Borderline kişilik bozukluğu nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Borderline bozukluğu, kişinin düşünme ve hissetme şeklini etkileyen, günlük hayatında sorunlara neden olan ruhsal bir sağlık sorunudur. Bu kişiler, ilişkilerinde süreklilik sağlayamazlar, kimlik karmaşası yaşayabilir, iş seçimi, arkadaş seçimi gibi konularda sorunlar yaşarlar. Terk edilmekten korkar ve yalnız kalmaya tahammül edemezler. Gereksiz ve çok para harcama, rastgele cinsel ilişki, uyuşturucu kullanımı, tehlikeli araba kullanma, tıkınırcasına yemek yeme, borderline hastalarında görülebilen bazı belirtilerdir. Tekrarlayan intihar tehditleri ve hatta girişimleri, kendine zarar verici davranışlar da diğer önemli  belirtilerdir. Borderline hastalığı, genellikle ergenlik sonrası başlar ve erişkinlikte şiddetlenir ancak yaş ilerledikçe etkileri azalır. Günümüzde kesin tedavisi vardır.

Borderline nedir?

Borderline nedenleri

Borderline kişilik bozukluğunun tek bir nedeni yoktur. Hastalık çoğunlukla birkaç faktörün kombinasyonundan kaynaklanır. Borderline hastalığına neden olabilecek faktörler:

Genetik

Ebeveynlerinizden miras aldığınız genler sizi borderline geliştirmeye karşı daha savunmasız hale getirebilir. İkizlerle yapılan bir çalışmaya göre ikizlerden birinde borderline teşhis edildiyse, diğerinde de 2/3 oranında görülme olasılığı olduğu saptanmıştır. Ancak yine de henüz borderline ve genler arasındaki ilişki tam olarak kanıtlanamamıştır.

Beyin kimyasalları ile ilgili sorun

Birçok borderline hastasının beynindeki nörotransmiterlerde, özellikle serotonin seviyelerinde yanlış bir şey olduğu düşünülmektedir. Nörotransmiterler, beyin hücreleri arasında sinyal iletimi için kullanılan “haberci kimyasallar”dır. Değişen serotonin seviyeleri, depresyon, saldırganlık ve yıkıcı dürtüyü kontrol etmenin zorluğu ile ilişkilendirilmiştir.

Depresyon nedir? Neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavisi

Beyin gelişimi ile ilgili sorun

Borderline hastalarının beyinleri MRG ile incelendiğinde birçok hastada beynin üç bölümünün beklenenden daha küçük olduğu veya olağandışı aktivite seviyelerine sahip olduğu görülmüştür. Bu parçalar:

• Amigdala: Özellikle korku, saldırganlık ve endişe gibi “olumsuz” duyguları düzenlemede önemli bir rol oynar.
• Hipokampus: davranışları ve kendini kontrol etmeyi düzenlemeye yardım eder
• Orbitofrontal korteks: Beynin planlama ve karar verme ile ilgili olan kısmıdır.

Çevresel faktörler

Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerde bazı çevresel faktörler yaygın olarak görülmektedir:

• Duygusal, fiziksel veya cinsel taciz mağduru olmak
• Çocukken kronik korku ya da sıkıntıya maruz kalmak
• Ebeveynler tarafından ihmal edilmek
• Bipolar bozukluk, içki ya da uyuşturucu sorunu olan başka bir aile bireyiyle birlikte büyümek
• Bir ebeveyni kaybetmek

• Başkalarını idealleştirmek
• Başkalarının ona ebeveynlik etmesini beklemek
• Başkalarının ona zorbalık edeceğini düşünmek
• Diğer insanlar yetişkinmiş, o da çocukmuş gibi davranmak.

Borderline belirtileri

• Diğer insanlara karşı duyguları dikkat çekici düzeyde değişkenlik gösterir
• Duyguları kararsızdır; tutkulu sevgiden hor gören bir öfkeye doğru yer değiştirebilir
• Kumar oynamak, risk almak, dikkatsiz araba kullanmak
• Güvenli olmayan seks, aşırı para harcamak,
• Aşırı içki tüketmek, uyuşturucu kullanmak,
• Aniden iyi bir işten ayrılmak veya olumlu bir ilişkiyi birden bitirmek
• Kendine zarar veren ve riskli davranışlarda bulunabilir
• Çabuk sinirlenirler, hemen küsebilirler
• Aşağılayıcı ve alaycı olabilirler
• Uyumlu bir benlik duygusu geliştiremezler
• Meslek seçiminde sorun yaşarlar
• Sadakat duyguları zayıftır
• Yalnızlığa katlanamazlar, yoğun bir terk edilme korkusu yaşarlar
• Kronik depresyon ve boşluk duygusu yaşarlar
• Çok sık intihar duygusuna kapılırlar
• Stres dönemlerinde sık sık paranoya ve gerçeklikle temas kaybı yaşarlar

Paranoya nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Borderline teşhisi

Borderline kişilik bozukluğu çoğunlukla başka akıl hastalıkları ile birlikte görülür. Bu hastalıkların semptomları borderline kişilik bozukluğu semptomlarıyla örtüşüyorsa, teşhis ve dolasıyla tedavi zorlaşabilir. Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir kişinin ayrıca depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, madde kullanım bozuklukları veya yeme bozuklukları belirtileri yaşama olasılığı daha yüksektir. Bu sebeple teşhis yapılırken semptomları doğru ayırdetmek çok önemlidir.

• Hastalığın teşhisi için öncelikli olarak uzman psikolog ya da psikiyatr hastayla yaşadığı semptomlarla ilgili kapsamlı bir görüşme yapar ve çeşitli testler uygular.
• Diğer olası semptom nedenlerinin ekarte edilmesine yardımcı olabilecek dikkatli ve kapsamlı bir tıbbi muayene yapılır.
• Ailenin tıbbi geçmişinde herhangi bir akıl hastalığı öyküsü olup olmadığı araştırılır.
• Doğum öyküsünden başlayarak çocukluk, ergenlik yaşantıları, meslek ve iş hayatındaki çatışmalar, evlilik ve ilişki öyküsü, anne-baba ve çevreyle ilişkiler, ilgi ve hobiler, kültürel ve dini faktörler ve cinsel yaşam ile ilgili konular görüşmenin gelişimsel ve sosyal öykü kısmıdır. Motor etkinlik, konuşma, duygudurum, duygulanım, düşünce içeriği, düşünce süreci, algı bozuklukları ruhsal durum muayenesinde ele alınan temel işlevlerdir. Bu sayede organik ve psikolojik zeminli ruhsal sorunlar, hastaneye yatma ihtiyacı olup olmadığı, intihar riski gibi birçok probleme isabetle yaklaşılabilir. Ayrıca genetik ve biyolojik özellikler de gözden kaçırılmamış olur.
• Son olarak da kişinin toplumsal uyumunda, düzenli iş tutabilmesinde, ilişkilerinde süreklilik sağlayabilmesinde önemli bozulmaların uzun süre bulunması durumunda bir kişilik bozukluğundan bahsedilebilir.

Borderline tedavisi

Diyalektik davranışçı terapi

Marsha Linehan tarafından, Borderline Kişilik Bozukluğu tanısı olan hastaların tedavisi için 1980’li yıllarda geliştirilen Diyalektik Davranış Terapisi kişilere problemlerini çözmeyi öğreterek yaşamlarındaki gündelik sorunları ele almanın ve duygularını kontrol etmenin daha etkili ve sosyal olarak daha kabul edilebilir yollarını kazandırarak onlara yardım etmeyi içerir. Kişilerarası becerilerinin iyileştirilmesi ve kaygılarının kontrol edilmesi üzerine de çalışır. Temel odağında da empatik kabul edici dinleme tekniği vardır.

Şema terapisi

Psikodinamik terapi

Sınır kişilikler tedaviye karşı dirençlidir. Bu hastalarla güven ilişkisi olağandışı zordur. Terapotik ilişki için de bu durum bir zorluktur. Hasta terapisti bir idealleştirir bir kötüler. Bazen destek için ve anlaşılmak için yalvarır bazen de zaman kaybıymış gibi yaşar. Ebeveynler ve erken çocukluk yaşantıları odaklı terapide terapist danışanla olan ilişkisini güçlendirerek duygularını ve ilişkilerinde yaşadığı sorunları daha iyi anlamasını sağlar.

Antidepresan nedir? Ne işe yarar? Yan etkileri ve depresyon tedavisi

İlaç tedavisi

Borderline kişilik bozukluğu tedavisi için özel bir ilaç bulunmasa da depresyon, dürtü kontrol sorunları, öfke ve anksiyete gibi semptomların tedavisinde antidepresan ve duygudurum dengeleyiciler kullanılabilmektedir.

Hastanede tedavi

Doktorunuz, semptomların şiddetlenmesi durumunda psikiyatrik hastane veya klinikte tedavi görmenizi önerebilmektedir.

Alternatif terapiler

Omega 3 nedir, ne işe yarar? Faydaları nelerdir, hangi gıdalarda bulunur?

Borderline hastaları ne tür sorunlar yaşar?

Sınır kişilikler insan ilişkilerinde tartışmacı, huzursuz ve iğneleyicidirler. İlişki içinde oldukları insanlarla yükseklere çıkarma ve yerin dibine batırma duyguları arasında değişen genellikle fırtınalı ve geçici bir dizi yoğun bire bir ilişkiler kurma eğilimindedirler.

Zorlayıcı bir tarzda sosyal olma ihtiyacı hissederler. Her zaman özel bir ilgi ve dikkat isterler. Terkedilmekten korktukları için genellikle terk ederler. Bazen de aksine yakın ilişki içinde oldukları insanların gözündeki değerlerini anlamak için çılgınca denilebilecek riskli davranışlar gösterebilirler.

