Bademcik iltihabı ve hastalıkları neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Bademcik, boğazın her iki tarafta bulunur; bağışıklık sisteminin hastalıklara karşı ilk savunma hattıdır. En sık karşılaşılan bademcik hastalığı bademcik iltihabıdır. Özellikle kış aylarında çocuklarda sıkça görülür. En yaygın belirtileri boğaz ağrısı, ateş, şiş ve kızarmış bademciklerdir. Soğuk algınlığına bağlı olarak gelişen iltihaplar evde istirahat ve ilaç tedavisi ile kolayca atlatılabilir. Ancak iltihaplanma kronikleşirse durum ciddileşebilir. Son seçenek olarak ameliyatla bademciklerin alınması gerekebilir. Bademcik hastalıkları arasında bademcik taşları ve bademcik kanseri bulunur. Bademcik taşları genellikle evde bakımla tedavi edilebilir. Ancak bademcik kanserinde radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi müdahale gerekebilir. 

Bademcik nedir?

Bu bademcikler dışında, burun boşluğunun arka tarafında, ağız çatısı üzerinde geniz eti olarak bilinen farenjit tonsili (adenod) ve dilin taban yüzeyindeki lenf dokusu olan lingual bademcikler de vardır.

İltihap neden olur? Belirtileri, tedavisi ve kurutan diyetler

Bademcik ne işe yarar?

Bademcikler bağışıklık sisteminin hastalıklara karşı ilk savunma hattını oluşturur. Beyaz kan hücreleri (lökosit) ve antikorlar üreterek vücudun enfeksiyon ile mücadele etmesine yardımcı olur. Ayrıca bakteri, virüs gibi yabancı maddeleri filtreleyerek akciğeri korur.

Geçmişte evrimle işlevlerini yitirip işe yaramadıkları düşünüldüğünden bir enfeksiyon durumunda rahatlıkla ameliyatla alınan bademciklerin aslında oldukça faydalı organlar olduğu zamanla anlaşılmıştır. Günümüzde özel durumlar dışında bademcikler ameliyatla alınmamaktadır. (2)

Bademcik hastalıkları nelerdir?

• Bademcik iltihabı
• Bademcik taşları
• Bademcik kanseri

Lökosit (akyuvar) nedir? WBC yüksekliği ve düşüklüğünün nedenleri

Bademcik iltihabı nedir?

• Peritonsiller selülit ve apsesi: Peritonsiller selülit bademcik zarıyla boğaz dokusu arasındaki yumuşak dokunun iltihaplanmasıdır ve özellikle yetişkinlerde daha sık görülür. Peritonsiller apse ise bu yumuşak dokunun içerisinde irin birikmesidir.
• Mononükleoz: Epstein-Barr virüsünün enfeksiyona yol açtığı akut bir bademcik iltihabı hastalığıdır ve daha çok çocuklarda görülür.
• Strep boğaz enfeksiyonu: Streptokok bakterisinin bademcik ve boğazı enfekte etmesidir ve yaygın olarak çocuklarda görülür.
• Bademcik büyümesi: Çocuklarda bağışıklık sistemi gelişirken antikor üretimi arttığından palatine bademcikler ve geniz eti yetişkinlere göre normalden büyüktür.

Bir enfeksiyon geliştiğinde özellikle geniz eti daha da büyüyerek solunum yolunu kapatıp horlama veya uyku apnesine yol açabilir. Bademcik iltihabı  akut ya da kronik olarak iki şekilde gelişebilir. Akut tonsillit daha çok çocuklarda görülür ve sık sık tekrarlanırsa kronik tonsillit olarak tanımlanır. (3)

Farenjit nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Bademcik iltihabı belirtileri

• Boğaz ağrısı
• Ateş ve Titreme
• Bademciklerde kızarma, beyaz veya sarı lekeler
• Bazen ağrılı yutma güçlüğü
• Ses değişiklikleri
• Kötü ağız kokusu ve iştahsızlık
• Kulak veya baş ağrısı
• Boyun sertleşmesi
• Şişmiş lenf bezleriyle bağlantılı çene-boyun hassasiyeti ve ağrı
• Halsizlik, kırgınlık, vücutta ve özellikle eklemlerde ağrı
• Çok küçük çocuklarda bu belirtilerle birlikte mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve artan huysuzluk ta görülebilir

Belirtiler enfeksiyona neden olan mikroba ve hastanın vücut direncine göre farklılıklar gösterebilir. Nadir durumlarda, bademcik iltihabı boğazın aşırı şişmesine, dolayısıyla solunum zorluğuna yol açabildiğinden böyle bir durumda derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Ayrıca 39,5 dereceden yüksek ateş, kas güçsüzlüğü, boyun tutulması ve iki günden fazla süren boğaz ağrısı söz konusu olduğunda vakit kaybetmeden doktora görünmelidir. (4)

Bademcik iltihabı teşhisi

Bademcik iltihabının teşhisi fiziksel muayeneye dayanır. Ayrıca iltihaplanmanın nedenini belirlemek için başka testler yapılabilir. Başlıca testler şunlardır:

• Boğaz kültürü testi: Bu testte ucuna pamuk sarılı steril bir çubuk bademciklere ve yutağa (ağız ve burun boşluklarıyla gırtlak ve yemek borusu arasındaki boşluk) sürülerek o bölgeden örnekler alınır. Laboratuvarda bu örnekler incelenerek hastalığa neden olan streptokok gibi bakteriler araştırılır.
• Monospot testi: Bu testte hastadan alınan kan örneği laboratuvarda incelenerek bademcik iltihabının kaynağının Epstein Barr virüsü olup olmadığı araştırılır.

Boğaz ağrısı neden olur, ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavisi

Bademcik iltihabı tedavisi

Bademcik iltihabı evde tedavi

Soğuk algınlığına bağlı gelişen bademcik iltihabı evde bakımla kolayca geçebilir.

• Bol sıvı tüketin
• Çok dinlenin,
• Günde birkaç kez sıcak tuzlu suyla gargara yapın
• Boğaz pastilleri kullanın,
• Evde havayı nemli tutmak için örneğin kalorifer peteklerinin üzerine bir kap su koyun
• Evi sık sık havalandırın
• Sigara dâhil her türlü dumandan kaçının.

Bademcik iltihabı ilaçla tedavi

Bademcik iltihabının şiddetine göre bazen ilaç tedavisi uygulanabilir. Genelde bakteriyel enfeksiyonlara antibiyotik reçete edilir ve bu tedavinin tamamlanması önemlidir. Hastanın antibiyotiğe cevap verip vermediğini kontrol etmek için ek muayeneler yapılabilir.

Ayrıca hastalığa veya antibiyotik kullanımına bağlı olarak hastada sıvı kaybı gözlenirse intravenöz sıvı tedavisi de uygulanabilir. Bu tedavide hastaya damar yoluyla verilen sıvıda (serum) elektrolitler, şeker veya ihtiyaca bağlı dozda ilaçlarla birlikte su bulunur. Bademcik iltihabı boğaz ağrısına neden olursa ağrı kesiciler reçete edilir. (5)

Bademcik iltihabı drenajı

Bu işlemde apseli yumuşak doku bir iğneyle delinerek iltihap akıtılıp temizlenir. Genellikle peritonsiller apsenin boşaltılması için kullanılır.

Bademcik ameliyatı (tonsillektomi)

Bademcik ameliyatı, tekrarlayan, kronik veya ciddi bademcik iltihaplarında son seçenek olarak uygulanan ve bademciklerin tamamının alındığı bir işlemdir. Ameliyat çoğunlukla genel anestezi altında birçok değişik yöntemle uygulanabilir. Bu yöntemler bademciklerin alındığı cerrahi alete ve bademcikler alındıktan sonra kanamaya engel olmak için yapılan işleme göre farklılaşırlar. En sık kullanılanları sıcak bıçak-koter, termal welding, harmonik bıçak ve plazma yöntemleridir.

Geniz eti (adenoid) nedir? Çocuklarda neden büyür? Belirtileri ve tedavisi

Genellikle kısa süreli (ortalama 20 dakika) cerrahi bir işlemdir. Bademcik ameliyatından en az iki hafta önce aspirin gibi kanı sulandıran ilaçlar kullanılmamalıdır. Ayrıca ameliyat gününe kadar doktorun önerdiği gıdalar tüketilmeli ve bir gün öncesi gece yarısından sonra hiçbir şey yenmemelidir.

Çoğunlukla hasta ameliyat günü eve gidebilir ancak komplikasyonlar ortaya çıkarsa, hastanın karmaşık bir tıbbi rahatsızlığı varsa veya ameliyat küçük bir çocukta yapılırsa duruma göre bir gece ya da daha fazla süre hastanede kalmak gerekebilir. Ameliyat sonrası iyileşme süresi ortalama 10-15 gündür.

Bademcik ameliyatının riskleri

• Anestetiklere reaksiyonlar: Genel anestezi ilaçlarının yan etkileri genellikle baş ağrısı, bulantı, kusma veya kas ağrısı gibi kısa süreli sorunlardır. Bu sorunların uzun sürmesi ve anestezi kaynaklı ölüm riski nadir görülür.
• Solunum problemi: Ameliyat sonrası dilin ve ağız bölgesindeki yumuşak damağın şişmesi özellikle işlemden sonraki ilk birkaç saatte solunum problemlerine yol açabilir.
• Ameliyat esnasında kanama: Nadir durumlarda ameliyat esnasında ciddi kanamalar gelişebileceğinden ek tedavi için hastanede daha uzun kalmak gerekebilir.
• İyileşme sırasında kanama: İyileşme süreci sırasında özellikle ameliyat kabuğu çok erken düşerse kanama oluşabilir.
• Enfeksiyon: Nadiren ameliyat daha fazla tedavi gerektiren bir enfeksiyona yol açabilir.
  Bademcik ameliyatından sonra yapılması gerekenler?

• İlaçlar: Doktorun reçete ettiği ağrı kesicileri düzenli olarak kullanın.
• Sıvılar: Dehidrasyondan (sıvı kaybından) kaçınmak için ameliyattan sonra bol miktarda sıvı alın. Özellikle çocuklarda sıvı eksikliğine bağlı sorunlar gelişebileceğinden sık sık günde ortalama 2 litre soğuk, buzlu su içmeleri sağlanmalıdır. Sıcak ve asitli içeceklerden kaçının.
• Gıda: Yulaf ezmesi veya et suyu gibi yutulması kolay olan yumuşak yiyecekler, ameliyattan hemen sonra en iyi seçimlerdir. Ayrıca sebze ve meyve püreleri, sütlü dondurma, puding gibi yiyecekler diyete eklenebilir. Asitli, baharatlı, sert veya gevrek yiyecekler tüketmeyin. Bunlar ağrıya veya kanamaya neden olabilirler.
• Dinlenme: Ameliyattan sonra birkaç gün yatak istirahatı önemlidir ve iki hafta boyunca koşu gibi yorucu aktiviteler yapmayın.

Kabakulak nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri, aşısı ve tedavisi

Bademcik ameliyatının sakıncaları

Bademcik ameliyatı özellikle çocuklarda dünya genelinde gerçekleştirilen en yaygın ameliyatlardan biridir. Sadece ağrılı, kronik ve tekrarlayan bademcik iltihaplarında değil, orta kulak enfeksiyonu tedavisinde de uygulanır. Ayrıca geniz etinin çıkarıldığı geniz eti ameliyatı (adenoidektomi) da yine çocuklarda sıklıkla uygulanır ve geniz eti hava yollarını tıkadığında solunumu iyileştirmek için yapılır.

Geçmişte bu organ ve dokuların gereksiz olduğu varsayılmıştır ama günümüzde hem geniz etinin hem de bademciklerin burun ve boğazda stratejik bir öneme sahip olduğu tespit edilmiştir. İkisi de ilk savunma hattı olarak görev yaparlar, bakteri ve virüsler gibi hava kaynaklı mikropları tanımaya yardımcı olurlar ve onları vücuttan temizlemek için bağışıklık tepkisini başlatırlar.

Yapılan araştırmalar bu organların cerrahi müdahaleyle alınmasının ileride daha yüksek seviyelerde alerjik, solunum ve bulaşıcı hastalıklara yol açabileceğini göstermektedir. Bu nedenle artık ameliyat en son çare olarak düşünülmektedir.

Bademcik ameliyatına alternatif yöntem

Son yıllarda geleneksel bademcik ameliyatı sakıncalı bulunduğundan farklı ameliyat yöntemleri geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygını bademciklerin sadece bir kısmının çıkarılıp kalanının bademciği çevreleyen kese şeklindeki kılıf ile birlikte korunduğu intrakapsüler bademcik ameliyatıdır. Bu yöntemle hasta daha çabuk iyileşir çünkü daha az ağrı olur, yemek yeme ve sıvı alımı kolaylaşır, ayrıca kanama riski azalır. Tek dezavantajı kalan dokuda tekrar büyüme ve enfeksiyon gelişme riskidir.

Bademcik taşı (tonsillolit) nedir?

Bademcik taşları bademciklerin üzerinde veya içinde gelişen sarı ya da beyaz renkli oluşumlardır. Varlıkları fark edilmeyebilir ve boyutları (pirinç ya da üzüm kadar) farklılık gösterebilir. Bazen bademciklerin şişmesine neden olabilecek kadar büyük oluşumlara dönüşebilir. Yetişkinlerde çocuklardan daha sık görülür.

Bademcik taşları ölü hücrelerin, balgam, tükürük, sümük ve yiyecek gibi farklı türdeki döküntülerin yarık, tünel ve çukurlardan oluşan bademciklerdeki kriptlere sıkışıp zamanla birikmesiyle gelişir. Potansiyel nedenleri kötü diş hijyeni, büyük bademcikler, kronik sinüs sorunları ve bademcik iltihabıdır.

Bademcik taşları belirtisi

• Kötü ağız kokusu
• Boğaz ağrısı
• Yutkunma sorunu
• Kulak ağrısı
• Devamlı öksürük
• Şişmiş bademcikler

Küçük bademcik taşları daha yaygındır ve herhangi bir belirti göstermeyebilir.

Bademcik taşı tedavisi

Bademcik taşı ameliyatı

Taşlar özellikle büyük olduğunda veya ağrıya neden olduğunda küçük cerrahi işlemler uygulanabilir. Bu işlemlerden küretaj, lokal anestezi altında büyük bademcik taşlarını çıkarmak için kullanılır. Küçük parçaları temizleyebilmek için sonrasında yıkama da yapılır. Bademciklerin yuva yaptığı kriptleri ortadan kaldırmak için lokal anestezi altında lazer de kullanılabilir. Bademciklerin tamamen alındığı bademcik ameliyatı son seçenek olarak düşünülür.

Bademcik taşı evde tedavi

Büyük bir rahatsızlık vermeyen küçük taşlar evde basit yöntemlerle tedavi edilebilir. Tuzlu gargara yapmak en etkili yollardan biridir. Bir bardak ılık suya 1 tatlı kaşığı kaya tuzu koyup eritin ve dişlerinizi fırçaladıktan sonra bununla gargara yapın. Bu yöntemle bademcik taşlarının yerinden çıkmasını sağlayabilir, ağız kokusundan kurtulabilirsiniz.

