Biyokimyasal tarama testleri ve özellikleri

I.ve II.Trimester tarama testleri prenatal tanı yöntemeleri:
Non invaziv yöntemler: Görüntüleme (MR, üç boyutlu USG), obstetrik USG (ayrıntılı USG), fetal görüntüleme, biyokimyasal testler.
İnvaziv yöntemler: amniosentez, koryon villus biyopsisi, kordosentez, fetal doku biyopsisi.

Biyokimyasal testler:

1. Trimester tarama testleri: PAPP-A. PAPP-A + serbest beta HCG. PAPP-A + serbest beta HCG + nukkal kalınlık.
2. Trimester tarama testleri: AFP, beta HCG, estriol (E3).
İdrarda yapılan tarama testleri: beta core HCG, hiperglikozlanmış HCG.
Diğer: inhibin-A, S-100, SP-1 (pregnancy spesifik beta 1 glikoprotein), EMBP (eozinofik major basic protein), fetal hücreler.

AFP nedir:

Albümine benzer bir glikoprotein olup molekül ağırlığı 70 kilodaltondur. Kodlayan genin 4. kromozomun uzun kolunda lokalize olduğu belirlenmiştir. Fetusta erken dönemde yolk salkda sentezlenir. Birinci trimester sonlarına doğru yolk salk dejenerasyona ve atreziye uğradığından fetal karaciğer en önemli sentez yeri haline gelir. Böbrek, GIS, plasentadan da salındığı belirtilmektedir. Fetusta dominant serum proteinidir ve normal insandan çok daha yüksek konsantrasyondadır. Fonksiyonu hala tam olarak belirlenememekle birlikte organogenesis için gerekli bir protein olduğu kabul edilmektedir. Hormon taşıma görevi ve bebeğin annede kalmasını sağlayan hücresel ve hümoral bağışıklığı baskılayan bir protein olduğu da düşünülmektedir.

AFP’nin yükseldiği durumlar – amniotik sıvı yoluyla:

NTD, omfalosel, gastroşizis, konjenital cilt defektleri, kistik higroma, amniotik bant sendromu, duodenal atrezi, özafagus atrezi, diyafragma hernisi.

AFP’nin yükseldiği durumlar – transplasental yol ile:

Plasental travma: fetomaternal kanama, amniosentez, kordosentez, koryon villus biyopsisi, travma.
Plasenta yapı bozukluğuna bağlı: pre-eklampsi, IUGR, Rh izoimmunizasyonu.
Yapım fazlalığı: çoğul gebelik.
Amniotik sıvıya geçmediğinden plasental geçiş artışı: renal agenezi, üretral obstrüksiyon, oligohidramnios.

AFP’yi etkileyen faktörler: Ağırlık, ırk, DM, sigara. Gebeliğin 12. haftasında 32. haftaya kadar haftalık % 15 artış olur.
Prenatal tanıda AFP: Maternal serum AFP değerlendirilmesi için en uygun zaman 16-18. haftalardır. Maternal serum değerleri MOM (multiples of median) olarak belirtilir. AFP MOM değeri gestasyonel yaşa göre 2.0-2.5 ve üzeri ise NTD riski artmıştır ve ileri araştırmaya gerek vardır. Anensefalik gebelikleri %90, sipina bifidalı gebelikleri ise %80 oranında saptayabilir.
USG ve amniosentezde nedeni açıklanamayan AFP yüksekliği: preterm doğum, IUGR, pre-eklampsi, ablasyo plasenta riski artmıştır.

AFP ile kromozomal hastalık taraması: Karaciğerde yeterli AFP sentezlenmez, maternal serum AFP düşer, amniyon sıvısında AFP düşer. Down sendromuna yakalanma oranı % 21’dir. Yaşla beraber kullanılırsa %40’a çıkar.

Maternal serum AFP’nin azaldığı durumlar: hesaplanandan düşük gestasyonel yaş, kromozomal trizomiler, mol hidatiform, fetal ölüm, artmış maternal kilo.

ASHE nedir:

Sinir hücrelerinde, eritrositlerde bulunur.
ASHE’nin yüksek olduğu durumlar: batın duvarı defekleri, kistik higroma, konjenital nefroz, fetal kan kontaminasyonu.

HCG nedir:

Hemen hemen tüm insan dokularında sentezlenebilir. Plasenta proteini glukozlayarak yan ömrünü uzatmaktadır. Alfa subüniti FSH, LH, ve TSH ile aynıdır. 8-10. gebelik haftasında 100.000 IU/L’ye çıkarak maksimuma ulaşır. 18-20. gebelik haftasında 10.000-20.000 IU/L düşer. Beta subüniti ölçülür. Down sendromu için en değerli parametredir.

HCG fonksiyonları:

Sitotrofoblastlardan salgılanmakta ve sinsityotrofoblastlardan GnRH, HPL ve ACTH salgılanmasını sağlamaktadır. Corpus luteumun devamlılığını sağlar. Fetal testis ve adrenalde steroid sentezini uyarır.

Estrojenler:

E1 (estradiol):

6-8. haftalarda yükselmeye başlar. 36. haftada 6-40 mg/mL’ye ulaşır. Bu haftadan sonra hızlı bir artış görülür. Estradiol yapımı anne ve fetustan eşit miktarda DHEAS kullanılarak gerçekleşir. Bu yüzden fetal monitorizasyonda kullanılamaz.

E3 (estriol):

9. Gebelik haftalarında fetal adrenal kökenli 16-DHEAS kullanımıyla elde edilir. 34-39. haftalarda maksimum olur. Fetal monitorizasyonda kullanımı uygundur.

Ayırıcı tanıda:

Adrenal hipofonksiyon, plasental sulfataz eksikliği, plasental aromataz eksikliği.

Maternal serum parametreleri:

Anomali           AFP              HCG             sE3

NTD                    Artar             Normal          Normal

Trizomi 21         Azalır             Artar               Azalır

Trizomi 18         Azalır             Azalır              Azalır

İnhibin A

Gonadlarda ve plasental dokuda sentezlenen, alfa ve beta ünitelerinden oluşan heterodimerik bir glukoproteindir. 10 haftaya kadar maternal serumda artar ve 10-25 haftalarda çok hafif değişim olur. Termde pik değerine ulaşır. Hem normal hem de anormal gebeliği olanlarda HCG ve inhibin-A maternal serum konsantrasyonları kuvvetli bir korelasyon gösterir. İki kontrollü çalışmada ikinci trimesterde Down sendromlu gebeliği olan anne serumunda düzeylerinin 2.1 ve 2.2 MOM düzeylerinde olduğu gösterilmiştir. Tek başına %6 yanlış pozitiflikle %42 oranında Down sendromunu yakalama oranı belirtilmişken, üçlü test dee eklenmesi ile Down Sendromu tespit oranını %5 yanlış pozitiflikle %75’lere çıkardığı saptanmıştır.

S-100:

Düşük molekül ağırlıklı kalsiyum bağlayan bir proteindir. S-100 geni Down sendromunun fenotipinden sorumlu bölgede lokalizedir. Down Sendromluların beyin hücrelerinde immünohistokimyasal olarak daha yüksek expresyonda gösterilmiştir. Down sendromlu fetüslerin kanında da yüksek bulunmuştur. Henüz anne kanına geçiş gösterilememiştir.

Gebeliğe özgü beta-1 glikoprotein:

Plasentada üretilen SP1’in tam fonksiyonu bilinmemektedir. 8-14. haftalardaki serum konsantrasyonu Down sendromlu gebelerde 0.27-0.89 MOM arasında bulunmuştur. Tarama testi olarak Down sendromu için yapılan çalışmalarda SP1’in b-HCG ile korelasyon gösterdiği; fakat b-HCG kadar etkili olmadığı düşünülmektedir. Tarama testinde ek bir avantaj getirebileceğini ileri sürülmektedir.

Eozinofilik major basic protein (EMBP):

Plasenta tarafından salgılanır. Fonksiyonu tam olarak bilinmemektedir. 14-20 haftalar arasında Down sendromu yakalama oranı %5 yanlış pozitiflikle %48 olarak belirtilmiştir. Üçlü tarama testine eklenebilir.

Üçlü test:

AFP + HCG + sE3. Üçlü test en doğru olarak gebeliğin 16-18. haftalarında yapılır ancak 15-22 haftalar arası da yapılabilir. Risk altında olan kişilerde hiçbir zaman amniosentezin yerini tutmaz (35 yaş üstü kişilerde %20-30 oranında trizomi 21 atlanabilir). Yaşla korele edildiğinde Down sendromu yakalama oranı %60-65 düzeylerindedir ve ileri yaşlarda bu oran %75’lere çıkmaktadır. Trizomi 18 yakalama oranı %0.4 yanlış pozitiflikle %60’tır. Cut-off değeri önemlidir ve alınan cut-off değeri düştükçe yanlış pozitiflik azaldığı gibi saptama oranı da azalmaktadır. Down sendromunlu gebeliklerde konjuge estriol ve AFP düzeyi normalden düşük, beta HCG düzeyi yüksektir.

Dörtlü test:

Üçlü test + inhibin A. Beta HCG + AFP ile trizomi yakalama oranı %62’dir. Beta HCG + AFP + E3 ile % 69-90 oranında trizomi yakalama oranı verilmiştir. Beta HCG + AFP + E3 + inhibin ile trizomi yakalama oranı %70-93 bulunmuştur.

İntegre test:

Birinci trimestir tarama testi + ikinci trimetir tarama testi. %5 yanlış pozitif, %90-93 doğru saptama vardır.

PAPP-a ve serbest beta HCG:

Down Sendromundan etkilenmiş gebeliklerde anne serum beta hCG yüksek bulunmuştur. Beta hCG tek başına Down sendromu yakalama oranı 41.8’dir. PAPP-A ve beta hCG’nin birlikte değerlendirilmesinde yakalama oranı %64’dür.

Trizomi tarama ve tanısı (11-14 hafta):

100 bin gebede

Maternal yaş > 35                                          % 50

Nukkal kalınlık ( NK)                                       % 75

NK + beta HCG + PAPP-A                              % 90

NT + NK + beta HCG + PAPP A-                     % 97

Maternal kanda fetal hücre:

Trofoblast, lenfosit, nükleuslu kırmızı kan hücresi, granülosit, mezenkim hücreleri. Anne kanından intakt fetal hücre elde edilmesi non-invaziv prenatal genetik testler için çekici bir alternatif yöntemdir. Fetal hücrelerin plesantal-uterin arayüzeyden anne kanına geçtiği düşünülmektedir. Anne kanında fetal hücreler nadir bulunur. 10⁵-10⁹ maternal hücreye karşı 1 fetal hücre bulunur. Anne kanında fetal hücre geçişinin arttığı durumlar fetal aneuploidi ve preeklampsi.

Enes Başak

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör