Böbrek reflüsü nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

6 Mart 2015 | 9 Mart 2023 | Kategori: Böbrek Sağlığı, Sağlık Sözlüğü Print

232 Paylaşım

Böbreklere idrar reflüsü (vezikoüretereal reflü) çocuklarda en sık rastlanılan ürolojik bir problemdir. İdrar kesesinde toplanmış olan idrarın normalin tersine böbreklere geri akmasıdır. Böbrek reflüsünün nedeni idrar kanalının idrar kesesine açıldığı noktanın genetik yapısal bozukluğu olabileceği gibi idrar kesesinin dışarı açıldığı noktadaki anatomik veya fizyolojik bir darlıkta olabilir. Çocuğunuz sık sık ateşli idrar yolları enfeksiyonu geçiriyorsa, ailenizde böbrek reflüsü hastası varsa veya idrar yapmakta zorlanıyorsa, mutlaka böbrek reflüsü açısından incelenmeli. Böbrek iltihabı geçiren çocukların %25 – 40’ında görülen böbrek reflüsü, tedavi edilmediğinde böbrek yetmezliğine yol açabilen ciddi bir hastalıktır. Bu sebeple böbrek reflüsünün belirtileri, nedenleri ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olmak ve bu hastalığı ciddiye almak hayati öneme sahiptir.

İçindekiler

Böbrek reflüsü nedir?

Böbreklere idrar reflüsü (Vezikoüretereal reflü) çocuklarda en sık rastlanılan ürolojik problemdir ve pediatrik ürolojinin en tartışmalı konularından biridir. Tanım olarak idrar kesesinde toplanmış olan idrarın normalin tersine böbreklere geri akmasıdır. Bu geri akış (reflü) böbreklerin hem yüksek basınçlı hem de kirli idrarla temasına neden olarak uzun dönemde böbrek hasarına neden olabilir.

Böbrek ağrısı neden olur? Ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavisi

Böbrek reflüsü nedenleri

Nedeni idrar kanalının idrar kesesine açıldığı noktanın genetik yapısal bozukluğu olabileceği gibi idrar kesesinin dışarı açıldığı noktadaki anatomik veya fizyolojik bir darlık da idrar kesesinin içinde yüksek basınca yol açarak böbreklere ikincil kaçağa neden olabilir. Tüm çocukların sadece %1 – 2’sinde reflü görülmektedir fakat böbrek iltihabı geçiren çocukların %25 – 40’ında reflü mevcuttur. Doğum öncesi tespit edilmiş böbrek şişliklerinin (hidronefroz) %17 – 37’sinde eşlik eden reflü mevcuttur.

Bu yüksek sıklığı nedeniyle ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren her çocuğun reflü açısından taranması tavsiye edilmelidir. Reflünün kalıtsal olarak iletildiği gösterilmiştir. Kardeşinde reflü olan çocuklarda %30, anne veya babasında reflü olan çocukların %70’inde reflü tespit edilmiştir. Bu nedenle reflüsü olan çocukların kardeşleri ve ileride olacak çocuklarının da reflü açısından değerlendirilmesi gerekir. Tedavi edilmemiş reflü çocukluk çağı yüksek tansiyonun en sık nedenidir ve tedavisiz reflüsü olan çocukların %10 ila 20’sinde böbrek yetmezliği gelişmektedir.

Böbrek reflüsü belirtileri

Kanlı ve kokulu idrar yapmak
İdrar yaparken yanma hissi
Bel ve karın bölgesinde ağrı
Sık sık az miktarda idrar yapmak
Yenidoğanlarda, kusma ve isal
Kabızlık
İştahsızlık, kilo kaybı
Yüksek tansiyon

Bebeklik döneminde ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçirilmesi, yine idrar testinde proteine rastlanması da hastalık için risk faktörüdür. Bebek anne karnında iken çekilen ultrasonda böbrek genişliği tespit edilmesi doğum sonrasında hastalık teşhisi için ek tetkik gerekçesi olmalıdır.

Üroloji (bevliye) nedir? Ürolog hangi hastalıklara bakar?

Böbrek reflüsü teşhisi

Reflünün varlığının belirlenmesi ve eğer varsa idrar kanalında yaptığı değişikliklere göre sınıflanması için en sık kullanılan radyolojik yöntem idrar kesesi analiz edilir. Bu yöntem idrar kanallarının yapısı kesin olarak ortaya konulabildiği için tercih edilir, bu işlem ile çocuğun röntgen ışınlarına maruz kalması çekince yaratmaktadır. Buna alternatif olarak daha az radyasyona maruz kalınmasını sağlayan radyonüklit sistografi önerilmiştir. Bu yöntemlerle böbreğe olan kaçak 1’den (en az) 5’e (en ciddi) kadar derecelendirilir.