Geniz eti (adenoid) nedir? Çocuklarda neden büyür? Belirtileri ve tedavisi

Taşları, bademcikleri dil ya da elle bastırıp sıkıştırarak çıkartmak da bir yol olabilir ancak bu işlem kontrolsüz yapıldığında bademciklere zarar verebileceğinden pek önerilmez. Bunun yerine direk lavabonun musluğuna bağlanan irrigatör ile her gün bademcikler yıkanarak küçük taşlar çıkarılabilir. Ayrıca güçlü bir öksürük te taşları yerinden oynatabilir

Bademcik kanseri

Ağız kanserinin bir türü olan bademcik kanseri nadir görülür. Özellikle boğazın arka kısmındaki boşluk olan orofarenksteki hücrelerin anormalleşmesiyle gelişir. Kesin nedeni belirsizdir ancak en önemli tetikleyicileri sigara dâhil tüm tütün ürünlerini alkolle birlikte kullanmak ve İnsan Papilloma virüsüdür. Ayrıca bademcikleri alınan insanlarda da gelişebilir. Bademcikler lenf sisteminin bir parçası olduğundan bazı lenfoma türleriyle birlikte de gelişebilir.

Bademcik kanseri belirtileri

• Bazen ağrılı yutkunmada zorluk
• Boyun bölgesinde fark edilebilir bir kitle
• Boğaz bölgesinde bir rahatsızlık hissi
• Kuru, tahriş olmuş bir doku yaması
• Kulak ağrısı
• Seste değişiklikler
• Yorgunluk ve kilo kaybı

Bademcik kanseri tedavisi

• Cerrahi müdahale: Tümörü bademcik, boğaz veya lenf bezlerinden çıkarmak için cerrahi müdahale uygulanır. Minimal invaziv robotik cerrahi, kitlenin büyüklüğüne ve konumuna bağlı olarak uygulanabilir. Mikrocerrahi rekonstrüksiyonu, daha büyük tümörlerin veya bazı kemik yapılarının çıkarılmasından sonra boğaz alanının görünümünü ve işlevini iyileştirmeye yardımcı olmak için uygulanabilir.
• Radyasyon tedavisi: Yoğunluğu modüle edilmiş radyoterapi (IMRT) dahil birçok radyasyon tekniği çevredeki sağlıklı dokulara verilen zararı azaltırken tümörü hedef alarak küçültür. Hastalığın evresine göre ameliyat öncesi ya da sonrası uygulanır.
• Kemoterapi: Radyasyon tedavisiyle birlikte kemoterapi uygulanabilir.

İltihaba neden olan besinler! İltihap kurutan şifalı bitkiler ve kürler

Bademcik hastalığı ve sorunu olanlara öneri ve uyarılar

• Bademcik iltihabı bulaşıcı bir hastalık olduğundan enfeksiyonlardan kaçınmak için hasta insanlarla aynı ortamda bulunmayın ve temastan kaçının. Dışarıdan gelir gelmez kesinlikle ellerinizi sabunlu suyla iyice yıkayın. Aynı şekilde siz de hastalandığınızda kalabalık ortamlara girmeyin.
• Doktorunuzun size veya çocuğunuza reçete ettiği ilaçlar dışında hiçbir ilaç kullanmayın ve gereksiz antibiyotik kullanımından kaçının. Reçetesiz satılan ağrı kesici gibi ilaçları da doktorunuza danışarak kullanın.
• Boğaz ağrısı için bal ve limon suyunu ılık suya ilave ederek iyice karıştırıp için. Bal boğazınızı yumuşatırken limon da balgamın azaltılmasına yardımcı olur.
• Bademcikleriniz şişmişse zerdeçal, tarçın ya da adaçayından demleme yöntemiyle çay yapıp içebilir ve ayrıca kalan çayları gargara yapmak için kullanabilirsiniz.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

2 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

Avna

2 yıl önce

Bende bademcik hastalygyna vakalandym suan tedawi gorvorum burda vazdyklarnyz iv geldi tesekul ederim !

0

Yanıtla

Editor

Medikal Akademi

2 yıl önce

Cevaben  Avna

Geçmiş olsun.

0

Yanıtla