Borderline ve depresyon

Sınır kişilik bozukluğu ergenlik döneminde başlar ve kadınlarda erkeklerden daha çok görülür. Bu hastalara aynı zamanda depresyon gibi duygudurum hastalıkları da eşlik edebilir. Sınır durum hastalığına sahip kişilerin depresyonu klasik duygu durum hastalığından farklıdır. Bu hastalarda somatik şikayetler, suçluluk, umutsuzluk ve sıkıntı daha az görülür.

Bu hastalar kronik depresif ve azimli birer bağımlıdırlar. Sürekli olarak bir duygusal hastalıktan diğerine geçerler. Daima huzursuz bir heyecan hissederler. İçlerinde dayanılmaz bir boşluk duyguları vardır.

Borderline kişilik bozukluğu ve güven duygusu

Sınır kişilik bozukluğu olan kişiler ilişkilerinde ve duygu durumlarında durağan olmayış sergilerler, Duyguları kararsızdır ve beklenmedik biçimde oynayabilir. Özellikle de öfkeye dönüşebilir. Sınır kişiliklerin iyi ve kötü olarak iki kutuplu bir bakış açıları vardır. İnsanlar ya iyi ya da kötüdürler ya da öyle duygusal iniş çıkışlar yaşarlar ki aynı gün içinde bile aynı insanı bir iyi bir kötü olarak niteleyebilirler.

İnsanların iyi ve kötü özelliklerini bir araya getirmede başarısız olurlar. Sınır kişilikler kendilerini de dünyayı da siyah-beyaz olarak tanımladıklarından diğer kişilerin ve kendi benliklerinin birbirine zıt özelliklerini anlamada yetersiz kalırlar.

Borderline ve şizofreni

Borderline hastalığının teşhisindeki zorluklardan biri de şizofreni ile benzer belirtiler göstermesidir. Ancak, şizofreni hastalarının psikolojik ve ilişkisel deneyimleri, borderline hastalarınınkinden farklıdır. Genel olarak, şizofreni hastalarının öz benlik duygusuyla daha fazla problemi vardır. Borderline hastalarına göre daha sık çoklu kişilik ve geri çekilme sorunu yaşarlar. Şizofreni hastalarının çoğunda halüsinasyon atakları görülür. İşitsel halüsinasyon atakları nedeniyle gerçek insanlardan uzaklaşırlar.

Borderline ve şizofreni hastalarının genel duygusal ve psikolojik deneyimlerindeki farklılıklar, tedavide de farklılık oluşmasına neden olur.

Şizofreni nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Borderline kişilik bozukluğu ve bipolar bozukluk

Bazen borderline ile bipolar bozukluk birbirine karışabilir çünkü yoğun duygusal tepkiler, depresyon ve dürtüsel davranış gibi benzer semptomlara sahiptirler. Bununla birlikte, aslında farklı tedavi seçenekleri olan iki farklı durumdur.

Borderline kişilik bozukluğu, hastanın koşulsuz olarak insanlardan farklı hissetmesini, düşünmesini, ilişki kurmasını ve davranmasını sağlayan bir tür kişilik bozukluğudur. Bipolar bozukluk ise, ciddi duygudurum değişikliklerine neden olabilecek bir hastalık kategorisi olan bir tür duygudurum bozukluğudur.

Bipolar bozukluk nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Borderline kişilik bozukluğunun tedavisi zor olabilir. En iyi ilacı ve doğru terapisti bulmak zaman alabilir, bu yüzden denemeye devam etmek çok önemlidir. Bipolar bozukluk tedavisinde ise genel olarak, ilaç ve psikoterapi kombinasyonu son derece etkili olmaktadır. Kendi kendine hastalık yönetimi ve tamamlayıcı tıp teknikleri gibi ek araçlar da semptomları azaltmaya ve genel ruh sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Etkili tedavi ile, bipolar kişiler sıklıkla herhangi bir semptom yaşamadan hayatlarına devam edebilirler.

Borderline hastalarına öneriler

• Hastalığınızın sebeplerini ve tedavi yöntemlerini araştırın.
• Öfke patlamalarına veya fevri davranışlara yol açan tetikleyicileri öğrenin.
• Doktorunuzun yardımıyla, stresli durumlarda ne yapacağınıza dair bir plan oluşturun.
• Sorunlarınızı daha iyi anlamaları ve sizi desteklemeleri için yakınlarınızı da tedavi planınıza dâhil edin.
• Borderline kişilik bozukluğuna sahip diğer bireylerle iletişime geçin
• Eskiden düşünülenin aksine hastalığınızın tedavi edilebilir olduğunu unutmayın. Düzenli ve uzun süreli terapiyle iyileşebilirsiniz. Sabırlı olun.
• Bu alanda tecrübeli bir hekim tercih edin ve sık hekim değiştirmeyin.

Referanslar: 1- Borderline Personality Disorder, 2- Symptoms of Borderline Personality Disorder, 3- Causes of BPD

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör