota,3- Grains – a major source of sustainable protein for health,4- Effects of fibre-rich rye milling fraction on the functional properties and nutritional quality of wholemeal rye bread5- Rye a better choice than wheat for weight loss,6- Rye is healthy, thanks to an interplay of microbesYAZIYI PAYLAŞ
YORUMUNUZ VAR MI?