Böbrek fonksiyonun ve böbrek dokusundaki hasarın belirlenmesi için tercih edilen yöntem DMSA böbrek sintigrafisidir. Voiding cyctourethrography ve DMSA böbrek sintigrafinin ortak kullanımı ile reflünün doğal seyri hakkında bir tahminde bulunulabilir. Yapılması reflünün tedavi şemasının belirlenmesi açısından zorunlu olan bu iki yöntem dışında idrar yapmasında veya tutmasında sorunu olan çocuklarda ek olarak idrar kesesinin fonksiyonlarının değerlendirildiği ürodinami tetkiki yararlı olacaktır. İdrar yapma bozukluğu tedavi edilen çocuklarda buna bağlı gelişmiş reflünün de iyileştiği görülmektedir.

Böbrek reflüsü nasıl tedavi edilir?

Optimal tedavi şeması üzerinde halen bir ortak görüş olmasa da tedavinin temel amacı antibiyotik baskılama tedavisi veya cerrahi yöntemlerle böbreği enfekte idrara karşı koruyarak kalıcı böbrek hasarının engellenmesidir. Uygun tedavinin belirlenmesi için reflünün derecesinin ortaya konması ve böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekir.

Böbrek taşları genetik yolla geçebilir ve tüm aileyi etkileyebilir

Tedavinin temeli erken teşhis ve yakından takibe dayanır ve bu şekilde böbrek dokusunun korunması amaçlanır. Reflü çocuk büyüdükçe kendiliğinden geçebileceğinden tedavide ilk basamak bütün hastaların bir yaşlarına gelinceye kadar yüksek miktarda sıvı içmelerinin teşviki, idrar keselerinin tam boşaltılmasının sağlanması ve düşük doz antibiyotik koruması ile enfeksiyonların engellenerek takip edilmeleridir. Bu dönemde enfeksiyon açısından koruyucu olarak erkek bebeklerin sünnetleri önerilmektedir.

Bir ila beş yaş arasında çocuklarda 1 ila 3. seviye reflülerin takibine devam etmek daha doğruyken, 4 ve 5. derece reflüye sahip olan, takiplerinde antibiyotik korumasına rağmen ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren, böbreğinde yeni hasar bölgeleri beliren veya çift toplayıcı sistem gibi anatomik bozukluğu olan çocukların bu dönemde cerrahiye yönlendirilmeleri daha uygundur. Beş yaşından sonra reflü bulguları devam eden tüm kız çocuklarda cerrahi düzeltme önerilirken, çok seyrek durumlar dışında erkeklerde 5 yaşından sonra antibiyotik baskılama tedavisi dahil herhangi ileri bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz.

Böbrek reflüsü ameliyatı

Cerrahi olarak reflünün düzeltilmesi endoskopik, laparoskopik veya açık cerrahi ile gerçekleştirilebilir. Endoskopik tedaviler birçok ağır olmayan reflüde ilk tedavi seçeneği olarak görülmektedir. Henüz başarıları bilimsel olarak kesin olarak ispat edilememiş olmasına rağmen, idrar kanalının keseye bağlandığı noktaya ufak bir miktar vücut ile uyumlu sentetik malzeme enjekte edilerek anatomik bozukluk düzeltilir.

Bu yöntemler uygulama kolaylığı ve düşük yan etkisi ile cerrahlar tarafından tercih edilmektedir. Bu yöntem ile 1. ve 2. derece reflüler %75 oranında başarı ile tedavi edilebiliyor. Reflü ciddiyeti arttıkça veya idrar yapma bozuklukları tabloya eklendiğinde bu başarı oranı %50-60 düzeyine düşmektedir. Açık cerrahi ile reflü düzeltilmesi idrar kanallarının idrar kesesine giriş noktalarının yeniden şekillendirilmesine dayanır. Bu yolla yapılan düzeltmeler %92 – 98 gibi çok yüksek başarı oranlarına sahiptir.

Böbrek yetmezliği nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Bu tür ameliyatlar çocuklar tarafından çok zor olmadan tolere edilirler ve çoğunlukla bir hafta gibi kısa bir sürede çocuklar gündelik aktivitelerine geri dönebilirler. Laparoskopik yöntemler açık ameliyatlara benzer başarı oranlarına sahip olmasına rağmen ameliyat sürelerinin uzun olması ve cerrahi zorlukları nedeniyle çok popülarite kazanmamışlardır. Ufak çocuklarda standartları henüz belirlenmediğinden sadece deneysel uygulama alanı bulan DaVinci robotik destekli cerrahi yöntemi yaşı daha ileri grupta başarı ile uygulanmaya başlamıştır.

Sonuç olarak, ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren, ailesinde reflü hikayesi olan veya idrar yapma sorunları olan çocukların mutlaka reflü açısından değerlendirilmeleri gerekir. Uygun takip ve tedavi ile çocuklarımızı böbrek kaynaklı yüksek tansiyondan ve böbrek yetmezliğinden korumamız mümkün olacaktır. Hazırlayan; Üroloji Uzmanı Op. Dr. Levent Gürkan